پایگاه تحلیلی سدید

با شروع انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۷ شمسی، رئیسعلی حدود ۲۵ سال داشت، اما از جمله پیشگامان مشروطه‌خواه در جنوب ایران بود و از معدود رهبران تنگستان بود که صادقانه به مشروطیت ایمان داشت. او در این هنگام با محافل انقلابی و عناصر مشروطه‌طلب در بوشهر، تنگستان و دشتی همکاری کرد. هم-چنین در دوران دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار، علیه حکومت او در جنوب دست به اسلحه برد و به درخواست ملاعلی تنگستانی و سید مرتضی مجتهد اهرمی، بوشهر را از لوث وجود عناصر وابسته به دربار پاکسازی کرده و اداره امور گمرک و انتظامات را عهده دار شد.

همان زمان که کسی جرات و جسارت سخن گفتن از اسلام را نداشت، با انتشار برنامه حکومت اسلامی، بنیان‌های حکومت ایده آل مشروع دینی را به جامعه شناساند، به طوری که اکثر مبارزین و جهادگران در سال‌های مبارزه با رژیم شاه، تفکراتشان نشأت‌گرفته از حرکت شجاعانه و قاطعانه فدائیان اسلام بود و جان‌فشانی نواب و یارانش، بیش‌ازپیش اذهان مردم را روشن ساخت و بسیاری را به مسیر مبارزه با طاغوت کشاند.

در دهه سوم پس از انقلاب، خصوصا با اوج گیری طرح بحث علم دینی و نرم افزار اداره حکومت اسلامی شکل گرفت. بدین بیان که گفته می‌شد دانش أمری تهی از بنیان‌های اخلاقی، هستی شناسانه و... نبوده و چنانچه انقلاب ما بخواهد امتداد پیدا کند، لازم است تا ارزش‌های خود را در عرصه علم کشانده و برای نیل به اهداف خود دانش بومی و اسلامی را بنیان بگذارد. در چنین فضایی از نظر برخی جهادی بودن یک مدیر به آن است که شیوه سیاست ورزی خود را به نحو اسلامی بنا نهاده و پیش ببرد.

در هر کشوری نمادهایی وجود دارد که بیانگر ارزش‌های آن ملت است. در بیشتر مواقع این نمادها برآمده از یک سنت و آیین دیرینه است که قصه اسطوره‌های هر ملت را روایت می‌کند. درواقع نمادهای ملی عاملانی هستند که در شناسایی هویت هر کشور به کشور دیگر موردتوجه قرار می‌گیرند. این نمادها ممکن است به‌شکل بصری و گفتاری باشد. در روزگار ما پرچم‌ها یکی از مهم‌ترین عناصر نمادین برای اجتماعات انسانی است.

به اعتقاد برخی کار جهادی یعنی کار خود جوش، کاری که از ناحیه سازمان و ارگانی دولتی واگذار نشده باشد، بلکه خود مردم احساس تکلیف کرده و برای همین منظور، گرد هم آمده و از ناحیه خود طراحی را صورت می‌دهند؛ لذا اگر کسانی برای ترمیم خانه‌های زلزله زدگان، بشتابند، چنانچه از ناحیه خود برخواسته، به این عمل مبادرت کرده‌اند و دستمزدی برای آن دریافت نمی‌کنند جهادی به حساب می‌آیند، اما اگر همان اشخاص از ناحیه ارگانی مأمور به این کار شده و در ازای آن دستمزد دریافت کرده‌اند، ولو آنکه در این عمل خود قصد قربت داشتند و به صورت حجیم، اخلاقی و اعتقادی کار کنند جهادی دانسته نمی‌شوند.

این وجهی از اندیشه شریعتی بود، مبارزه ضد استعماری، بازگشت به خویش و طرح استقلال آزادی که در همه کشورهای رهاشده از استبداد به وقوع پیوسته بود؛ اما آن چیزی که درواقع کار اصلی شریعتی بود و برای خود برنامه تعریف کرده بود، نه این وجه سیاسی بلکه مبارزه آگاهی‌بخش عمیق فرهنگی بود که او در طرح اصلاح دینی و نوبازپیرایی فرهنگ ملی و مذهبی در پیش‌گرفته بود؛ بنابراین مبارزه خود را مبارزه‌ای آگاهی‌بخش، فرهنگی و عمیق برای یک انقلاب به معنای عمیق کلمه ترسیم کرده بود.

نقش گروه‌های اجتماعی با احساس تعلق به نظام سیاسی در اینجا حائز اهمیت است؛ علت آن است که مسائل اجتماعی اگر صرفا در این حوزه مورد سیاستگذاری قرار گیرند تنها از یک جنبه حکومت را به خود مشغول خواهند کرد و قابل کنترل خواهند بود. اما در صورتی که این مسائل به حوزه امر سیاسی نیز ورود پیدا کنند، آن گاه از دو جنبه حکومت را درگیر می‌کنند و احتمال آن که منجر به تغییر ساخت اجتماعی و ساخت سیاسی به طور همزمان شوند، بیشتر بوده و در نتیجه پیامد‌های آن از دایره کنترل ممکن است خارج گردد.

وقتی ما امام علی را به عنوان مددکار اجتماعی معرفی می‌کنیم، این امام علی هیچ وقت با هیچ حکومتی درگیر نخواهد بود؛ اما وقتی امام علی را مددکار جامعه‌ای بشناسیم -مددکاری که غرضش از مددکاری نه کمک به فقرا و حاشیه رانده شدگان بلکه از بین بردن فقر و کانون ایجاد تبعیض است- این امام علی همواره یک انسان انقلابی و معترض به وضعیت و ساختار‌های موجود است.

در همان عصر صفویه بود که به واسطه فراهم شدن شرایط مساعد برای گسترش تشیع، شاهد مهاجرت طلاب و روحانیون بزرگ از دیگر بلاد به ایران هستیم. حوزه علمیه اصفهان در این برهه به عنوان حوزه علمیه مرجع شناخته می‌شود. حضور شخصیت‌هایی همچون شیخ بهایی، محقق ثانی مرحوم کرکی و دیگر علمای ناحیه جبل عامل، رونق علمی حوزه‌های تشیع را دو چندان کرد.

در کشورهای جهان سوم و توسعه نیافته، این هویت زدایی عمدتاً گره‌خورده با مقوله مصرف گرایی است. به عبارت دیگر کشورهای سلطه گر، تلاش می‌کنند تا جوامع را تبدیل به بازار مصرفی محصولات خود کنند، با این عمل اقتصاد خود را بهبود بخشیده و آنان را در برابر نفوذ خود بی‌تفاوت می‌کنند، به هر صورت مصرف بی رویه کالاهای یک کشور، آهسته‌آهسته موجب تضعیف شدن گارد ما نسبت به تولید کننده می‌شود، از طرف دیگر محصولات اقتصادی که فاقد هویت فرهنگی تولید کننده نیستند، از همین رو مصرف گرایی باعث ایجاد یک نوع بی حسی و رخوت در کشورهای توسعه نیافته نسبت به کشورهای سلطه گر می‌شود.