مروری بر فراز و نشیب‌های بازار فیلم فجر؛
اما دوره بیست‌وششم جشنواره فجر در سال ۱۳۸۶ بود که اولین آجر تفکیک بخش ملی از بخش جهانی را در پی جشنواره گذاشت. مجید شاه‌حسینی دبیر این دوره از جشنواره، ضمن تداوم بخشیدن به برگزاری دو بخش جام جهان‌نما و سینمای معناگرا، روز‌های نمایش بخش بین‌الملل و ملی را جدا کرد تا این بخش از جشنواره استقلال بیشتری پیدا کند.
به گزارش«سدید»؛ بیست‌وسومین بازار فیلم ایران در جشنواره جهانی فیلم فجر امسال قرار بود از ۲۸ فروردین‌ماه تا پنجم اردیبهشت ۱۳۹۹ در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر برگزار شود که کرونا طومار برنامه‌ریزی‌های همه رویداد‌های هنری را درهم پیچید، اما به هرحال پس از نوروز ۱۴۰۰ قرار است به استقبال بیست‌وچهارسالگی مهم‌ترین رویداد اقتصادی-فرهنگی سینمای ایران در عرصه بین‌المللی برویم. با نزدیک شدن به ربع قرن عمر این رویداد، حالا بیش از هر زمان دیگری باید به کارنامه آن با دقت نظر افکند و موفقیت‌ها و شکست‌های آن را مورد ارزیابی قرار داد.
معمولا بازار فیلم با بخش بین‌الملل جشنواره فجر یکی در نظر گرفته می‌شود، اما این دو رویداد کاملا متمایز هستند و اهداف و عملکرد‌های متفاوتی هم دارند. درواقع جشنواره فجر از همان ابتدا بخش بین‌الملل را در خود گنجانده بود و هرچند در طول ۳۹ دوره، این رویداد بار‌ها دچار تحولات اساسی شد، اما به هرحال مثل جشنواره فجر، حالا در آستانه ۴۰سالگی‌اش قرار گرفته است.
معمولا بازار فیلم با بخش بین‌الملل جشنواره فجر یکی در نظر گرفته می‌شود، اما این دو رویداد کاملا متمایز هستند و اهداف و عملکرد‌های متفاوتی هم دارند. درواقع جشنواره فجر از همان ابتدا بخش بین‌الملل را در خود گنجانده بود و هرچند در طول ۳۹ دوره، این رویداد بار‌ها دچار تحولات اساسی شد، اما به هرحال مثل جشنواره فجر، حالا در آستانه ۴۰سالگی‌اش قرار گرفته است.
تولد در دامن سیف‌ا... داد.
اما آغاز کار «بازار فیلم» به دوره شانزدهم جشنواره فجر به دبیری زنده‌یاد سیف‌ا... داد در سال ۱۳۷۶ برمی‌گردد. همان دوره‌ای که اگر بخواهید خوب به یادش بیاورید، موفقیت فیلم‌های «آژانس شیشه‌ای» حاتمی‌کیا، «درخت گلابی» داریوش مهرجویی و «تولد یک پروانه» مجتبی راعی در بخش ملی جشنواره، این یادآوری را برای‌تان آسوده‌تر خواهد کرد. از همین دوره هم بود که برای اولین بار «سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران» به سیمرغ‌های فجر اضافه شد و بزرگداشت سینماگران ایرانی در برنامه جشنواره قرار گرفت و البته بخش بین‌الملل فجر هم رقابتی شد.
در واقع دوره شانزدهم با رقابتی کردن بخش بین‌الملل و اضافه کردن بازار، زیرساخت فجر را به یک رویداد سینمایی فعال جهانی ارتقا داد و آن را از شمایل یک عنوان صوری «جشنواره بین‌المللی» خارج کرد. شاید علت تمرکز امروز ما بر این عنوان و محک زدن این ادعا یعنی «جهانی بودن» فجر هم به همین تلاش بازگردد که ریشه‌های آن را مرحوم داد در زمین سینمای ایران کاشت.
توسعه همگام با علیرضا رضاداد.
اما محرک بعدی برای جان دادن به بخش جهانی فجر در دوره بیست‌ودوم، سال ۱۳۸۲ اتفاق افتاد. در این دوره که به دبیری علیرضا رضاداد برگزار شد، رویکرد بازار فیلم تغییر کرد و از شکل معرفی محصولات به شکل خرید و فروش سینمایی و تلویزیونی ارتقاء یافت.
در دوره بیست‌وسوم، رضاداد مجددا در جایگاه دبیری جشنواره تثبیت شد تا رویکرد توسعه بخش بین‌الملل فجر ادامه یابد. بخش بین‌الملل فجر در این دوره در دو بخش مستقل «جلوه‌گاه شرق» و «جام جهان‌نما» برگزار شد که هر دو رقابتی بودند و در ترکیب هیات داوران آن‌ها اسامی داورانی از کشور‌هایی مختلف شرق و غرب جهان دیده می‌شد. جلوه‌گاه شرق به سینمای آسیا و کشور‌های اسلامی می‌پرداخت و جام جهان‌نما نیز مسابقه سینمای بین‌الملل را مورد توجه قرار می‌داد. در این دوره بخش دیگری با عنوان «سینمای معناگرا» هم اضافه شد که باز هم ترکیبی از داوران ایرانی و خارجی از منظری خاص فیلم‌های شرکت‌کننده را مورد ارزیابی قرار می‌دادند.
نطفه استقلال‌یابی با مجید شاه‌حسینی.
اما دوره بیست‌وششم جشنواره فجر در سال ۱۳۸۶ بود که اولین آجر تفکیک بخش ملی از بخش جهانی را در پی جشنواره گذاشت. مجید شاه‌حسینی دبیر این دوره از جشنواره، ضمن تداوم بخشیدن به برگزاری دو بخش جام جهان‌نما و سینمای معناگرا، روز‌های نمایش بخش بین‌الملل و ملی را جدا کرد تا این بخش از جشنواره استقلال بیشتری پیدا کند.
دوره سی‌وسوم جشنواره جهانی فجر همزمان با اولین سال کار دولت یازدهم روند این استقلال را به آخرین مرحله خود رساند. ۱۳۹۳ سالی بود که تفکیک کامل بخش ملی و جهانی علی‌رغم جنجال‌های بسیار، اتفاق افتاد و البته هم برای این بخش و هم بازار فیلم دستاورد‌های غیرقابل انکاری آفرید. دبیری رضاداد در این دورره هم نشان می‌داد که این استقلال‌آفرینی را نمی‌توان جدای از رویکرد او به قضاوت نشست.
تفکیک تمام‌وکمال به دست رضا میرکریمی.
اما نکته قابل توجه این بود که اصلا یکی از دلایل مهم این تفکیک از سوی دبیران، خود بازار فیلم بود. بخشی که می‌توانست سودآورترین و عملگراترین بخش برای کنشگری سینمای ایران در منطقه و جهان باشد، به علت برگزاری جشنواره فجر در بهمن‌ماه با بازارر‌های فیلم مهم‌دیگر در اروپا تلاقی زمانی داشت و این مساله تمرکز شرکت‌های پخش جهانی را از این رویداد دور و آنان را مجبورر به انتخاب می‌کرد. با انتقال زمان برگزاری جشنواره جهانی به نیمه دوم سال، کشور‌های بیشتری امکان حضور در بازار فیلم ایران را پیدا می‌کردند.
از دوره سی‌وچهارم تا سی‌وهفتم، اما با شروع دبیری سید رضا میرکریمی، توسعه بازار فیلم به عنوان بخش محوری جشنواره جهانی فجر آغاز شد و بازار فیلم رنگ‌وبوی حرفه‌ای‌تری نسبت به قبل گرفت. برگزار نشدن جشنواره و به‌تبع آن بازار فیلم در سال ۹۹ به علت کرونا و برگزاری نیمه‌حضوری و نیمه‌مجازی آن در سال پیش رو ذیل دبیری محمدمهدی عسگرپور، می‌تواند سالی سرنوشت‌ساز برای بازار فیلم ایران رقم بزند. چرا که مجازی بودن این بازار فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را در اختیار جشنواره قرار خواهد داد.
اهداف فراموش‌شده
هرچند در آستانه برگزاری بیست‌وسومین بازار فیلم فجر سوالات بسیاری هم درباره میزان اثرگذاری آن بر سینمای ایران و نقش‌آفرینی‌اش در جهان و خصوصا منطقه مطرح است. اگر به سایت این جشنواره سری بزنید، خواهید دید در بخش قوانین و مقررات آن در اهداف مندرج در ماده دوم تصریح شده است: «بازار فیلم ایران نگاهی ویژه به آثاری دارد که در گسترش پیام عدالت‌طلبی و دفاع از ستمدیدگان و همین‌طور تاکید بر ارزش‌های اخلاقی و انسانی در دنیایی متعصب و غیرانسانی موثر باشند. در همین راستا، بازار بر فیلم‌هایی از خاورمیانه، آسیای مرکزی، قفقاز و آناتولی و آثار پیام‌آور صلح و دوستی در مقام آموزه‌های راستین پیامبران الهی تمرکزی خاص دارد. همچنین این رویداد فضای مناسبی برای آشنایی و تبادل نظر و ایجاد فرصت‌های همکاری میان تهیه‌کنندگان، پخش‌کنندگان، غرفه‌داران و فروشندگان فیلم و برنامه‌های تلویزیونی ایران و کشور‌های خارجی را فراهم می‌کند.» با توجه به اهمیت نقش‌آفرینی ایران از لحاظ اقتصادی و فرهنگی و گفتمان مقاومت در ادامه گفتمان دیپلماتیک جمهوری اسلامی باید دید که از این ظرفیت فجر تا چه اندازه استفاده خواهد شد.
انتهای پیام/
منبع: جام جم
ارسال نظر
