احزاب در ایران و کارکرد نهادهای واسط میان حاکمیت و جامعه

به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مسائل جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر مسئله نهادسازی سیاسی است. بازسازی دولت و جامعه در مقطع پس از جنگ و اولویت‌های اساسی که در رأس آنها مسائل اقتصادی و معیشتی قرار داشت، سبب شد تا بخش زیادی از انرژی دولت‌ها صرف رسیدگی به این اولویت‌ها و مسائل مرتبط با آنها شود. در دهه‌های بعد اگرچه مشکلات اقتصادی به دلایل مختلف ازجمله تحریم‌های ظالمانه وجود داشت، اما آگاهی سیاسی جامعه افزایش یافت و رفته‌رفته ارتباط نخبگان و مردم پیرامون مسائل سیاسی شکل گرفت؛ به‌طوری‌که باوجود مشکلات اقتصادی پای مطالبات سیاسی نیز به‌طور گسترده به عرصه عمومی وارد شد. با در نظر گرفتن چنین مقدمه‌ای اکنون در دهه پنجم پس از انقلاب، جمهوری اسلامی با مسائل جدیدی مواجه شده که در رأس آنها نهادسازی سیاسی و ایجاد نهادهای واسط میان مردم و حاکمیت مانند نهادهای حزبی است. اکنون نیاز است که از سیاست شخص محور که اعتبار خود را از ویژگی‌های شخصیتی انقلابیون می‌گرفت، به سیاست رویه‌مند و نهادمند تبدیل شود تا نسل‌های جدیدتر بتوانند از طریق این سازوکارها با نظام جمهوری اسلامی پیوند برقرار کنند. خلاء نهادهای واسط میان مردم و حاکمیت مانند احزاب سبب شده تا کوچک‌ترین مسائل جنبه امنیتی به خود گرفته و تهدیدی برای کل حاکمیت محسوب شوند. این خلاء همچنین بر کیفیت مشارکت سیاسی مردم به‌ویژه حضور در انتخابات تأثیرگذار است. حال‌آنکه وقوع نهادهای واسط می‌تواند از این وضعیت پیشگیری کند و در حقیقت تمایزی میان ارکان اصلی حاکمیت و ارکان اجرایی آن به وجود آورد. اگرچه نهادسازی امری یک شبه نیست و در طول چند سال و گاه چند دهه صورت می‌گیرد، اما نیاز به نقطه آغاز و اراده پشتیبان دارد و به نظر می‌رسد که شکل‌گیری نظام حزبی به‌عنوان نهاد واسط میان حاکمیت و مردم می‌تواند گامی در این راستا باشد.