وجوه اقتصادی روانشناسی عمومی و مشاوره در ایران
تعداد اخبار:۸

وجوه اقتصادی روانشناسی عمومی و مشاوره در ایران

این روزها بازار روانشناسی موفقیت در رسانه‌های مجازی گرم است. مهم‌ترین نکته در رابطه با سخنرانی‌ها و کتب روانشناسی موفقیت آن است که هدف اولیه این محصولات، کسب اهدافی ابژکتیو و بیرونی همچون ثروتمند شدن و موفقیت‌های شغلی و تحصیلی نیست؛ بلکه هدف اصلی، یک هدف سوبژکتیو و درونی است: «نیروی درونتان را کشف کنید». خودی که می‌بایست نیروی درونی را فعال کند؛ که اگر توانست به این مهم برسد، آن‌گاه است که می‌تواند هر موفقیت بیرونی‌ای را نیز کسب کند. در واقع روانشناسان موفقیت مدام در تبلیغاتشان این گزاره را مورد تأکید قرار می‌دهند که انسان از پس تلاش‌های شبانه‌روزی موفق خواهد بود و این موفقیت الگوهای فراگیر و رواج یافته‌ای دارد که اغلب مخاطبان در خودآگاه یا ناخودآگاهشان، میل حرکت به آن سمت‌وسو را دارند. در این پرونده پیرامون روانشناسی موفقیت، عامه‌پسند یا آنچه این روزها با عنوان روانشناسی زرد مورد نقد قرار می‌گیرد، صحبت می‌کنیم.
تیغ کُند طرفداران شبه علم در نقد روانشناسی عامه پسند
درباره امکان نقد روان‌شناسی عامه‌پسند در گفت‌وگو با محمدحسن مرصعی/ بخش اول؛

تیغ کُند طرفداران شبه علم در نقد روانشناسی عامه پسند

عبارت روان‌شناسی عامه‌پسند یا پاپ، مفهومی ناهمگن است که طیف وسیعی از آثار را در بر می‌گیرد و نمی‌توان همه را با یک معیار سنجید. درحالی‌که دسته اول می‌تواند با موازین علمی و آکادمیک همخوانی داشته باشد، دسته‌های دوم و سوم ممکن است محل تأمل باشند.
روان‌شناسی عامه‌پسند و خودآگاهی کاذب
نقد و بررسی روان‌شناسی عامه‌پسند در گفت‌و‌گو با سیدجواد میری/ بخش اول؛

روان‌شناسی عامه‌پسند و خودآگاهی کاذب

ساده‌سازی و ندیدن ریشه‌ها، علل و عوامل تاریخی و اجتماعی، نپرداختن به پیچیدگی‌های سازه «Structure» باعث می‌شود راه‌حل‌هایی که روان‌شناسی ساده‌سازی شده و روان‌شناسی زرد ارائه می‌دهند، بیش از آنکه ما را به فهم پیچیدگی پدیدار‌ها کمک کند، از ما به نوعی آگاهی زدایی می‌کند.
نمی‌دانم کیستی اما درمانت نزد من است!
بررسی شاخص‌های تشخیص روان‌شناسی مبتذل از علم در گفت‌و‌گو با یحیی داوری/ بخش اول؛

نمی‌دانم کیستی اما درمانت نزد من است!

ما در روان‌شناسی علمی تأکید داریم که تمام درمان، بر مبنای فرد چیده می‌شود. به‌واقع درمان «idiosyncratic» یا فرد ویژه است. یک فردی به ما مراجعه می‌کند. ما بر اساس ویژگی‌های شخصیتی، سرشتی و... مشکل او را بررسی کرده، ویژگی‌های فیزیکی، ویژگی‌های روانی، اجتماعی، محیطی و... را می‌بینیم و در نهایت یک برنامه درمان برای او طراحی می‌کنیم. این برنامه درمان از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است. اما روان‌شناسی زرد، یک نسخه را تکثیر کرده و به نحو کلی آن را برای همه صادق می‌داند. این سبک از مواجهه قطعاً غلط است.
چرخ‌دنده‌های سرمایه‌داری؛ از بازار تا ذهن ما
نقد و بررسی روان‌شناسی عامه‌پسند در گفت‌و‌گو با سیدجواد میری/ بخش دوم؛

چرخ‌دنده‌های سرمایه‌داری؛ از بازار تا ذهن ما

در جامعه ما نیز پس از دهه هشتاد، شاهدیم که آن جریان روشنفکری دینی که می‌خواست نهاد‌ها را متحول کند، بزرگان آن همچون «سروش»، «کدیور»، «عبدالعلی بازرگان»، «ملکیان» و... همگی به سمت عرفان رفته‌اند. یعنی از الهیات اجتماعی «شریعتی»، «جلال» و... به سمت الهیات فردی رفته‌اند. خلاصه سخن این شده که «جامعه را نمی‌شود نجات داد، خودت را نجات بده.» پس بزرگان روان‌شناسی عامه پسندد این را متوجه شده‌اند؛ لذا به سراغ «فرد» رفته‌اند.
«اعتمادِ کور»؛ چگونه روان‌شناسی زرد ما را بازی می‌دهد؟
بررسی آسیب‌های بلندمدت روان‌شناسی زرد به سازمان روان انسان در گفت‌و‌گو با یحیی داوری/بخش دوم؛

«اعتمادِ کور»؛ چگونه روان‌شناسی زرد ما را بازی می‌دهد؟

بنیان‌گذاران روان‌شناسی زرد کسانی هستند که از این مکانیسم‌های اولیه ذهن انسان سوءاستفاده می‌کنند. افراد وقتی با این مطلق‌انگاری‌ها روبرو می‌شوند، می‌فهمند که انگار این امر چیز عجیبی نیست و با آنها آشناست. روان‌شناسی زرد ظرفیت افراد برای تحمل نقاط سیاه در زندگی انسان را از بین می‌برد. می‌گویند تو می‌توانی کاملاً موفق باشی و تنها کافی است به این قوانین خودساخته ما توجه کنی. حالا اصلاح این انگاره یک بار مضاعف برای روان‌شناسی علمی تولید می‌کند.
علم یا بیزینس؟ نبرد پنهان در دل روانشناسی معاصر
بررسی امکان‌ها و بستر‌های نقد روان‌شناسی عامه‌پسند در گفت‌و‌گو با محمدحسن مرصعی/ بخش دوم؛

علم یا بیزینس؟ نبرد پنهان در دل روانشناسی معاصر

در کتاب «خطارفتن روانشناسی: سویه تاریک علم و تراپی» (2015)، ویتکوفسکی ادعاهایی جدی مطرح می‌کند. او معتقد است بسیاری از اصول روانشناختی بر افسانه استوارند و روان‌درمانگری بیشتر یک کسب‌وکار (بیزینس)  است تا درمانی مبتنی بر شواهد موثر، و به همین دلیل به جای «سایکوتراپی» از تعبیر «سایکوبیزینس» استفاده می کند. از نظر او، روان‌درمانی شبیه درددل با یک دوست است و گاه حتی می‌تواند آسیب‌زا باشد.
روان‌شناسی زرد؛ از زن‌روز تا بلاگرهای بی‌مجوز
تکوین و تطور روان‌شناسی عامه‌پسند در جامعه ایران؛

روان‌شناسی زرد؛ از زن‌روز تا بلاگرهای بی‌مجوز

روان‌شناسی عامه‌پسند در ایران هیچ‌گاه تلاش نکرد تا خود را به مصاف با قدرت ببرد. این روان‌شناسی باتوجه‌به بازتفسیر خود در دهه هفتاد، تلاش کرد تا به نحو گسترده ادبیات دینی را در خدمت خود بیاورد. استفاده گسترده از معنویت و مفاهیم دینی نظیر شکرگزاری، اعتماد به خداوند، جود و بخشش الهی و ده‌ها مورد از این قبیل، همگی تلاش‌هایی بود که منجر به سازگاری این روان‌شناسی با قدرت می‌شد. در واقع روان‌شناسی عامه‌پسند از سوی حاکمیت به‌عنوان یک تهدید شناسایی نشد.
حلقه بی‌پایان مشاوره
بررسی نسبت عرفان شرقی و روان‌شناسی زرد در ایران در گفت‌و‌گو با حسین میرزایی؛

حلقه بی‌پایان مشاوره

آیا واقعاً سیستم‌های مشاوره حل کامل مسائل را در دستور کار خود دارد؟ یا شما باید به طور مداوم با آن سیستم درگیر باشید؟ در تجربه خود و دیگران دیده‌ام که برای یک مشاوره بسیار ساده به دنبال آن هستند که ده‌ها جلسه افراد را آورده و از آن‌ها هزینه‌های سنگینی دریافت کنند. این یک گردش مالی بسیار بالاست که هیچ وقت فرد را رها نخواهد کرد.