به گزارش «سدید»؛کتاب «رسم جهاد»، روایت‌هایی از تجربه‌های کار جمعی در جهاد سازندگی به روایت حسینعلی عظیمی است که ازسوی علی مشایخی، محمدرضا حسینی و محسن جعفری تحقیق و تدوین شده است.
این کتاب شامل 11فصل است که مهم‌ترین آن‌ها تشکیل ساختار، رابطه با مردم، دولتی شدن جهاد، کمیته فرهنگی و جهاد سازندگی در جنگ است. ساختار منطقه‌ای جهاد سازندگی، جهاد در استان‌ها، ساختار شورایی جهاد، رابطه جهاد با بقیه سازمان‌ها و اعتماد از دیگر سرفصل‌های این کتاب هستند.
با علی مشایخی، یکی از محققان کتاب «رسم جهاد» به گفت‌وگو نشسته ایم که در ادامه می‌خوانید.
آقای مشایخی اگر امکان دارد در ابتدا کمی از فضای کلی کتاب «رسم جهاد» برای مخاطبان ما بگویید.
مساله اصلی کتاب ما تجربهنگاری است (تجربه‌های کار جمعی). در زمان اوایل انقلاب، سازمان‌هایی نظیر جهاد سازندگی، سپاه پاسداران، کمیته‌های انقلاب اسلامی، بنیادمسکن، بنیاد شهید و... در کشور تشکیل شدند. هریک از این سازمان‌ها تجربه‌های جدیدی در فضای اول انقلاب بودند که حرف تازه‌ای برای گفتن داشتند.
با توجه به اینکه این سازمان‌ها هریک هدفی را دنبال کردند و از یک خاستگاه انقلابی نشات گرفتند، اقتضای رفتاری خاص خود را داشتند که به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت با توجه به مقتضیات هر سازمان، مدیریت ویژه‌ای در آن سازمان‌ها شکل می‌گرفت. البته من سعی می‌کنم از به‌کاربردن کلمه «مدیریت» اجتناب بورزم؛ چراکه این کلمه معنای خاصی دارد و شناخته‌شده است و این معنا در کتب دانشگاهی علوم انسانی و مدیریت تدوین شده است.
ما در این سازمان‌ها با مجموعه رفتارهایی مواجه می‌شویم که مساله مدیریت را کنار می‌گذاریم و از این جهت که یک کار جمعی صورت می‌گرفت، به آن می‌پردازیم؛ یعنی هدف این بود افرادی که در این مجموعه فعالیت می‌کردند، به چه نحوی کار گروهی را پیش می‌بردند؟!
سازمان موردمطالعه ما در این کتاب «جهاد سازندگی» است که تحقیق و پژوهش ما علاوه بر فعالیت‌های سازمان که در خاطرات و گزارش‌ها منتقل می‌شود، چگونگی تعامل افراد گروه در کنار یکدیگر است. ما به این منظور سراغ پیشکسوتانی رفتیم که در این عرصه به‌اصطلاح معروف، تجربه‌های مدیریتی داشتند. مرحوم عظیمی یکی از توفیقات الهی بود که سر راه ما قرار گرفت و پس از آشنایی با ایشان از دانش و تجربه‌هایی که داشتند بهره بردیم. مرحوم عظیمی مصاحبه‌هایی هم داشتند که دراختیار ما قرار دادند و حاصل آن کتاب «رسم جهاد1» شد.
یعنی قصد دارید جلد دوم کتاب «رسم جهاد» را هم به چاپ برسانید؟
ان‌شاءا... با راوی‌های دیگر درخصوص همین مساله مصاحبه‌هایی انجام می‌دهیم و جلد بعد را به تولید می‌رسانیم.
اگر موضوع مساله‌محور شما سازمان جهاد سازندگی است، چرا گفت‌وگو با یک شخص را مبنای کتاب قرار دادید؟
زمانی که ما بخواهیم یک سازمان یا هر پدیده انسانی را بشناسیم، باید بدانیم افرادی که در آن سازمان بودند، چه شناختی نسبت‌به سازمان دارند. درغیراین‌صورت هرچه که درمورد سازمان‌ها وجود دارد، گزارش‌های روی کاغذ است که چه فعالیت‌هایی صورت گرفته اما برای شناخت درست باید روابط بین افراد را شناسایی کنیم.
قصد ندارید روی سازمان‌های دیگر به‌جز جهادسازندگی کار کنید؟
مساله ما جهادسازندگی است. این سازمان به‌حدی وسیع است که وقت نمی‌شود به سازمان‌های دیگر پرداخت؛ اگرچه تمایل و آرزوی این را داریم که تحقیق در باب سازمان‌های دیگر را هم انجام دهیم.
به نظرتان کتاب «رسم جهاد» قابلیت این موضوع را دارد که به ساماندهی مدیریت‌های موجود در شرایط فعلی کشور نیز کمک کند؟
هدف نهایی ما چنین چیزی است و احتمال دارد در گام‌های بعدی بتوان هم چنین موضوعی را از آن استخراج کرد. ناگفته نماند که در همین تک‌روایت هم می‌توان درس‌هایی گرفت. حتی با وجود اشاراتی که در کتاب «رسم جهاد» آمده است، این قابلیت را دارد که برای تشکل‌های محدود چهار، پنج‌نفره که در پی کسب اطلاع از چگونگی تعامل با یکدیگر هستند و نگاه‌های کلان مدیریتی در سطح سیاست‌گذاری کشور مورد استفاده قرار بگیرد؛ چراکه در جهادسازندگی از سطح پایین تا سطح کلان اتفاقات متعددی رخ داده است و مرحوم عظیمی با اشراف خوبی که به این مسائل داشتند، تمام نکات را به ما منتقل کردند.
در کتاب بعدی قصد دارید با کدام راوی گفت‌وگو داشته باشید؟
به ناشر بستگی دارد. ما مقداری از کتاب‌ها را تحویل دادیم و تعدادی نیز در رفت و برگشت هستند تا ببینیم درنهایت کدام مورد
تایید می‌شود.
فکر می‌کنید می‌توان از بخش‌های گوناگون کتاب «رسم جهاد» برای تهیه مقاله یا جزوه برای تدریس در دانشگاه‌ها بهره برد؟
قطعا این کتاب برای موردی که مطرح فرمودید یا حتی دستنامه برای ارگان‌ها و سازمان‌ها قابل استفاده است ولی اگر بنا باشد که یک دستنامه کامل و جامع باشد، باید حداقل 20 یا 30کتاب درباره جهاد سازندگی تالیف شود که وقتی در دستنامه توصیه‌ای آورده می‌شود، پشتوانه حداقل 20تجربه را دربرگیرد. اگرچه کتاب «رسم جهاد» حجم زیادی ندارد و شاید استخراج دستنامه از دل این کتاب، خیلی محدود شود.
سبک نوشتاری و تدوین کتاب «رسم جهاد» به چه صورت است؟
ما سبک تدوین متفاوتی را نسبت به کتاب‌های معمول تاریخ شفاهی پیش گرفتیم. با تورق کتاب به این نتیجه می‌رسیدکه مطالب کتاب با توجه به سیر تاریخی نیست، بلکه براساس سیر اهمیت و موضوعات است؛ به بیان دیگر فصول کتاب براساس موضوعات و مسائل مهمی است که راوی به آن می‌پردازد و به نوعی ما ذهن راوی را با نظم روی کاغذ پیاده کردیم.
اگر بخواهیم در زمان حاضر سازمان یا ارگانی را نام ببریم که مشابه جهاد سازندگی باشد، می‌توان سازمانی همچون بسیج را که به‌صورت مردمی و خودجوش در جریان حوادث پای کار می‌آید، نام برد؟
اگر فردی بخواهد درباره این سوال نظر بدهد، باید مطالعه درستی داشته باشد. من در زمان بروز حوادث در محل حضور نداشتم تا فعالیت‌ها را به‌صورت دقیق رصد کنم اما مساله‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که اگر قرار باشد سازمانی را به جهاد سازندگی مشابه کنیم، باید چند مورد در آن‌ها رعایت شود؛ اولا نگاه سازمان به مردمی که قرار است به آن‌ها خدمت شود، نگاه موقت خدمت‌رسانی و رفع نیاز فعلی نباشد. ثانیا نگاه به خود مردم باشد؛ از این جهت که انسان‌ها ارتقا پیدا کنند (که این موضوع در کمیته فرهنگی جهاد سازندگی بسیار مهم بود). ثالثا کار نباید فقط برای مردم باشد، بلکه کار باید با مردم صورت گیرد و این مورد از نقاط قوت جهاد سازندگی بود.
/انتهای پیام/
ماحصل زحمات و عصاره جهاد سازندگي در شيوه جهادي مردمي دانش بنيان خلاصه مي شود.
جهاد سازندگي در عمر پر بركت خود ثابت كرد كه شيوه جهادي = مردمي = دانش بنيان است.
شيوه جهادي بر شيوه هاي فرسوده سرمايه داري = پيمانكاري - غلبه كرد.
با شيوه جهادي مي توان جامعه جهاني را از مشكل سرمايه داري منفعت طلب و انحصارگر نجات داد. ان شاءالله