آموزش های بهداشتی اسلام ؛
حضرت محمد قویا مردم را تشویق به رعایت موازین بهداشتی کرده که موجب ایمنی آنها دربرابر عفونت‌ها می‌شود»
به گزارش «سدید»؛ در مطلب حاضر نویسنده با یادآوری برخی آموزه‌های بهداشتی اسلام و بیان عوامل سلامتی، آنها را به عنوان راه‌های پیشگیری از ابتلا و گسترش بیماری نوظهور کرونا موثر دانسته است.
رعایت پروتکل‌های بهداشتی
در اهمیت طبابت در اسلام همین بس که در روایات، علم و دانش به دوگونه دانش دین و دانش بدن تقسیم‌بندی شده است (بحارالأنوار؛ ج۱؛ ص ۲۲۰). از این جهت پزشکی در اسلام جایگاه والایی دارد، بطوری که در برخی از مسائل شرعی هم نظر او دارای حجیت است.
رعایت پروتکل‌های بهداشتی
در اهمیت طبابت در اسلام همین بس که در روایات، علم و دانش به دوگونه دانش دین و دانش بدن تقسیم‌بندی شده است (بحارالأنوار؛ ج۱؛ ص ۲۲۰). از این جهت پزشکی در اسلام جایگاه والایی دارد، بطوری که در برخی از مسائل شرعی هم نظر او دارای حجیت است.
در روایات هم مراجعه به متخصص و عمل به نسخه وی (دستورالعمل پزشکی) در زمان بیماری مورد تاکید قرار گرفته است: از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «پیامبرى از پیامبران الهى بیمار شد، با خود گفت: مداوا نمى‌کنم تا همان کس که درد را داده شفایم دهد. خداوند به او وحى کرد؛ تا معالجه نکنى تو را شفا نمى‌دهم» (مکارم الأخلاق، ص ۳۶۲).
حتی برای درمان به پزشک غیر مسلمان می‌توان مراجعه کرد. کسى از امام کاظم (ع) پرسید: «نیاز به طبیب مسیحى پیدا مى‌کنم. براى معالجه نزد او رفته، بر او سلام کرده و برایش دعا مى‌کنم چه حکمى دارد؟ فرمود: «اشکالى ندارد» (السرائر، ج ۳، ص ۵۶۹).
نیز از امام باقر (ع) پرسیدند: «آیا مى‌توان به دستورهاى طبّى طبیب یهودى و مسیحى عمل کرد؟ فرمود: «اشکالى ندارد، شفا به دست خداست» (طبّ الأئمّه، ص ۶۳).
در مورد حجیت نظر پزشک در برخی تکالیف شرعی، رهبرانقلاب در پاسخ استفتایی فرموده‌اند: «اگر از گفته پزشک متدیّن و امین اطمینان حاصل کنید که روزه براى چشم شما ضرر دارد و یا خوف ضرر داشته باشید، روزه گرفتن براى شما واجب نبوده و بلکه جایز هم نیست».
ایشان پیرامون عمل به دستورات بهداشتی و پزشکی فرمودند: «ما کاملاً رعایت مقرّراتی را که مسئولین برای ما مشخّص می‌کنند، برای خودمان فریضه بدانیم ولازم بدانیم و عمل کنیم».
پیشگیری مهم‌تر از درمان
پیشگیری عقلانی‌ترین راه سالم ماندن از عوارض بیماری است. چرا که درمان کردن غیر از هزینه‌های مالی، تحلیل توان جسمی، آثار روحی و روانی بیماری و به تعبیر پیامبراکرم (ص) عوارض دارویی (کافی، ج۸، ص۲۷۳) به دنبال دارد، از طرف دیگر احتمال عدم تاثیر دارو در درمان بیماری و بروزخطرات جانی هم وجود دارد؛ بنابراین در مورد ویروس کرونا کم‌هزینه‌ترین و موثرترین روش، همان پیشگیری و محافظت از ابتلا به آن است.
پیشگیری عقلانی‌ترین راه سالم ماندن از عوارض بیماری است. چرا که درمان کردن غیر از هزینه‌های مالی، تحلیل توان جسمی، آثار روحی و روانی بیماری و به تعبیر پیامبراکرم (ص) عوارض دارویی (کافی، ج۸، ص۲۷۳) به دنبال دارد، از طرف دیگر احتمال عدم تاثیر دارو در درمان بیماری و بروزخطرات جانی هم وجود دارد؛ بنابراین در مورد ویروس کرونا کم‌هزینه‌ترین و موثرترین روش، همان پیشگیری و محافظت از ابتلا به آن است.
حرارت دادن و پختن
یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به کرونا حرارت و پختن مواد غذایی و جوشاندن آب شرب است.
براساس تحقیقاتی که توسط مرکز ویروس‌شناسی روسیه انجام شده، جوشاندن آب، ویروس کرونا را به صورت آنی از بین می‌برد.
از رسول‌اکرم (ص) نقل شده است: «آب جوش برای هر چیزی مفید است و برای هیچ چیزی ضرر ندارد» (بحارالأنوار؛ ج۶۳؛ ص ۴۵۱).
نیاشامیدن آب از کنار دسته ظرف یا لبه شکسته آن (الکافی؛ ج۱۲؛ ص ۶۳۹) و بستن دهانه ظرف آب (وسائل الشیعة؛ ج۵؛ ص ۳۲۴) به جهت احتمال آلوده بودن و آشامیدن آب به صورت ولرم (آب جوشیده نیمه سرد شده) از دیگر آداب آشامیدن آب در اسلام هستند.
قرنطینه
«کریگ کونسایدین» محقق، استاد، فعال رسانهای شاغل در دپارتمان جامعه‌شناسی دانشگاه رایس و نویسنده کتاب «انسانیت محمد (ص)؛ یک دیدگاه مسیحی» است. او در هفته‌نامه نیوزویک آمریکا با‌اشاره به توصیه‌های طبی و خردمندانه پیامبراسلام درباره نظافت و چگونگی واکنش به بیماریهای واگیردار نوشت:
«همه‌گیری کووید-۱۹ در حالی که این بیماری در چهار گوشه جهان منتشر شده است، دولت‌ها و منابع خبری را مجبور کرده دقیقترین و مفیدترین توصیه‌ها را در اختیار جهانیان قراردهند. در تمام کشور‌ها به وجود کارشناسان مراقبتهای درمانی نیاز مبرمی وجود دارد و به وجود دانشمندانی که در مورد انتقال و تاثیر همه‌گیریها مطالعه می‌کنند نیز نیاز است. متخصصینی، چون دکتر «آنتونی فوچی» و گزارشگر حوزه پزشکی دکتر «سانجای گوپتا» می‌گویند که رعایت کامل بهداشت و قرنطینه یا جدا کردن خود از دیگران به امید جلوگیری از انتشار بیماریهای مسری، موثرترین ابزار‌های مهار کووید-۱۹ محسوب می‌شوند.
آیا می‌دانستید چه کس دیگری در هنگام یک همه‌گیری از رعایت بهداشت و قرنطینه سخن گفته است؟ حضرت محمد پیامبراسلام در بیش از ۱۳۰۰ سال قبل. پیامبر اسلام گفته است: «اگر شنیدید که طاعون در سرزمینی شیوع یافته، وارد آن سرزمین نشوید، اما اگر طاعون در محل اقامت شما شیوع پیدا کرد، از آن محل خارج نشوید» (أمالی المرتضى، ج۲، ص ۲۰۱). همچنین او گفته است: «کسانی که به بیماریهای مسری مبتلایند باید از افراد سالم دور نگه داشته شوند».
حضرت محمد قویا مردم را تشویق به رعایت موازین بهداشتی کرده که موجب ایمنی آنها دربرابر عفونت‌ها می‌شود»
مراعات فاصله اجتماعی
رعایت فاصله‌های اجتماعی که توسط متخصصان توصیه می‌شود، در سیره وسخن اهل‌بیت (ع) به عنوان راهکار مصون ماندن از ابتلا به بیماری معرفی شده است.
حضرت رسول (ص) فرمود: «از شخص جذامى فرارکن همان‌طور که از شیر و افعی فرار می‌کنی. (مصباح الشریعهًْ؛ ص ۱۰۰).
در روایتی شخصی که مبتلا به جذام بود برای بیعت نزد پیامبر آمد، اما حضرت با او دست نداده و فرمودند: بدون آنکه با من دست بدهی، بیعتت را پذیرفتم (بحارالأنوار؛ ج۶۲؛ ص ۸۲).
مقدار فاصله هم در احادیث بیان شده است: «به افراد مبتلا به خوره زیاد نگاه نکنید و وقتی با آنان گفتگو می‌کنید، به اندازه یک نیزه ازآنان دورباشید» (بحارالأنوار؛ ج۶۲؛ ص ۸۳).
علامه مجلسی در توضیح احتراز از چنین افرادی می‌نویسد: «روایات مربوط به فاصله گرفتن از جذامی، دلالت بر وجوب ندارد، بلکه دلیل بر جواز این کار و یا استحباب دوری از آنها؛ به دلیل احتیاط و پرهیز از سرایت بیماری است» (بحارالانوار، همان، ج۷۲، ص ۱۳۱)؛ بنابراین سرایت برخی از بیماری‌ها مورد تایید شرع مقدس اسلام است و غرض ما از ذکر این روایات؛ صرفا اثبات واگیری برخی از ویروس‌ها از منظر دین است.
بهداشت چشم
مخاط چشم یکی از راه‌های ورود ویروس به بدن انسان است. ویروس کرونا می‌تواند از طریق عطسه، سرفه وذرات شناور درهوا وارد چشم شده و ازمجرای‌اشکی به حلق راه یابد و دیگران را مبتلا کند. همچنین از طریق تماس دست یا سطوح و ابزار‌های آلوده به ویروس با چشم، به بدن وارد شود.
بینایی یکی از حواس پنجگانه و از ابزار‌های شناختی است که خداوند از آن به عنوان نشانه و آیه نام برده است (انعام/۴۶).
رسول اکرم (ص) فرمود: «شستن دست پیش از غذا خوردن فقر را می‌زداید و پس از غذا خوردن، غم و اندوه را می‌برد و چشم را سلامت می‌بخشد». (بحارالأنوار، ج ۶۶، ص ۳۶۴. مکارم الأخلاق، ج ۱، ص ۳۰۱، ح ۹۵۰)
چه بسا چرب شدن دست‌ها حین تناول غذا سبب جذب میکروبها شده و با تماس دست با چشم، سلامتی چشم را با خطرمواجه کند. پس شستن دست‌ها و ضد عفونی کردن آنها با سلامتی چشم ارتباط دارد.
بهداشت دهان
درمنابع دینی بهداشت دهان از اهمیت زیادی برخوردار است. به طوری که طبق برخی روایات ارتباط عجیبی بین بهداشت دهان و عبادات و ثواب‌های مترتب برآن وجود دارد.
بنابه فرمایش رسول اکرم مسواک موجب پاکى دهان و جلب رضایت پروردگار (الکافی؛ ج۶؛ ص ۴۹۵) و شادی فرشتگان (همان؛ ص ۴۹۶) است.
توصیه به استفاده از خلال دندان از دیگر مصادیق رعایت بهداشت دهان در متون دینی است. حضرت علی (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کنند: پس از غذا خوردن خلال کنید که فضاى دهان (ناى) و دندان‌هاى جلو و عقب را سالم نگه مىدارد و عامل جلب روزى براى بندگان است (الجعفریات؛ ص ۲۸).
براین اساس باتوجه به اینکه دهان یکی از راه‌های ورود ویروس به داخل بدن است؛ بهداشت دهان ودندان نقش بسیاری در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها دارد.
بهداشت دست
نقش آب در پاکیزگی و بهداشت ظاهری و نیز ایجاد شادابی باطنی غیرقابل انکار است. در اسلام آب یکی از مطهرات و پاک‌کننده بوده و به استفاده از آن در زمان‌ها و مکان‌های مختلف تاکید و سفارش شده است. تشریع انواع غسل‌های مستحبی و واجب دلیل این ادعاست. باتوجه به نقش دست انسان در سرایت ویروس و میکروبها، شستن دست‌ها قبل و بعد از غذا مورد تاکید قرار گرفته‌اند.
شستن دست‌ها قبل و بعد از غذا سبب زیادی رزق و دوری چربیها از لباس و جلای چشم‌هاست (بحارالأنوار؛ ج۱۰؛ ص ۹۰).
انتقال چربی غذا از دست‌ها به لباس و تجمع میکروبها در آن، زمینه ورود آنها به بدن و از راه‌های مختلف از جمله چشم‌ها است.
دراین راستا به بهداشت ناخن به جهت جلوگیری ازتجمع میکروبها درمیان آنها سفارش شده است.
حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «کوتاه کردن ناخن از درد بزرگ جلوگیری و رزق را زیاد می‌کند» (بحارالأنوار؛ ج۱۰؛ ص ۹۰)؛ و به دفع و دفن ناخن به جهت ایمن ماندن از باکتری‌های مضر سفارش شده است (مکارم‌الأخلاق، ج ۱، ص ۶۶)
بهداشت بینی
بینی از راه‌های ورود میکرب‌ها و بویژه ویروس کرونا به بدن و ریه‌هاست که رعایت بهداشت این عضو حیاتی بدن می‌تواند مانع آن شود. بهداشت بینی هم در اسلام ازاهمیت زیادی برخوردار است. یکی ازمستحبات و اداب وضو مضمضه و استنشاق است.
از امیرالمومنین (ع) نقل شده است: «مضمضه و استنشاق، سنت، پاک‌کننده دهان و بینی؛ و دارو ریختن در بینی باعث سلامتی سر و رفع آلودگی و عفونت‌های بدن و نیز تمام بیماریهای سر می‌شود» (بحارالأنوار؛ ج۱۰؛ ص ۹۰).
دراین روایت بصراحت بهداشت بینی درجهت دفع و رفع (پیشگیری و درمان) بیماریهای عفونی مورد‌اشاره قرارگرفته است.
همچنین پس از برخاستن از خواب وضوگرفتن و سه بار آب در بینی چرخاندن و بیرون ریختن هم سفارش رسول‌اکرم (ص) می‌باشد (صحیح البخاری، ج ۳، ص ۱۱۹۹، ح ۳۱۲۱).
بهداشت محیط
تغییر سبک زندگی درعصر حاضر بویژه در موضوع مسکن و محیط زیست با وجود مواد ضدعفونی‌کننده، زمینه ابتلا به بیماریهای عفونی را در جامعه بشری فراهم ساخته است.
واحد‌های آپارتمانی و انبوه محروم از نور خورشید و بسته با متراژ کم، وجود سرویس‌های بهداشتی در داخل منازل مسکونی، نگهداری انواع مواد شیمیایی در داخل خانه‌ها، جمع کردن مواد زاید و ضایعات در آنها، وجود آلاینده‌های صنعتی و ماشینی و نمونه‌های مشابه دیگر، انسان معاصر را با خطرات زیستی متعددی مواجه ساخته است.
متون دینی ضمن تاکید بر حفظ پاکیزگی محیط، آن را بعنوان حق‌الناس مد نظر قرار داده است. در این مورد می‌توان به قاعده فقهی «لاضرر» در فقه اسلامی استناد کرد.
بهداشت محیط در دین مبین اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد. تا جایی که نبی مکرم (ص) چنین میفرماید: «خداوند اسلام را بر پایه پاکی و نظافت بنا نهاده است» (نهجالفصاحهًْ؛ ص ۳۹۱). امیرالمؤمنین (ع) طهارت و نظافت را نصف ایمان می‌دانند (بحارالأنوار، ج ۷۷، ص ۲۳۷).
آن حضرت به دفع وسائل آلوده مانند دستمال سفارش کرده‌اند: «دستمال آلوده را در اطاق و محلّ زندگى خود نگذارید، زیرا آن جایگاه رشد شیطان (میکروب‌هاى موذى) است» (المحاسن؛ ج۲؛ ص ۴۴۸).
با توجه به مناط حکم در این روایت یعنی آلودگی وسایل می‌توان این حکم را از باب تنقیح مناط در مورد ابزار‌های مورد استفاده در قضیه کرونا مانند ماسک و دستکش و هر وسیله آلوده دیگری هم جاری کرد.
محیط خانه هم باید از هرگونه آلودگی پاک باشد. علی (ع) فرمود: «خاکروبه منزل را پشت در خانه جمع نکنید، که منزلگاه شیاطین (میکروبها) است» (الکافی؛ ج۶؛ ص ۵۳۱).
درمورد بهداشت مکان‌های عمومی هم‌اشاره به آیه ۲۶ سوره مبارکه حج ضروری است که خداوند به حضرت ابراهیم (ع) دستور می‌دهد: «خانهام را براى طوافکنندگان و قیامکنندگان و رکوعکنندگان و سجودکنندگان (از آلودگى بت‌ها و از هر گونه آلودگى) پاک ساز» (حج/۲۶).
اهمیت حفظ و مراعات مکان‌های عمومی به اندازه‌ای است که بنابه نقل امام باقر (ع) یکی از کار‌هایی که امام عصر (عج) درهنگام ظهور انجام می‌دهد، ازجریان یافتن فاضلاب‌ها و ناودان‌ها به سوی کوچه و خیابان جلوگیری خواهد کرد (بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۳۳).
شستن میوه‌ها
ضد عفونی کردن و شستن میوه‌ها و سبزی‌ها باید انجام گیرد تا آلودگی احتمالی آنها از بین برود. بنابر روایتی از امام صادق (ع) «روی هر میوه‌ای سمی وجود دارد، اگر برای شما میوه‌ای آوردند، به آن آبی بزنید یا آن را در آب فرو ببرید» (بحارالأنوار، ج ۶۳، ص ۱۱۸).
تغذیه و کرونا
تقویت سیستم ایمنی بدن مهم‌ترین عامل مقابله با انواع بیماری‌ها و از جمله بیماری کروناست. تغییرالگوی تغذیه در عصر حاضر به غذا‌های آماده و به اصطلاح فست فودی و ساندویچی و مانده همراه با نگهدارنده‌های مضر، غذا‌های سرخ کردنی با روغن‌های تراریخته با ترانس بالا و استفاده شده به دفعات متعدد، خوراکی‌های سرد مزاج زمینه‌ساز بیماریهای عفونی، نوشیدنی‌های صنعتی و گازدار و... از یک طرف سبب ضعف جسمانی و از طرف دیگر ابتلا به انواع بیماری‌ها مانند دیابت، سرطان و... شده است.
در اسلام کیفیت غذا و تقویت سیستم ایمنی بدن با تاکید زیادی بیان شده است. در روایات معصومین برخی از خوردنی‌ها مانند زنجبیل، سیر، پیاز برای پیشگیری و درمان بیماری‌ها از جمله بیماریهای عفونی توصیه شده است که به جهت تخصصی بودن نیازمند اظهار نظر متخصصان مربوطه است. کوتاه سخن آنکه اسلام با صحه گذاشتن بر وجود میکروب و ویروس و امکان انتقال آن از فردی به فرد دیگر، ضمن ارائه راهکار‌های پیشگیرانه و دستور به مراعات مسائل بهداشتی، اجرای دستورالعمل‌های عقلانی و کارشناسی را الزامی می‌داند.
انتهای پیام/
منبع: روزنامه کیهان
ارسال نظر
