به گزارش «سدید»؛ آخرین روز ذی‌القعده به نام مردی شده که شهرتش، بخشندگی بسیار است. از مریدان ایشان و خاندان بزرگوارشان تقریبا کسی نیست که بر سفره جود و کرمش ننشسته یا عمری از او گذشته و هنوز نمک پرورده ایشان نشده باشد. هرکسی گره ناگشودنی در زندگی داشته نامش را صدا زده و هرکسی خواسته اجابت نشده‌ای داشته بر درش کوفته تا گره باز کند و حاجت عاشقانش را روا کند؛ برای همین او را باب‌الحوائج گویند و نامش را جواد یعنی بخشنده گذاشته‌اند. در روایات شیعی آمده است که امام جواد توسط همسرشان ام‌فضل دختر مامون و با دستور عمویش معتصم عباسی به شهادت رسیده‌‍‌اند. در سالروز شهادت ایشان گفت‌وگویی درباره شبهه امامت ایشان و رد آن و سیاست‌های بنی‌عباس در زمان امامت امام جواد با دکتر سعید طاووسی مسرور، عضو هیات علمی گروه شیعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی داشته‌ایم.
دکتر طاووسی مسرور درباره شبهه‌هایی که در آن دوران بر امامت امام جواد (ع) وارد شد، می‌گوید: درباره امامت در خردسالی، علمای ما در این باره به قرآن استناد کرده‌اند. حضرت عیسی، یحیی و سلیمان را داریم که در کودکی به آن‌ها حکمت و نبوت عنایت شد. مساله‌ای که در این موضوع وجود دارد این است که اساسا امامت ائمه اطهار چگونه ثابت می‌شود؟ یکی از طریق نص است. نص یعنی تعیین توسط شرع که یا خدا یا قرآن یا سخن خود امام است. تعدادی از اصحاب برجسته امام رضا (ع) نص بر امام جواد (ع) را روایت کرده‌اند. همچنین طبق نظریات علمای انساب، امام رضا (ع) فرزند دیگری به‌جز امام جواد (ع) نداشته است و علاوه بر تعیین خاص امام جواد توسط پدرشان، قواعد کلی در امامت شیعه وجود دارد. امامت بین دو برادر تنها برای حسنین است و امامت به طور کلی به صورت پدر و پسری منتقل می‌شود. چون امام جواد (ع) پیش از امامت هنوز بالغ نشده بودند، امام رضا امامت ایشان را نص کرده‌اند.
امام و پاسخ دادن به ابهامات بزرگان شیعه
دکتر طاووسی مسرور در این باره توضیح می‌دهد: امام کسی بود که تمام سوالات اعتقادی و فقهی و هرگونه سوال دیگر شیعیان خود را پاسخ دهد. درباره امام جواد بزرگان و علمای تشیع ابهاماتی داشتند. در نهایت ۸۰ نفر از علمای شیعه در مناطق مختلف جمع می‌شوند و به مدینه می‌روند. سوالاتی که از امام جواد داشتند را از محضرشان می‌پرسند و امام تمام سوالاتشان را پاسخ می‌دهد. در آنجا دیگر تردیدی برای کسی نمی‌ماند. همچنین در شمار اصحاب امام جواد اشخاصی مانند حضرت عبدالعظیم حسنی، ابوهاشم جعفری که نسبش به جعفر طیار می‌رسد و علی ابن مهزیار که بزرگ خاندان آل‌مهزیار است؛ قرار می‌گیرند و امام جواد را، ولی خود می‌دانند. همچنین شیخ مفید روایت می‌کند که بزرگان شیعه درباره امامت امام جواد (ع) اجماع می‌کنند و همین مساله دیگر شک و شبهه‌ای درباره امامت امام جواد را باقی نمی‌گذارد.
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره سیاست‌های مامون در زمان امام جواد نیز عنوان می‌کند: زمانی که مامون دخترش ام‌فضل را به ازدواج امام جواد (ع) درمی‌آورد؛ دقیقا زمانی بود که دختر دیگرش ام حبیب را به ازدواج پدر بزرگوار ایشان امام رضا نیز می‌دهد. هر دوی این دختران کم سن بودند و نمی‌توانستند ازدواج کنند و تنها نامزدی بود. بعدا در سال ۲۱۵ که امام جواد به عراق می‌روند، عقد و عروسی برگزار می‌کنند و همسرشان را با خودشان به مدینه می‌برند، اما این‌که این مساله سیاست بود یا مامون به علویان علاقه داشته، قطعا این اقدام، سیاست مامون و تکه‌ای از پازل ولایتعهدی امام رضا بود. ولایتعهدی نیز یک طراحی بود که امام رضا جلوی چشمانشان قرار بگیرد و علویان را ساکت کنند تا علویان قیام نکنند چرا که وقتی بزرگشان در قدرت سهیم باشد، دیگر قیام معنی ندارد؛ بنابراین در دوره ولایتعهدی هیچ قیامی شکل نمی‌گیرد. درحالی که کمی قبل از آن، در سال ۲۰۰ قمری محمد ابن جعفر الصادق علیه مامون قیام می‌کند. دقیقا همین دامادی امام جواد نیز مانند ولایتعهدی امام رضا سیاست بود و قصد داشت که امام را درباری و قدرت طلب نشان دهد و در جرایم خاندان عباسی شریک کند. وقتی هم دخترانش را به ازدواج ائمه در آورد؛ ائمه را از بستگان خلیفه بخواند. امام رضا (ع) چاره‌ای در پذیرش این سیاست نداشته، اما ایشان در تدابیری برخی آثار سوء مامون را خنثی می‌کند. مثلا امام رضا (ع) شرط می‌کند در هیچ کاری دخالت نکند و عزل و نصبی توسط ایشان شکل نگیرد تا کار‌هایی که بنی عباس انجام می‌دهند به نام خود حضرت نوشته نشود.
چرا سیاست عباسیان تغییر کرد؟
دکتر طاووسی مسرور می‌افزاید: در راستای همین سیاست؛ ام‌فضل را به ازدواج امام جواد در می‌آورد تا امام جواد را نیز تحت کنترل داشته باشد. بیشتر دوره عمر امام جواد (ع) با مامون معاصر بوده و تنها دو سال از خلافت معتصم امام زنده بود. نماینده‌ای از حکومت و دستگاه خلافت، صبح تا شب در خانه امام حضور داشته و همین اتفاق برای خلافت، منافع بسیاری داشته چرا که می‌توانستند همه رفت و آمد‌ها و مسائل مربوط به امام جواد (ع) را تحت کنترل قرار دهند. عضو گروه شیعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی همچنین در ادامه درباره سیاست‌های خلفای عباسی می‌گوید: سیاست معتصم با مامون در برخورد با ائمه تفاوت چندانی نداشته است. اما بعد از معتصم، واثق و متوکل آمدند. متوکل برخلاف آن سه خلیفه قبلی که معتزلی بودند، اهل حدیث بود. اهل حدیث یعنی سنت افراطی و ضد شیعی بود. برای همین به شدت به معتزله و علویان، سختگیری و حتی قبر امام‌حسین (ع) را ویران کرد. اما به طور کلی، متوکل نیز همان سیاست مامون را انجام داد. امام هادی و امام عسکری را که یک ساله بودند به سامرا پایتخت جدید بود، فراخواند. متوکل مانند مامون نمی‌توانست ولایتعهدی را به علویان بدهد چرا که ولایتعهدی امام رضا برای مامون بسیار هزینه‌بردار بود. چرا که بنی عباس در بغداد مامون را از خلافت خلع کردند و عمویش ابراهیم شَکَله را به جای او نشاندند. برای همین وقتی مامون تصمیم گرفت خاندانش را راضی کند و به بغداد برود، فضل ابن سهل را به قتل و امام رضا (ع) را به شهادت رساند. وقتی این دو را سر راه خود برداشت آن موقع بود که رضایت بنی عباس را جلب کرد. برای همین متوکل دیگر نمی‌توانست یک علوی را به ولایتعهدی خود منصوب کند. او همان سیاست مامون را انجام داد، اما دیگر آن ظاهر شکیل را نداشت و توهین‌آمیز جلو رفت.
پیرمردی ۹۰ ساله که به احترام کودکی ایستاد
نص به امامت امام جواد را بعضی از اصحاب مانند علی بن جعفر صادق یعنی پسر امام صادق (ع) روایت کرده‌اند. او در آن زمان پیرمردی حدودا ۹۰ ساله بود. یک‌بار که در جایی حضور داشت و امام جواد وارد می‌شوند او از جایش برمی‌خیزد. به علی بن حعفر می‌گویند شما ۹۰ ساله هستید و جواد بن‌الرضا کودکی خردسال است. او می‌گوید حضرت رضا (ع) در این کودک چیزی دیده که او را به امامت برگزیده و در من ۹۰ ساله آن را ندیده است. صفوان بن یحیی و احمد بن ابی نصر بزنتی از اصحاب برجسته امام رضا (ع) که اصطلاحا از اصحاب اجماع نیز هستند. یعنی روایت‌هایشان از معتبرین روایت‌ها در مذهب شیعه به شمار می‌آیند. این دو از امام رضا جانشینی ولایت امام جواد را روایت کرده‌اند.
انتهای پیام/
