گروه فرهنگ و هنر «سدید»؛ مستندغیر رسمی، روایتی است از یک دیدار غیررسمی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی با جمعی از فعالان گروه‌های جهادی و خدمت‌رسان به مناطق محروم که در مردادماه ۱۳۹۸ برگزارشده است؛ این دیدار از مجموعه دیدار‌هایی است که ایشان در قالب جلسات پنجشنبه داشته‌اند. کارگردان این اثرسید محمدعلی صدری نیا است. قسمت پنجم این مجموعه مستند، به همت موسسه پژوهشی، فرهنگی انقلاب اسلامی با عنوان: «در راه خدمت» تهیه‌شده است.
نقطه آغاز
فضای آغازین مستند با تصاویر دیده نشده آرشیوی، درباره بازدید سرزده و نامحسوس رهبر معظم انقلاب اسلامی با لباس غیررسمی از شهرستان بم پس از وقوع زلزله بم در دی‌ماه ۱۳۸۲ و اهتمام به پیگیری حضوری وضعیت مردم آنجا و حتی برگزاری جلسه فوق‌العاده با مسئولان در یک چادر امدادی است؛ از همان ابتدا، این اثر تلاش دارد تا با این ادبیات فضای روایت را آغاز کند که جمعی از فعالان جهادی به دیدار کسی رفته‌اند که خود عامل و فاعل به امر فعالیت جهادی و در این امر مسبوق به سابقه بوده است.
مقوّم دوباره فعالیت‌های جهادی
پس‌ازآنکه ایشان از وضعیت وخیم مردم بم پس از زلزله بازدید کردند و میزان ضعیف خدمات و امدادرسانی را از نزدیک مشاهده کردند، در جلسه فوق‌العاده در یک چادر امدادی دستور صادر می‌کنند تا گروه‌های بسیجی و جهادی به کمک مردم و وضعیت این شهر بیایند. درواقع این اثر قصد دارد تا یکی از نقاط جوشش دوباره و بزنگاه منجر به رشد فعالیت‌های جهادی در کشور را در همین جریان امدادرسانی به مردم زلزله‌زده بم مطرح کند که نقطه آغاز آن را حضور جهادی رهبر معظم انقلاب اسلامی در وضعیت اسف‌بار بم پس از زلزله، عنوان می‌کند.
رشد چندجانبه فعالیت‌های جهادی
به این نکته اشاره می‌شود که رشد فعالیت‌های جهادی صرفاً محدود به فعالیت‌های خرد عمرانی مانند ساخت چشمه‌های سرویس بهداشتی نیست و فعالیت‌های جهادی در سطح فعالیت‌های دانش‌بنیان، ارتقاء سطح و رشد ماهیتی داشته‌اند که این مسئله گویای این نکته است که فعالیت جهادی به‌صورت گسترده و منتشر در سطوح مختلف و با نگاه و تفکر جهادی در حال پیشرفت روبه‌جلو در قالب یک سیر تکاملی آبادگر برای کشور است.
اثبات روایی اولویت فعالیت‌های جهادی برای رهبر معظم انقلاب
به‌منظور القاء سلسله‌مند بودن و استمرار فعالیت‌های جهادی از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، از برخی تصاویر آرشیوی دیدار مقام معظم رهبری با فعالان جهادی در سال‌های دهه هفتاد اشاره می‌شود که این روند در قالب ساختار مستند به القاء این نکته منجر شده که امر فعالیت‌های جهادی برای ایشان همواره از اولویت‌ها بوده و خود مستمراً در جریان رشد و پیشرفت و تکامل آن، گام انگیزش دهنده و همراه و هدایت‌گر برداشته‌اند.
فعالیت‌های جهادی عبارت است از: به خدمت گرفتن اقیانوس وسیع ظرفیت مردمی برای حل مشکلات مردم به نحو جهادی که این قسم از نکات در قالب روایی آن، با کمک تصاویر آرشیوی و نکات مکمل که توسط برخی فعالان جهادی حاضر در جلسه مذکور و بیان خاطرات و احوالات آن جلسه توسط آن‌ها در قالب مصاحبه با فرد پشت دوربین مطرح می‌شود
گفتگو با برخی فعالان جهادی به‌منظور تکمیل روایت
بر مبنای روایت‌ها به‌وسیله تصاویر آرشیوی، به این نکات پرداخته می‌شود که فعالیت‌های جهادی عبارت است از: به خدمت گرفتن اقیانوس وسیع ظرفیت مردمی برای حل مشکلات مردم به نحو جهادی که این قسم از نکات در قالب روایی آن، با کمک تصاویر آرشیوی و نکات مکمل که توسط برخی فعالان جهادی حاضر در جلسه مذکور و بیان خاطرات و احوالات آن جلسه توسط آن‌ها در قالب مصاحبه با فرد پشت دوربین مطرح می‌شود، در این اثر روایت‌شده است.
علل راه‌اندازی اردو‌های جهادی
به مسئله جریان ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی که منجر به تأسیس وزارتخانه جهاد کشاورزی در سال ۱۳۷۹ شد اشاره می‌شود؛ این اثر ضمن آنکه به‌طور مشخص و دقیق به این جریان نمی‌پردازد، فضای روایت را به سویی هدایت می‌کند که با ادغام دو وزارتخانه، یک خلأ ایجاد شد که عده‌ای از فعالان جهادی برای پر کردن این خلأ اقدام به راه‌اندازی اردو‌های جهادی کردند که این اردو‌ها تا هم‌اکنون نیز ازجمله ستون‌های اصلی تشکیلات فعالیت‌های جهادی در کشور است. همچنین اشاره می‌شود که تعداد ۴۰ گروه جهادی در سال ۱۳۷۹ به رشد ۱۲ هزار گروه جهادی در حال حاضر رسیده است که وضعیت هدایت هدفمند خدمت‌رسانی این گروه‌ها به‌سوی بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های گروه‌های جهادی و اعزام اردو‌های جهادی در محل موردنیاز، بر پایه سامانه جامع اطلس جهادی قابل‌کنترل و هدایت است. این گروه‌ها به ترتیب در حوزه دانشجویی، محلات و پزشکان پیشروتر از سایر اقشار نیرو‌های جهادی هستند.
فعالیت جهادی در تبعید
به رویداد تاریخی تبعید رهبر معظم انقلاب اسلامی پیش از پیروزی انقلاب به شهرستان ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان اشاره می‌شود که وقتی در این محل سیل آمده بوده، ایشان در تیرماه ۱۳۵۷ و درحالی‌که در اوج غربت بسر می‌بردند به‌طور داوطلبانه به مردم سیل‌زده کمک می‌کردند و همچنین کمک‌هایی که از نقاط مختلف کشور به دست ایشان می‌رسیده را میان مردم سیل‌زده این منطقه توزیع می‌کردند که به‌موجب این ارتباط و فعالیت جهادی و خدمت‌رسانی به مردم، ایشان از فضای غربت بیرون آمده و محبوب مردم آنجا می‌شود و مردم با ایشان ارتباط صمیمانه برقرار کرده بودند.
با آمدن همه ظرفیت‌های قشری مردمی برای خدمت و فعالیت جهادی، کشور به اهداف آرمانی کلان انقلاب اسلامی شامل بسیج ده‌ها میلیونی دست پیدا می‌کند که رسیدن به این نقطه در مسیر جریان بالفعل است
رسیدن به یک گفتمان
رهبر معظم انقلاب اسلامی به مسئله حضور همه افراد و ظرفیت‌های تمام مردم برای آمدن در فعالیت‌های جهادی اشاره می‌کنند تا سرانجام از محل ترویج آن به یک گفتمان حول فعالیت جهادی تبدیل شود؛ همچنین با بسط این نکته توسط حجت‌الاسلام قاسمیان، از فعالان جهادی، به یک خاطره از ارائه گزارش فعالیت‌های جهادی به یکی از مسئولین، اشاره می‌شود که به‌مرور، با آمدن همه ظرفیت‌های قشری مردمی برای خدمت و فعالیت جهادی، کشور به اهداف آرمانی کلان انقلاب اسلامی شامل بسیج ده‌ها میلیونی دست پیدا می‌کند که رسیدن به این نقطه در مسیر جریان بالفعل است.
گسترش دامنه فعالیت‌های جهادی تا رسیدن به یک تفکر جهادی
حاج حسین یکتا، یکی از فعالان جهادی، به این نکته اشاره می‌شود که فعالیت‌های جهادی صرفاً محدود به روستا‌ها نشده و کلیه افرادی که در حوزه‌های دیگر ازجمله دریافت رضایت از، ولی‌دم و آزادی زندانی، فعالیت ستاد دیه برای آزادی زندانیان، کارآفرینی جهادی و... فعال هستند و این اعمال را با نگاه غیرانتفاعی و خدایی انجام می‌دهند، نیز فعال جهادی محسوب می‌شوند. همچنین مجموعه فعالان جهادی با رسیدن و تمسک به تفکر جهادی، پس از رسیدن به نقاط مؤثر حکمرانی نظام، منجر به رشد بیش‌ازپیش کشور می‌شوند؛ در ادامه نیز مقام معظم رهبری با صحه‌گذاری بر این روند، به این نکته اشاره می‌کنند که در تأمین لوازم تحقق این روند باید این موارد لحاظ شود که: برای رسیدن به این هدف، چه کسی عامل انجام آن باشد؟ چگونه به کسی که باید عامل آن باشد، این روند منتقل شود؟ و چگونه او وادار شود که انجام دهد؟
قوانین و ساختار‌های محرومیت زا
عظیم ابراهیم پور از فعالان جهادی قدیمی، به مسئله احصاء و شناسایی مجموعه قوانین و ساختار‌ها و آئین‌نامه‌هایی که ایجاد محرومیت در کشور می‌کنند اشاره می‌شود که درصدد هستند تا در مواجه با دولت و مجلس برای رفع و ترمیم آن‌ها مطالبه شود؛ همچنین وی اشاره می‌کند که در اغلب جاها، سرعت محرومیت زایی از سرعت محرومیت‌زدایی در حال بیشتر شدن است!
توصیه‌های ضروری و کاربردی در مسیر فعالیت جهادی
مقام معظم رهبری به مسئله یافتن توان و کارایی‌های مختلف در آنچه جهادگران و فعالان جهادی دارند اشاره می‌کنند که می‌شود از آن بهره‌برداری‌های بیشتر و بهینه دیگر نیز کرد؛ همچنین برای حفظ ثبات و جلوگیری از لغزش در مسیر فعالیت‌های جهادی، باید با تمسک بر نماز اول وقت در مسجد و عبادت عملی و انجام مستحبات، در حد ممکن و رعایت اخلاص به‌پیش رفت.
نما‌های پایانی
نمای اول: این اثر تلاش کرده تا در اثناء مختلف و به فراخور فضای روایی، همواره به عمق‌بخشی به بررسی مفاهیم جهادی و اثر فعالیت داوطلبانه در خدمت به مردم بپردازد، اما ازآنجاکه به نظر می‌رسد ظرف یک مستند گزارشی برای نیل به این هدف متناسب نبوده، لذا میزان اثرگذاری آن محدود به ظرف و قالب انتخابی آن شده است.
از ضعف‌های جدی این مستند، می‌توان به عدم پرداخت و شفافیت کافی در وجوه اثرگذاری عینی فعالیت‌های جهادی روی زندگی مردم اشاره کرد؛ ازاین‌رو در مرحله روایت و انعکاس در قالب فرمی، اثر نتوانسته آن‌طور که باید به شکل عینی پیرامون موضوع مذکور خود را نمایان کند
نمای دوم: این اثر تلاش می‌کند به مسئله بیان اثر فعالیت جهادی روی کیفیت زندگی مردم اشاره کند، اما ازآنجاکه برساخت مناسبی برای نمایان‌سازی وجود فضا‌های بازخوردی در عینی کردن اثر فعالیت جهادی روی زندگی مردم در این اثر به‌درستی شکل نگرفته، لذا از ضعف‌های جدی این مستند، می‌توان به عدم پرداخت و شفافیت کافی در وجوه اثرگذاری عینی فعالیت‌های جهادی روی زندگی مردم اشاره کرد؛ ازاین‌رو در مرحله روایت و انعکاس در قالب فرمی، اثر نتوانسته آن‌طور که باید به شکل عینی پیرامون موضوع مذکور خود را نمایان کند.
نمای سوم: ازجمله کمبود‌های روایت در این اثر، می‌توان به مسئله عدم اشاره کافی به تنویر موضوع فرهنگ جهادی و میزان تحقق آن، ورای کلام و گفتگو‌ها اشاره کرد؛ لذا میزان تحقق این فرهنگ در جامعه و نزد افکار عمومی و خصوصاً در جامعه خاکستری، به‌طور عینی و در یک انعکاس تصویری و القایی در این اثر شکل نگرفته است.
نمای چهارم: این اثر بیش از اینکه به تصاویر و اثرگذاری القایی از طریق عنصر القاء مفهوم تصویری نزدیک شده باشد، بیشتر به کلام و روایت کلامی و مصاحبه وابسته است؛ لذا به نظر می‌رسد ازجمله ریشه ضعف‌هایی که بشود از جنبه ضعف در القاء و انعکاس اثربخشی فعالیت جهادی روی افکار عمومی در این اثر یافت، همین اولویت‌مندی کلام و روایت کلامی در این اثر است.
نمای پنجم: ضعف در وجود یک خط روایت منسجم؛ به این معنا که در این اثر تمرکز روی یک موضوع واحد وجود دارد، اما گاهی سوژه پردازی به‌طور منسجم به دست خط روایت سپرده نمی‌شود که ازاین‌رو به نمونه‌هایی می‌شود اشاره کرد؛ ازجمله پیوند غیرمنسجم جریان خالصانه فعالیت و اثر حاج عبدالله والی در بشاگرد به ساختار کلی اثر.
نمای ششم: اثر از استاندارد‌های یک مستند منسجم به دور است؛ به این تعبیر که بیشتر به یک گونه از گزارش متمایل است که به نظر می‌رسد وجود ضعف در روایت روی سوژه پردازی‌ها نیز به آن علت مرتبط است؛ در تکمیل این نکته لازم به بیان است که گرایش بیش‌ازاندازه به یک قالب مستند-گزارش منجر می‌شود در آن قسم پرداخت‌های رسانه‌ای که نیازمند پرداخت عمیق روی موضوع مانند موضوع اثر حاضر است، به‌ناچار و به خاطر محدود بودن ظرف و به‌تبع آن ساختار، از کنار برخی موارد به‌صورت گذرا عبور شده و از پرداخت عمیق به آن‌ها عبور شود.
/انتهای پیام/
