گروه اجتماعی فرهنگ سدید - سمیرا محمدی: در دنیای امروز سفر از ضروریات زندگی اجتماعی و مهمترین عامل برقراری ارتباط در زمینههای مختلف فرهنگی، اجتماعی وسیاسی است. صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و دارای ویژگیهای بارز و منحصر به فرد، بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است. در مناطق مختلف جهان و ایران، جاذبه ها، آیین ها و مراسمهای بسیار زیاد و جذابی وجود دارد که از جذابیت بسیاری برای گردشگران برخوردار است.
یکی از انواع بسیار حائز اهمیت گردشگری رمضان است. موضوع جالب توجه و حائز اهمیت در گردشگری رمضان آن است که این نوع گردشگری تنها مختص جاذبههای مرده نیست بلکه در جریان حیات طبیعی جاذبههای پویای بیشتری را شامل میشود که مورد توجه، بازدید و مشارکت گردشگران مسلمان و غیر مسلمان زیادی قرار میگیرد. به عنوان مثال مساجد مسلمانان به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری رمضان در ماه رمضان، هم میتواند به عنوان یک موزه محل تجمع هنرها و صنایع اسلامی باشد و هم به عنوان جاذبههای پویا جهت آیینها و مراسمهای پرشکوهی مانند اقامه نماز، شب زنده داریهای لیالی قدر، عید فطر و... روزه داران، مسلمانان و گردشگران را به طور ویژه به خود جلب کند.
گسترش گردشگری آثار و پیامدهای مثبت زیادی دارد که یکی از اصلیترین و مهمترین پیامدهای آن اثراتی است که بر اقتصاد آن جامعه دارد. گردشگری به افزایش در تولید، افزایش درآمد و افزایش در اشتغال کمک می کند. تاثیر گردشگری رمضان بر رشد و تولید را نیز میتوان از طریق مستقیم و غیر مستقیم بررسی کرد. اولا، چون گردشگری رمضان در مجموعه صنایع خدماتی است و از آنجا که تولید یا ارزش افزوده ای که توسط بخش خدمات ایجاد می شود، در محاسبه تولید ناخالص داخلی (GDP) یک کشور لحاظ می شود، در نتیجه درآمد حاصل از گردشگری رمضان هم در تولید ناخالص داخلی محسوب میشود و هم به صورت مستقیم بر رشد اقتصادی تاثیر گذار است، که این نوع گردشگری، در راستای فرمایشات رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در سال رونق تولید، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. ثانیا به دلیل تعامل صنعت گردشگری با سایر فعالیتهایی که به این صنعت یا خدمات ارائه میدهند یا محصولات آن را مصرف میکنند، یک اثر غیر مستقیم نیز بر تولید ایجاد میکند، به نحوی که این فعالیت نیز همراه با رشد گردشگری رمضان رشد خواهد کرد. اکنون کشورهایی مثل مالزی، ترکیه، مصر، تونس، اندونزی و امارت متحده عربی فعالیتهای گسترده، در زمینه گردشگری رمضان دارند. کشورهای مذکور از دو یا سه ماه قبل از ماه رمضان تدارکات گردشگری را محیا ساخته و در ماه رمضان گردشگران زیادی جذب کرده و مزایای زیادی نیز از این طریق نصیب جامعه خود می کنند. گردشگری رمضان فقط در کشورهای اسلامی یاد شده فعال نیست بلکه حتی در برخی کشورهای اروپایی مانند اسپانیا که به عنوان کشور اسلامی محسوب نمیشود نیز با رونق خاصی جریان دارد و با فراهم آوردن امکانات گردشگری رمضان، سالانه تعداد زیادی از گردشگران را به خود جلب می کند.
گردشگری رمضان در کشور ایران نیز ظرفیت بیشماری دارد چرا که فرهنگ روزه داری در هر گوشه ای از جامعه ما به شکلهای گوناگونی وجود دارد. رسوم و خرده فرهنگهای ماه رمضان در میان ایرانیان قدمتی دیرینه دارد، همین قدمت بالای این فرهنگ اسلامی، بر جذابیت این آیین افزوده است و خیلی از گردشگران خارجی تمایل دارند آن را از نزدیک ببینند. صرف نظر از این خرده فرهنگهای مذهبی و آیین های اسلامی، انواع خوراکی ها، نوشیدنی ها، نانها و شیرینی جات و... که در ایام ماه رمضان در کشور تهیه و در اختیار روزه داران قرار می گیرد برای بسیاری از گردشگران جذاب و دیدنی است. برگزاری غرفههای افطاری، فروش مواد غذایی و خوراکیهای اصیل ایرانی، صنایع دستی که تا پاسی از شب فعال هستند، برپایی نمایشگاهای کتب قرآنی و اسلامی، جشنهای دینی هر کدام علاوه بر جذابیتهای زیادی که دارند، می توانند اثرات اقتصادی- اجتماعی بیشماری بر جامعه میزبان داشته باشد و برای حمایت از کالا و تولیدات اسلامی ایرانی گامی بزرگ بر دارد.
انچه بیش از همه، ضرورت توجه به مقوله گردشگری رمضان را حائز اهمیت می سازد؛ فرصتهای مادی، معنوی و فرهنگی است که توسعه گردشگری دینی، حلال و جذب گردشگران رمضان را برای هر کشوری به ارمغان می آورد و به همین علت، لزوم سیاست گذاری و برنامه ریزی صحیح در این حوزه بسیار اهمیت دارد. رونق گردشگری رمضان میان کشورها و جوامع اسلامی و گشت و گذار گردشگران جهان موجب نزدیکی و آشنایی ملل مسلمان با یکدیگر شده و یافتن نقاط اشتراک و اختلاف میان فرهنگ ها را در پی خواهد داشت که این امر کمک شایانی در جهت رسیدن به فرهنگ مشترک اسلامی، بر قراری پیوند و اتحاد میان مسلمانان و احیای دوباره مفهوم امت واحد اسلام خواهد شد. حضور گردشگران غیر مسلمان در گردشگری رمضان نیز بسیاری از تبلیغات سوئی که علیه جهان اسلام میشود را خنثی خواهد کرد و این دستاورد بسیار مهمی برای مسلمانان جهان محسوب می شود و نشان می دهد که بسیاری از کشورهای اسلامی دارای ساختاری امن بوده و به لحاظ سیاسی می تواند چهره گردشگری اسلامی در جهان را ترمیم کنند.