گروه اجتماعی فرهنگ سدید- زهرا رحمانی: گردشگری جنگ که در جمهوری اسلامی ایران به‌طور مرسوم در قالب «جریان عظیم فرهنگی راهیان نور» نمود پیدا می‌کند، یکی از عرصه‌های پر مخاطب در کشور است که به‌واسطه بهره‌گیری از گنجینه غنی دوران دفاع مقدس، نقش کارآمدی در تعدیل فرهنگ عمومی جامعه دارد.
در حقیقت، مزار شهدا، موزه‌ها، باغ موزه‌ها و یادمان‌های دفاع مقدس و به طور خاص، همراه شدن با کاروان‌های راهیان نور، بستری پاک و مقدس برای ادراک مفاهیم ارزشی از ایستادگی و مقاومت گرفته تا جهاد و ایثار در راه خدا را فراهم می‌آورد.
اهمیت گردشگری دفاع مقدس به‌عنوان ابزاری برای احیاء گفتمان انقلاب اسلامی به میزانی است که حضرت امام خمینی(ره) در تاریخ 11 مهر 1367 برای عدم بسنده صرف به اسناد و نوشته‌ها، بر حفظ و نگهداری ترکیب یک یا چند شهر خراب شده در جنگ به‌منظور ترسیم علنی تجاوز دشمنان علیه انقلاب و کشورمان و نشان دادن قدرت دفاع و مقاومت قهرمانانه ملت تأکید ویژه‌ای کردند.
همچنین، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) در تاریخ 16 اسفند 1395 در باب اهمیت و ضرورت راهیان نور به‌عنوان یکی از بایسته‌های جلوگیری از فراموش شدن ارزش‌ها و درس‌های دوران دفاع مقدس، این جریان مقدس را یک فناوری برای استفاده از ثروت عظیم هشت سال دفاع مقدس دانستهاند و برنامه‌ریزی صحیح برای بازدید از مناطق عملیاتی دفاع مقدس به گونه‌ای که بازدیدکنندگان پس از بازدید، پیوندی ناگسستنی با این حادثه مهم و ارزش‌های آن پیدا کنند را تصریح فرمودند.
علاوه بر این، از آنجایی‌که «سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراجع عملیاتی تنظیم قوانین و مصوبات مجلس و دولت نقش کلیدی در شکل‌دهی و ساماندهی امور دارد، مقام معظم رهبری در تاریخ 29 بهمن 1389 سیاست‌هایی را در جهت ترویج و تحکیم فرهنگ ایثار و جهاد و ساماندهی امور ایثارگران به‌عنوان راهنمای دستگاههای اجرایی، تقنینی و نظارتی ابلاغ کردند که «گردشگری دفاع مقدس» را می‌توان به مثابه ابزاری کارآمد برای تحقق چندین بند از این سیاست‌ها قلمداد کرد؛ از جمله:
بند اول: اعتلاء، ترویج و تحکیم فرهنگ ایثار، جهاد، شهادت و تفکر بسیجی در جامعه و نهادینه ساختن آن در اندیشه، باور، منش و رفتار مردم و مسئولان و مقابله با عوامل بازدارنده و تضعیف‌کننده آن.
بند دوم: تعظیم و تکریم ایثارگران و پاسداری از منزلت و حق عظیم آنان بر مردم و کشور و تبیین نقش برجسته آنان در انقلاباسلامی و دستاوردهای آن و دفاع مقدس و امنیت ملی.
بند سوم: بسترسازی، ایجاد و توسعه ظرفیتهای لازم در رسانهها بویژه صداوسیما، نظام آموزشی کشور و دستگاههای فرهنگی هنری به منظور تحقق بندهای یک و دو و ترویج اهداف، آرمانها، وصایا و آثار ایثارگران و ارائه الگوهای جهاد و حماسه و فداکاری و معرفی قهرمانان عرصه جهاد و شهادت به جامعه.
بند چهارم: حمایت از تولید آثار ارزنده فرهنگی و هنری در جهت اشاعه فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت در جامعه.
بند پنجم: تحقیق، شناسایی و ترویج مستمر عوامل تقویت کننده فرهنگ جهاد، ایثار و شهادت و مشارکت دستگاه‌ها و ارکان نظام و لایه‌های مختلف اجتماعی در اجرای سیاستهای مربوط به ایثارگران.
بند دوازدهم: حفظ و ترویج آثار، ارزش‌ها، حماسه ها و تجارب انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با ایجاد، توسعه و نگهداری موزه‌ها، یادمان‌ها، نمادها و نشان‌های جهاد، مقاومت و ایثار و پاسداشت قداست و منزلت تربت پاک شهیدان و ساماندهی و نگهداری مناسب آن‌ها به صورت مراکز فرهنگی.
علاوه بر نقش گردشگری دفاع مقدس در احقاق «سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری در امور ایثارگران»، سهم این حرکت بزرگ فرهنگی در نیل به اهداف و سیاستهای نظام در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را نباید نادیده گرفت؛ چراکه تحقق چشم‌اندازهای نظام در بندهای متعددی از اسناد فرادستی مزبور، لزوم اولویت‌دهی به توسعه گردشگری دفاع مقدس را به‌طور مستقیم و غیر مستقیم ملموس می‌کند.
در نهایت شایان ذکر است که با توجه به اهمیت گردشگری دفاع مقدس در نزد مقامات مسئول و سیاست‌گذاران نظام و همچنین ضرورت اولویت‌دهی به توسعه این نوع گردشگری، عطف به سند ملی راهیان نور، انتظار می‌رود سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اقدامات زیر را در صدر دستور کار خود قرار داده باشد:
- ثبت ملی یادمان‌ها و نقاط حماسی دفاع مقدس براساس درخواست ستاد مرکزی؛
- کمک به گسترش، تولید و عرضه صنایع دستی ویژه زائران راهیان نور در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، بوشهر، هرمزگان و استان‌هایی که در آینده به‌عنوان مقصد زائران راهیان نور توسط ستاد مرکزی تعیین می‌شوند.
- حمایت و مشارکت در ثبت حقوق آثار ملموس و ناملموس راهیان نور کشور.
- مشارکت فعال در آموزش مجریان راهیان نور در حوزه های گردشگری جنگ و غیره، حسب درخواست ستاد مرکزی
- حمایت از احداث زیرساخت‌‌های عمرانی و محصولات فرهنگی به‌عنوان معین یادمان‌های تعیین‌شده از سوی ستاد مرکزی و ابلاغ به ادارات، دفاتر و زیرمجموعه‌های استانی؛
- تهیه محتوی مناسب و روزآمد برای گردشگران خارجی بازدیدکننده از یادمان‌های دفاع مقدس؛
- جانمایی یادمان‌های دفاع مقدس در نقشه‌های گردشگری کشور؛
- معرفی نمایندگان تام‌الاختیار برای عضویت در شورای سیاستگذاری راهیان نور کشور، شورای هماهنگی و پشتیبانی راهیان نور، کارگروه تخصصی زائرین و کاروان‌های ستاد مرکزی؛
- مشارکت در تعریف و تدوین محورهای گردشگری جنگ و تورهای مشترک با سایر محصولات گردشگری.
