گروه آیین و اندیشه «سدید»؛ مصطفی دلشاد تهرانی: از مهمترین شاخصهای اداره امور در اندیشه و سیره امام علی (ع) مسئولیت پذیری زمامداران است؛ بدین معنا که با قرارگرفتن یک شخص یا یک گروه درهرمرتبه از مراتب زمامداری مردمان، آن شخص یا آن گروه در همه امور کار خویش مسئول شمرده می شود و باید پاسخگوی هر تصمیمگیری، عمل و رفتار خویش و نیز زیر مجموعه ای که آن را اداره می کند و کارگزاران خود باشد، چنانکه وی روزی در ضمن گفتگوی خیرخواهانه با عثمان بن عفّان ، بدو چنين يادآور شد :
« وَاللهِ لَوْ ظَلَمَ عَامِلٌ مِنْ عَمَلِکَ حَيْثُ تَغْرُبُ الشَّمْسُ لَكَانَ إِثْمهُ مُشْتَرِكًا بَيْنَهُ و بَيْنَکَ.» (شرح نهج البلاغة ، ابن أبی الحدید، ج ۹، ص ۱۵)
به خدا سوگند، اگر كارگزارى از كارگزاران تو آن‌جا كه خورشيد غروب مى‌كند ستمى به مردم نمايد، گناه او مشترك ميان او و تو خواهد بود.
امام على(ع) از ابتداى به دست گرفتن حكومت در آموزه‌هاى خود از همه خواست تا با مسئوليت‌پذيرى تمام در جهت اصلاح امور تلاش كنند. وى در نخستين خطبه حكومتى خود فرمود:
«اتَّقُوا اللهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلاَدِهِ، فَإِنَّكُمْ مَسْؤُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهائِمِ.» ( نهج البلاغة، خطبه ۱۶۷ )
اگر كارگزارى از كارگزاران تو ستمى به مردم نمايد، گناه او مشترك ميان او و تو خواهد بود
از خدا پروا كنيد در حقّ بندگانش و شهرهايش، زيرا شما مسئوليد حتّى در برابر سرزمين‌ها و چارپايان.
امام(ع) در ضمن خطبه‌اى كه در روز دوم حكومتش ايراد كرد، درباره تعهّد و مسئوليت خويش در اداره امور فرمود :
«ذِمَّتِي بِمَا أَقُولُ رَهِينَةٌ، وَ أَنَابِهِ زَعِيمٌ.» ( نهج البلاغة، خطبه ۱۶ )
پيمان من بدانچه مى‌گويم در گرو است، و به درستى گفتارم متعهد و پايبندم.
«فَارْبْعِ أَبَا الْعَبَّاسِ، رَحَمِکَ اللهُ فِيمَا جَرَى عَلَى لِسَانِکَ وَ يَدِکَ مِنْ خَيْرٍ وَشَرٍّ! فَإِنَّا شَرِيكَانِ فِي ذلِکَ!» ( همان، نامه ۱۸ )اميرمؤمنان على(ع) در اداره امور، مسئوليت‌پذيرى را در والاترين مرتبه آن جلوه بخشيد و نشان داد كه چگونه و تا چه اندازه بايد مسئوليت‌پذير بود. او در نامه‌اى ادارى به عبدالله بن عبّاس، سرپرست بصره، نوشت :
پس، ابوالعبّاس! خدايت بيامرزد در آن‌چه بر زبان و دست تو جارى گردد، خوب باشد، يا بد، كار به مدارا كن كه من و تو در آن شريك خواهيم بود.
امام(ع) خود را در همه كردار و رفتار سرپرستان و كارگزارانش شريك معرفى مى‌كند و به هيچ‌روى مسئوليت امور را به گردن ديگران نمى‌افكند و نمى‌فرمايد كه اگر خطا و انحرافى در امور ادارى و مديريتى پيش آمد، آنان فقط خود مسئولند و من هيچ مسئوليتى ندارم، بلكه بر عكس، آن حضرت خود را مسئول معرفى مى‌كند، زيرا به تعبیر ابن میثم بحرانی وى سبب بعيد مديريت است و كارگزاران و كاركنانش سبب قريب. ( شرح نهج البلاغة، ج ۴، ص ۳۹۷ ).
امام علی (ع) به تمام معنا در اداره امور و مديريت چنين بود...
/انتهای پیام/
