کبری خزعلی
مسجد گوهرشاد که با حرکت خالصانه یک بانوی فرهنگی و متمدن و هنرمند به وجود آمد بنا به اعتقادات و اخلاص ایشان به پایگاهی برای بهترین حرکت‌های اسلامی مبدل و تا امروز ادامه دارد که اوج محوریت این مسجد به عنوان پایگاه حرکت‌های اسلامی را در قیام مسجد گوهر شاد و از سال ۱۳۰۷ اقدام می‌بینیم، رضاخان برنامه ریزی کرد برای کشف حجاب و به عنوان لباس متحد الشکل قوانینی وضع کرد و فشار‌هایی بر مردم اعمال کرد و سعی کرد ابتدا زنان درباری را به سوی بد حجابی و بی حجابی سوق دهد و اجبار برای تغییر لباس مردان و کلیه جامعه و تغییر حجاب برای زنان را رقم زد.
گروه اجتماعی فرهنگ سدید- کبری خزعلی: مرحوم گوهرشاد بیگم که از فرزندان غیاث الدین ترخان بود. این کنیه به معنی رابط مردم و سلطان بود و شغل و مقامی بود که به این عنوان شناخته می‌شد و رابط مردم و سلطان تیموری بود. گوهر شاد در خانواده این امیر به دنیا آمد و سپس با تقویت و رشدی که در دامان اسلام به دست آورد زنی مومن، انقلابی، ادب دوست و هنرپرور و خیر بود. او به تاریخ و ادبیات اهمیت فراوانی می‌داد و تمکن مالی خوبی نیز داشت و خیلی با انصاف و نیکوکار بود.
بانو گوهرشاد پس از ازدواج با شاهرخ میرزای تیموری سعی می‌کرد به عنوان مشاور، همراه، همفکر و همدم او بتواند تاثیر گذار باشد و هموراه در سیاست‌هایی که تیموریان مشارکت فعالی داشت و راستای خدمت به اسلام و تمدن و فرهنگ اسلامی اثر بسیار زیادی در این ارتباط نصیب گوهر شاد شد. خدمات و رسالت او برای خدمت به اسلام و فرهنگ اسلامی بسیار فراوان بود.
گوهرشاد بانو یک بانوی محترمه و هنرمندی بود که فرزندانی هنرمند تربیت کرد. وی دارای دو فرزند بود که یکی را در ۱۵ سالگی باردار شد و ۱۶ سالگی اولین فرزندش به دنیا آمد و دومین را ۲۱ سالگی باردار شد و در ۲۲ سالگی دومین فرزندش به دنیا آمد. اولی به نام میرزا ابراهیم و دومی بای سونقر بود که هردو خطاط و هنرمند، نویسنده قرآن و بزرگترین قرآن به طول دو و نیم زراع را پسر ایشان نگارش کرده اند و با خطاطی بسیار زیبا به رشته تحریر در آورده اند.
گوهرشاد بانو، بانوی بزرگترین مکتب کتاب سازی در ایران بوده اند و نسخه‌های نفیس خطی بسیار زیبا را این دو فرزند وی به تصویر کشیده اند و آثار آن‌ها در موزه‌های مشهد، شیراز و تهران وجود دارد و عالی‌ترین خدمات را در عرصه هنر در موضوعاتی مثل کتیبه‌هایی که به خط ابراهیم میرزا در شیراز وجود دارد از جمله دارالصفا و دارالایتام و بقعه ظهیری می‌توانیم مشاهده کنیم.
گوهر شاد بیگم ابنیه زیادی را بجای گذاشت که اولین آن در ۳۲ سالگی بود. وی پس از اینکه نذری داشت و به مشهد سفر کرد با فروش گردنبند الماس نشان خود آغاز حرکت برای ایجاد مسجد گوهرشاد را از آن سال شروع کرد و پس از آن مدرسه‌ای برای طلاب، کتابخانه و بیمارستان را در این مجموعه ایجاد کرد. البته بانو گوهرشاد دستور ساخت مشابه این مسجد را در هرات هم صادر کرد. یک کتابخانه عمومی نیز به نام ایشان وجود دارد که در بین سی و دو هزار نسخه کتاب موجود در آن بیش از ۴۳ زبان دنیا دیده می‌شود. کتابخانه اصلی مسجد هم در سال ۶۱۸ تاسیس که در ضلع شرقی صحن امام خمینی (ره) در حرم رضوی قرار گرفته است.
بانو گوهر شاد در نهم رمضان و در سال ۸۶۱ و در سن ۸۱ سالگی توسط میرزا سلطان ابوسعید تیموری برادر زاده شاهرخ به شهادت رسید و پیکر این بزرگ بانو در مسجد گوهر شاد که توسط خودش بنا شده بود در کنار همسرش به خاک سپرده شد. زندگی وی تماما فکر، فرهنگ، هنر، تدبیر، سیاست، خدمت به مردم و تمدن اسلامی بود که در نهایت هم با ددمنشی افراد ساعی به دست حاکم زمانه به شهادت رسید.
مسجد گوهرشاد که با حرکت خالصانه یک بانوی فرهنگی و متمدن و هنرمند به وجود آمد بنا به اعتقادات و اخلاص ایشان به پایگاهی برای بهترین حرکت‌های اسلامی مبدل و تا امروز ادامه دارد که اوج محوریت این مسجد به عنوان پایگاه حرکت‌های اسلامی را در قیام مسجد گوهر شاد و از سال ۱۳۰۷ اقدام می‌بینیم، رضاخان برنامه ریزی کرد برای کشف حجاب و به عنوان لباس متحد الشکل قوانینی وضع کرد و فشار‌هایی بر مردم اعمال کرد و سعی کرد ابتدا زنان درباری را به سوی بد حجابی و بی حجابی سوق دهد و اجبار برای تغییر لباس مردان و کلیه جامعه و تغییر حجاب برای زنان را رقم زد.
در سال ۱۳۱۳ پس از اینکه رضا خان آخرین سفر خود را به ترکیه داشت سعی کرد با زور چماق و فشار و تهدید رفاه و ترقی غربی را به ارمغان بیاورد. این اقدام تنها توسط رضاخان دنبال نمی‌شد بلکه انگلیس نیز در این حرکت بسیار پررنگ عمل می‌کرد و از طریق بعضی روشنفکر نمایان و با نسخه‌ای که غرب زده‌ها داشتند و اعلام می‌کردند که «از نوک سر تا پا باید غربی شود، تا آدم بشیم» این پروژه را جلو می‌بردند. این حرکت از سوی رضاخان با تغییر لباس و کلاه شاپو آغاز شد و به هدف پیشرفت مانند جوامع غربی بود باعث شد که از یک طرف سلطه و استعمار انگلیس و دولت فخیم انگلیس و از سوی دیگر نیرو‌هایی که در دامن این دولت تربیت شده بودند مانند تقی زاده‌ها و از جهت سوم هم قلدری مانند رضاخان بود که با زور و تهدید و فشار توانست این ارعاب را در جامعه تسری بدهد که در نهایت به مجموعه‌ای به نام قیام مردم در مقابل حرکت رضاخان و استعمار انگلیس و روشنفکران غرب زده تبدیل شد.
اولین بار که کشف حجاب مطرح شد توسط تعالیم بهائیت اعلام شد که از ۱۲ تعلیم اجتماعی بهائیت برگرفته شده است و در آن بی بندباری، اختلاط زن و مرد و تساوی زن و مرد از دوره ناصرالدین شاه مطرح کردند. اولین زنی که اقدام به ترویج تعالیم بهائیت کرد زرین تاج ملقب به قره العین بود که از نزدیکان محمد علی باب بود و زمینه بهائیت را در ایران ترویج کرد. در این زمینه حضرت امام خمینی(ره) صحبت‌های مکرری داشتند و در همین باره فرمودند: «استعمارگران برای به یوق کشیدن ما ابتدا سراغ زنان ما آمدند.»
امام خمینی(ره) در انقلاب اسلامی و حرکت ۱۵ خرداد و جلوتر، حرکت مشروطه و جریان قیام مسجد گوهر شاد اشاره دارند به نقش بسیار موثر زنان که هم خودشان در قیام شرکت کردند و هم توانستند مردان را به این میدان مبارزه بکشانند. به همین دلیل استعمار سراغ زنان رفت تا این قدرت استقامت و مقاومت را که می‌تواند در دیگر اعضای جامعه یعنی مردان به عنوان پدر، همسر و فرزندانشان اثر گذار باشد ابتدا این مقاومت را بشکنند. در سخنرانی ۱۳ خرداد سال ۱۳۴۲ در مدرسه فیضیه هم دقیقا تاکید می‌کنند در دست داشتن بهائیت در توجه ویژه زنان و به بازی گرفتن زنان به عنوان طرحی برای کشف حجاب و تساوی حقوق زن و مرد برای ازبین بردن اساس اسلام و احکام قرآن.
حضرت امام خمینی (ره) در این زمان در مورد تساوی زن و مرد و کشف حجاب می‌فرمایند: «یک حقایقی در کار است. یک حقایقی در کار است. شما آقایان در تقویم دو سال پیش از این یا سه سال پیش از این بهایی‌ها مراجعه کنید؛ در آن جا می‌نویسد: تساوی حقوق زن و مرد، رای عبدالبهاء است؛ آقایان از او تبعیت می‌کنند. آقای شاه هم نفهمیده می‌رود بالای آن جا؛ می‌گوید: تساوی حقوق زن و مرد. آقا! این را به تو تزریق کردند که بگویند بهایی هستی، که من بگویم کافر است؛ بیرونت کنند. نکن اینطور؛ بدبخت! نکن اینطور. تعلیم اجباری عمومی نظامی کردن زن، رای عبدالبهاء است... مطالب خیلی زیاد است؛ بیشتر از این معانی است که شما تصور می‌کنید. مملکت ما، دین ما، در معرض خطر است».
امام بسیار زیبا به جایگاه زن و ارزش‌های اسلامی به‌ویژه ارزش حجاب که مهمترین و اولین سنگری که با کشف آن می‌توان بقیه سنگر‌ها را کشف کرد و با به بازی گرفتن زن‌ها در این عرصه می‌توانند کل کشور را به زیر یوغ استعمارگر درآورند اشاره کرده اند. در این عرصه رضاخان با فشار شدید اقدام به اجرای این قانون می‌کند و ضوابطی را وضع می‌کند مانند اعطای وام به کارمندان برای تهیه لباس برای همسرانشان برای حضور در جشن‌ها، توبیخ کارمندانی که با همسران بدون حجاب در مراسم و جشن‌ها حاضر نمی‌شوند، بازداشت و مجازات همه مخالفین اعم از زن و مرد، ممانعت از ورود زنان باحجاب به خیابانها، فروشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، گرمابه‌های عمومی و حتی ممانعت از سوار شدن آن‌ها به درشکه و اتومبیل و کلا جلوگیری از حضور اجتماعی زنان با حجاب و ضرب و شتم زنانی که با کوچکترین لباس و حجاب مناسبی در جامعه حضور داشته باشند.
بانو گوهرشاد پس از ازدواج با شاهرخ میرزای تیموری سعی می‌کرد به عنوان مشاور، همراه، همفکر و همدم او بتواند تاثیر گذار باشد و هموراه در سیاست‌هایی که تیموریان مشارکت فعالی داشت و راستای خدمت به اسلام و تمدن و فرهنگ اسلامی اثر بسیار زیادی در این ارتباط نصیب گوهر شاد شد. خدمات و رسالت او برای خدمت به اسلام و فرهنگ اسلامی بسیار فراوان بود.
گوهرشاد بانو یک بانوی محترمه و هنرمندی بود که فرزندانی هنرمند تربیت کرد. وی دارای دو فرزند بود که یکی را در ۱۵ سالگی باردار شد و ۱۶ سالگی اولین فرزندش به دنیا آمد و دومین را ۲۱ سالگی باردار شد و در ۲۲ سالگی دومین فرزندش به دنیا آمد. اولی به نام میرزا ابراهیم و دومی بای سونقر بود که هردو خطاط و هنرمند، نویسنده قرآن و بزرگترین قرآن به طول دو و نیم زراع را پسر ایشان نگارش کرده اند و با خطاطی بسیار زیبا به رشته تحریر در آورده اند.
گوهرشاد بانو، بانوی بزرگترین مکتب کتاب سازی در ایران بوده اند و نسخه‌های نفیس خطی بسیار زیبا را این دو فرزند وی به تصویر کشیده اند و آثار آن‌ها در موزه‌های مشهد، شیراز و تهران وجود دارد و عالی‌ترین خدمات را در عرصه هنر در موضوعاتی مثل کتیبه‌هایی که به خط ابراهیم میرزا در شیراز وجود دارد از جمله دارالصفا و دارالایتام و بقعه ظهیری می‌توانیم مشاهده کنیم.
گوهر شاد بیگم ابنیه زیادی را بجای گذاشت که اولین آن در ۳۲ سالگی بود. وی پس از اینکه نذری داشت و به مشهد سفر کرد با فروش گردنبند الماس نشان خود آغاز حرکت برای ایجاد مسجد گوهرشاد را از آن سال شروع کرد و پس از آن مدرسه‌ای برای طلاب، کتابخانه و بیمارستان را در این مجموعه ایجاد کرد. البته بانو گوهرشاد دستور ساخت مشابه این مسجد را در هرات هم صادر کرد. یک کتابخانه عمومی نیز به نام ایشان وجود دارد که در بین سی و دو هزار نسخه کتاب موجود در آن بیش از ۴۳ زبان دنیا دیده می‌شود. کتابخانه اصلی مسجد هم در سال ۶۱۸ تاسیس که در ضلع شرقی صحن امام خمینی (ره) در حرم رضوی قرار گرفته است.
بانو گوهر شاد در نهم رمضان و در سال ۸۶۱ و در سن ۸۱ سالگی توسط میرزا سلطان ابوسعید تیموری برادر زاده شاهرخ به شهادت رسید و پیکر این بزرگ بانو در مسجد گوهر شاد که توسط خودش بنا شده بود در کنار همسرش به خاک سپرده شد. زندگی وی تماما فکر، فرهنگ، هنر، تدبیر، سیاست، خدمت به مردم و تمدن اسلامی بود که در نهایت هم با ددمنشی افراد ساعی به دست حاکم زمانه به شهادت رسید.
مسجد گوهرشاد که با حرکت خالصانه یک بانوی فرهنگی و متمدن و هنرمند به وجود آمد بنا به اعتقادات و اخلاص ایشان به پایگاهی برای بهترین حرکت‌های اسلامی مبدل و تا امروز ادامه دارد که اوج محوریت این مسجد به عنوان پایگاه حرکت‌های اسلامی را در قیام مسجد گوهر شاد و از سال ۱۳۰۷ اقدام می‌بینیم، رضاخان برنامه ریزی کرد برای کشف حجاب و به عنوان لباس متحد الشکل قوانینی وضع کرد و فشار‌هایی بر مردم اعمال کرد و سعی کرد ابتدا زنان درباری را به سوی بد حجابی و بی حجابی سوق دهد و اجبار برای تغییر لباس مردان و کلیه جامعه و تغییر حجاب برای زنان را رقم زد.
در سال ۱۳۱۳ پس از اینکه رضا خان آخرین سفر خود را به ترکیه داشت سعی کرد با زور چماق و فشار و تهدید رفاه و ترقی غربی را به ارمغان بیاورد. این اقدام تنها توسط رضاخان دنبال نمی‌شد بلکه انگلیس نیز در این حرکت بسیار پررنگ عمل می‌کرد و از طریق بعضی روشنفکر نمایان و با نسخه‌ای که غرب زده‌ها داشتند و اعلام می‌کردند که «از نوک سر تا پا باید غربی شود، تا آدم بشیم» این پروژه را جلو می‌بردند. این حرکت از سوی رضاخان با تغییر لباس و کلاه شاپو آغاز شد و به هدف پیشرفت مانند جوامع غربی بود باعث شد که از یک طرف سلطه و استعمار انگلیس و دولت فخیم انگلیس و از سوی دیگر نیرو‌هایی که در دامن این دولت تربیت شده بودند مانند تقی زاده‌ها و از جهت سوم هم قلدری مانند رضاخان بود که با زور و تهدید و فشار توانست این ارعاب را در جامعه تسری بدهد که در نهایت به مجموعه‌ای به نام قیام مردم در مقابل حرکت رضاخان و استعمار انگلیس و روشنفکران غرب زده تبدیل شد.
اولین بار که کشف حجاب مطرح شد توسط تعالیم بهائیت اعلام شد که از ۱۲ تعلیم اجتماعی بهائیت برگرفته شده است و در آن بی بندباری، اختلاط زن و مرد و تساوی زن و مرد از دوره ناصرالدین شاه مطرح کردند. اولین زنی که اقدام به ترویج تعالیم بهائیت کرد زرین تاج ملقب به قره العین بود که از نزدیکان محمد علی باب بود و زمینه بهائیت را در ایران ترویج کرد. در این زمینه حضرت امام خمینی(ره) صحبت‌های مکرری داشتند و در همین باره فرمودند: «استعمارگران برای به یوق کشیدن ما ابتدا سراغ زنان ما آمدند.»
امام خمینی(ره) در انقلاب اسلامی و حرکت ۱۵ خرداد و جلوتر، حرکت مشروطه و جریان قیام مسجد گوهر شاد اشاره دارند به نقش بسیار موثر زنان که هم خودشان در قیام شرکت کردند و هم توانستند مردان را به این میدان مبارزه بکشانند. به همین دلیل استعمار سراغ زنان رفت تا این قدرت استقامت و مقاومت را که می‌تواند در دیگر اعضای جامعه یعنی مردان به عنوان پدر، همسر و فرزندانشان اثر گذار باشد ابتدا این مقاومت را بشکنند. در سخنرانی ۱۳ خرداد سال ۱۳۴۲ در مدرسه فیضیه هم دقیقا تاکید می‌کنند در دست داشتن بهائیت در توجه ویژه زنان و به بازی گرفتن زنان به عنوان طرحی برای کشف حجاب و تساوی حقوق زن و مرد برای ازبین بردن اساس اسلام و احکام قرآن.
حضرت امام خمینی (ره) در این زمان در مورد تساوی زن و مرد و کشف حجاب می‌فرمایند: «یک حقایقی در کار است. یک حقایقی در کار است. شما آقایان در تقویم دو سال پیش از این یا سه سال پیش از این بهایی‌ها مراجعه کنید؛ در آن جا می‌نویسد: تساوی حقوق زن و مرد، رای عبدالبهاء است؛ آقایان از او تبعیت می‌کنند. آقای شاه هم نفهمیده می‌رود بالای آن جا؛ می‌گوید: تساوی حقوق زن و مرد. آقا! این را به تو تزریق کردند که بگویند بهایی هستی، که من بگویم کافر است؛ بیرونت کنند. نکن اینطور؛ بدبخت! نکن اینطور. تعلیم اجباری عمومی نظامی کردن زن، رای عبدالبهاء است... مطالب خیلی زیاد است؛ بیشتر از این معانی است که شما تصور می‌کنید. مملکت ما، دین ما، در معرض خطر است».
امام بسیار زیبا به جایگاه زن و ارزش‌های اسلامی به‌ویژه ارزش حجاب که مهمترین و اولین سنگری که با کشف آن می‌توان بقیه سنگر‌ها را کشف کرد و با به بازی گرفتن زن‌ها در این عرصه می‌توانند کل کشور را به زیر یوغ استعمارگر درآورند اشاره کرده اند. در این عرصه رضاخان با فشار شدید اقدام به اجرای این قانون می‌کند و ضوابطی را وضع می‌کند مانند اعطای وام به کارمندان برای تهیه لباس برای همسرانشان برای حضور در جشن‌ها، توبیخ کارمندانی که با همسران بدون حجاب در مراسم و جشن‌ها حاضر نمی‌شوند، بازداشت و مجازات همه مخالفین اعم از زن و مرد، ممانعت از ورود زنان باحجاب به خیابانها، فروشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، گرمابه‌های عمومی و حتی ممانعت از سوار شدن آن‌ها به درشکه و اتومبیل و کلا جلوگیری از حضور اجتماعی زنان با حجاب و ضرب و شتم زنانی که با کوچکترین لباس و حجاب مناسبی در جامعه حضور داشته باشند.
دکتر کبری خزعلی نماینده شورای عالی انقلاب فرهنگی در شورای زنان و خانواده
اخبار مرتبط
ارسال نظر
این هر چه باشد، دموکراسی نیست!
نقش غزه در ساخت خاورمیانه جدید
مهاجر مهمان نیست!
خانواده در حاشیه خانه مدرن!
میلیاردرها برای سرنوشت ما تصمیم می‌گیرند
دانش‌آموزان را تبدیل به عدد نکنیم
چرا آمریکا بر طبل نظامی‌گری می‌کوبد؟
منفعت و قدرت، شکاف‌های قومی در کشور را فعال می‌کند
«بسیج» هنوز هم دارویی برای جامعه ایران است
«شکاف خلاقیت» دانش‌آموز مصرف‌گرا تحویل جامعه می‌دهد
کودکان فلسطینی را بکشید تا به من رأی بدهند!
پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها؛ بیایید کمک!
غزه؛ تراژدی غمبار انسانیت
بحران ازدواج مهم‌تر از کاهش نرخ فرزندآوری!
مقاومت فرهنگی در مواجهه با جهانی‌سازی در سطح اقوام ما جاری است
یک قدرت جدید و باورنکردنی
سرمایه‌داری برای خنثی‌کردن دیگران به خرده‌فرهنگ‌ها اجازه هویت‌یابی می‌دهد
خنجر یمنی روی گلوی استعمار!
رویکرد نمایشی در سیستم «سنجش» نظام آموزشی کشور!
مسلمانان در این زمینه عقب‌نشینی نمی‌کنند
پرونده ها
