پایگاه تحلیلی سدید

هر جا گفتمان و سیاست حکومت به گفتمان مردم نزدیک بوده، توانسته روی افکار عمومی تأثیر مثبت بگذارد. مردمی‌سازی و بسیج شدگی اتفاق افتاده است و هرجا گفتمان حکومت یک گفتمان دیگری بوده و سطح حکومت و حاکمیت طوری بوده که موردپسند مردم نبوده، مردمی‌سازی شکل نگرفته است یا به‌سختی اتفاق افتاده و یا اگر اتفاق افتاده، متزلزل شده است.

ما نوعی بسیج در ایران داریم که من نام آن را «بسیج عقیدتی» می‌گذارم. در جنبش‌های اجتماعی عرفی ما در ایران - چه جنبش اجتماعی دانشجویی و چه جنبش اجتماعی زنان، جنبش‌های زیست‌محیطی و چه جنبش‌های هویتی و... - یک جنبه بسیج عقیدتی وجود دارد و این جنبش‌ها بعد از انقلاب هم از لحاظ کمی و کیفی گسترش پیدا کردند و هم در فضای فیزیکال هستند و هم در فضای شبکه‌های مجازی و هم متن گفتاری و نوشتاری تولید می‌کنند و پرفرمنس دارند.

در خاورمیانه یک شهر وجود دارد و آن هم تهران است. هر چیزی که تکنولوژی در آن باشد که شهر نمی‌شود. قانون در سایر شهرها نیست. این شهر به چه خون‌هایی به‌دست‌آمده است و ما معتقدیم بسیج به‌عنوان نیرو باید دغدغه شهر را داشته باشد. اینکه حضرت آقا، بسیج را بسیج مستضعفین می‌کنند، این ظریف کردن کار است و با این شیوه بسیج باید بتواند کمی خود را بازبینی کند.

بسیج در سال‌های اخیر رسالت خودش را فراموش کرده است. بسیج قدرتمندترین نیرویی بود که تلاش می‌کرد در بحران‌ها، مسائل و مخاطراتی که متوجه انقلاب اسلامی است، در میدان حاضر باشد و مسئله را حل کند؛ اما واقعیت این است که انقلاب اسلامی هر چقدر که با گذشت زمان از برخی آرمان‌ها و نویدهایی که می‌داد، فاصله گرفت، به همان میزان، بسیج هم فرم گرفت.

ماهیت بسیج خودانگیختگی و خودجوشی است، یعنی باید از پایین و از خودِ مردم بجوشد و به سمت بالا بیاید. وقتی که شما نظامات و ساختارهای بروکراتیک را برای بسیج تعیین و اولویت‌هایی را طرح می‌کنید، باید به او میدان دهید تا خودش برود آن مسائل را حل کند نه اینکه برایش اولویت تعیین کنی و میدان هم ندهی. این فهم از پایین به بالا بودن و تحمل‌کردن آن، بسیار لازم است.

اگر بسیج بخواهد به آن نیروی پیشران تبدیل شود و جامعه ایران را نمایندگی کرده و آرمان‌ها و آرزوها و آینده جامعه ایرانی را محقق کند، باید به‌درستی موقعیت تاریخی خود را بشناسد، و شناخت آن موقعیت تاریخی مستلزم این است که بفهمد از کجا آمده و الان در کدام نقطه است و به کدام سمت می‌خواهد حرکت کند. اگر این را تشخیص دهد و به سمت تشکل‌یافتگی و سازمان‌یافتگی حرکت کند، متناسب با این درک پیدا کند، علی‌رغم اینکه فرصت‌های زیادی ازدست‌رفته، اما هنوز فرصت‌های بسیار زیادی وجود دارد که با آن می‌توان از وضع موجود جهش کرد.

ببینید اسکاچپول می‌گوید؛ پدیده انقلاب اسلامی در تاریخ بشر، جزء استثنایی‌ترین موارد از نظر فراگیری است که تمام مردم نظم قبلی را نمی‌خواستند و نظم جدید را مطالبه می‌کردند. نمی‌توان گفت یک‌مرتبه تمام جمعیت ایران جوگیر شده بودند یا هر چیز بی‌پایه دیگر که گفته می‌شود! با فحاشی و متهم‌کردن افراد به چپ‌گرایی، مشکلی حل نمی‌شود. افراد نابخرد به هنگام برچسب‌زدن، مهندس بازرگان، آقای بهشتی، آقای مطهری را هم به چپ‌گرایی متهم می‌کنند. مثلاً معتقدند چون اصول اقتصادی قانون اساسی را آقای بهشتی نوشته، پس چپ‌گرا بوده است.

حکومت‌گران در هر دوره‌ای باید از خودشان بپرسند هنگامی که به‌خوبی بلدند راز و رمز فروپاشی تا دوره محمدرضا شاه را به‌روشنی توضیح داده و ریشه‌یابی کنند، چرا این دانسته‌ها در سطح دانسته می‌ماند؟ این توقف در لایه اطلاع از آن دلایلی بود که منجر به سقوط پهلوی نیز شد. پهلوی دوم هم دوست داشت قانون‌های خیلی مترقی بگذارد! و برنامه‌های جاه‌طلبانه بریزد! چون همه اینها برایش قابلیت نمایش داشت. اما وقتی نوبت عمل پیش می‌آمد، آن کار دیگر می‌کرد و دیدیم که چه بر سر او آمد.

فلسفه تاریخ بشری را وقتی نگاه می‌کنیم، آن را ذیل ناسیونالیسم نباید تعریف کرد، گویی که عالم بشری در ذات خود به انسان روسی، فرانسوی، ایرانی و... تقسیم می‌شده است. نه ما یک عالم داریم به نام عالم بشری، وقتی ابزار مفهومی فلسفه تاریخ داشته باشیم، بشریت را در وحدت آن ابتدا تعریف می‌کنیم. می‌گوییم ساحتی داریم به نام ساحت بشری که دارای الزاماتی است. اینجا باید مفاهیمی را پرورش دهیم. یکی مفهوم هبوط است، دیگری مفهوم فطرت است، این مفاهیم را اگر در سطح بشری تحلیل کنیم، دیگر انقلاب فرانسه و یا انقلاب ۱۳۵۷ را تفسیر محدود به یک کشور یا یک مذهب نمی‌کنیم. انقلاب به‌مثابه خروج انسان از رعیت‌وارگی و ورود به یک مرحله جدید، خودآگاهی انسانی است نه فرانسوی و یا اسلامی.

اگر از من بپرسید، بسیج مهم‌ترین آرزوی ایران در دوره مدرن است و هیچ‌چیزی بالاتر از این نیست. حتی علم را برای بسیج می‌خواهیم، بروکراسی برای بسیج می‌خواهیم، قانون را به نام بسیج می‌خواهیم و می‌فهمیم. ما به آن شکل به همه مسائل ورود کردیم.