به گزارش«سدید»؛ زنگ سال تحصیلی جدید از روز شنبه به صدا درآمده و درباره اقداماتی که در سال تحصیلی پیش‌رو در ارتقای سطح آموزش انجام شده یا قرار است انجام شود، صحبت‌هایی به میان آمده‌است. هر چند تلاش‌هایی برای بهبود شرایط فعلی آموزش در کشور و ارتقای کیفیت آن انجام شده، اما هنوز والدین و معلمان از جای خالی عدالت آموزشی گلایه دارند. از نظر آنها فاصله میان «حرف از برقراری عدالت آموزشی» تا «تحقق آن»، بسیار زیاد است.
آموزش و پرورش به عنوان پیشران اصلی تحول و آموزش در کشور به حساب می‌آید، اما طی سال‌های متمادی توجه چندان مؤثری به آن نشده‌است، چراکه ضعف‌های متعددی در این وزارتخانه وجود داشته و دارد که مانع از ارتقای کیفیت آموزش شده‌است. با وجود تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر تقویت آموزش و پرورش به عنوان نهاد تربیت منابع انسانی و تولید‌کننده سرمایه اجتماعی، اما باید اعتراف کرد هنوز عدالت آموزشی یکپارچه در کشورمان شکل نیافته‌است، البته تلاش‌ها و اقداماتی در این زمینه انجام شده و قرار است انجام شود، اما برآیند اقدامات فعلی هنوز رضایت‌بخش نبوده‌است.
شروع سال تحصیلی همراه با اخبار خوش
امسال از تعداد کل ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار دانش‌آموز، حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار کلاس اولی و حدود ۹ میلیون دانش‌آموز در مقطع ابتدایی و مابقی دانش‌آموزان در پایه‌های متوسطه اول و دوم سر کلاس‌های درس حاضر می‌شوند. برای این جمعیت از دانش‌آموزان باید برنامه‌ریزی‌های دقیق و مفیدی صورت بگیرد تا شرایط جامعه روز به روز بهتر از قبل شود. هر چند از روز شنبه و همزمان با شروع سال تحصیلی جدید اخبار خوبی در حوزه آموزش و پرورش در رسانه‌های مختلف منتشر شده است، اما باید این اخبار خوش به واقعیت تبدیل شود و نتایج آن ملموس باشد تا به آن امید بست.
یکی از اخبار خوشی که روز شنبه اعلام شد، آمار بازگشت حدود ۷۰ هزار بازمانده از تحصیل به مدرسه بود که معاونت ابتدایی آموزش و پرورش آن را مطرح کرد. مهرماه سال گذشته بود که سامانه‌ای جهت شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل با نام سامانه شهید محمودوند طراحی شد؛ این سامانه آمار کودکان بازمانده از تحصیل مقطع ابتدایی یعنی بازه سنی شش تا ۱۱ سال را ۲۰۴ هزار نفر نشان می‌داد. در نهایت معاونت ابتدایی وزارت آموزش و پرورش آمار واقعی بازماندگان از تحصیل را احصا کرد و پس از شفاف‌سازی، تعداد بازماندگان از تحصیل ایرانی در مقطع ابتدایی ۱۶۰ هزار و ۴۷۹ نفر اعلام شد. طبق آمار اعلام‌شده از سوی این معاونت، امسال با اجرای طرح شهید محمودوند حدود ۷۰ هزار بازمانده از تحصیل به مدارس بازگردانده شدند که البته امید است با تداوم این مسیر تعداد بیشتری از بازماندگان از تحصیل به چرخه آموزش بازگردند.
همچنین امسال قرار است ۶۴۰ کلاس درس در پایه اول ابتدایی آموزش خود را با «نظام دوری» پیش ببرند، به این معنا که دوره اول ابتدایی خود به عنوان یک نظام در نظر گرفته می‌شود و معلم اول ابتدایی این دانش‌آموزان، در کلاس دوم و سوم نیز به همین دانش‌آموزان درس می‌دهد و در واقع معلم این دانش‌آموزان تا سوم دبستان تغییر نمی‌کند. هدف از این کار برقراری ارتباط عاطفی و نزدیکی دانش‌آموزان با معلم و ایجاد یک شناخت کافی نسبت به دانش‌آموزان برای معلم به منظور کیفیت‌بخشی به آموزش و نیز کشف استعداد دانش‌آموزان عنوان شده‌است.
همچنین امسال قرار است ۶۴۰ کلاس درس در پایه اول ابتدایی آموزش خود را با «نظام دوری» پیش ببرند، به این معنا که دوره اول ابتدایی خود به عنوان یک نظام در نظر گرفته می‌شود و معلم اول ابتدایی این دانش‌آموزان، در کلاس دوم و سوم نیز به همین دانش‌آموزان درس می‌دهد و در واقع معلم این دانش‌آموزان تا سوم دبستان تغییر نمی‌کند. هدف از این کار برقراری ارتباط عاطفی و نزدیکی دانش‌آموزان با معلم و ایجاد یک شناخت کافی نسبت به دانش‌آموزان برای معلم به منظور کیفیت‌بخشی به آموزش و نیز کشف استعداد دانش‌آموزان عنوان شده‌است
علاوه بر آن، در آخرین جلسه هیئت دولت (۲۹شهریور سال جاری) و پیش از آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۳ـ۱۴۰۲، مصوب شد که در مدارس ابتدایی به صورت رایگان دو بار در هفته بین دانش‌آموزان «شیر» توزیع شود.
از دیگر اخبار خوش این بود که هیئت دولت برای سال تحصیلی جدید، ۲۰برنامه در حوزه محرومیت‌زدایی، تأمین لوازم‌التحریر دانش‌آموزان مناطق محروم با کمک ۱۸نهاد، برنامه‌ریزی با بنیاد برکت برای بهسازی، بازسازی و ساختن مدارس جدید، برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری مدارس کانکسی، برنامه‌ریزی برای بازگرداندن حدود ۵۰ هزار بازمانده از تحصیل دیگر و تقویت مدارس دولتی را مصوب کرد.
فاصله ما با عدالت آموزشی
در کنار این اخبار خوب، اما معلمان زیادی هستند که از نبود عدالت آموزشی گلایه دارند. آقای امرجی، معلم مقطع دوم متوسطه است، در پاسخ به این سؤال که چگونه عدالت آموزشی در کشور برقرار می‌شود، به «جوان» می‌گوید: «زمانی عدالت آموزشی تحقق پیدا خواهد کرد که کیفیت آموزشی در همه مدارس بالا برود، اما کمتر توجهی به این مسئله شده‌است.»
او ادامه می‌دهد: «کیفیت آموزشی به صورت مستقیم به سه فاکتور «معلم»، «کتاب آموزشی» و «محیط کلاس درس» مربوط می‌شود، اما هیچ‌کدام این‌ها قابل دفاع و تعریف نیستند، چراکه شاهد آن هستیم فقط تعدادی از مدارس غیردولتی به واسطه شهریه‌های گرانی که از خانواده‌ها می‌گیرند هزینه می‌کنند و معلم با کیفیت سر کلاس درس می‌آورند و امکانات لازم را فراهم می‌کنند، در مقابل مدارس دولتی که بودجه ندارند هر معلمی را با هر سطح توانمندی به کلاس‌ها می‌فرستند که در بین آنها، برخی به دلیل علاقه به شغل معلمی، خودشان را به روز می‌کنند و برای دانش‌آموزان وقت می‌گذارند.»
او در رابطه با وضعیت «کتاب آموزشی» و «محیط کلاس درس» اینگونه توضیح می‌دهد: «متأسفانه محتوای آموزشی بدون در نظر گرفتن نظرات معلمان نوشته می‌شود و بعداً که کتاب به دست معلمان می‌رسد و مشکلاتش را بیان می‌کنند راهی برای اصلاح آن وجود ندارد، بدتر اینکه زمان کافی برای کیفی‌شدن محتوای کتب درسی نیز گذاشته نمی‌شود. به نظر می‌رسد این کار تبدیل به یک نوع رفع تکلیف برای آقایان شده‌است و مطالعات صورت گرفته برای بهتر شدن محتوای درسی را مدنظر قرار نمی‌دهند. همچنین شرایط کلاس‌های درس با یکدیگر تفاوت بسیار زیادی دارد، مثلاً یک کلاس درس در مناطق بالای شهر تهران با کلاس درس در یکی از روستا‌های دورافتاده مرزی قابل‌مقایسه نیست.»
متأسفانه محتوای آموزشی بدون در نظر گرفتن نظرات معلمان نوشته می‌شود و بعداً که کتاب به دست معلمان می‌رسد و مشکلاتش را بیان می‌کنند راهی برای اصلاح آن وجود ندارد، بدتر اینکه زمان کافی برای کیفی‌شدن محتوای کتب درسی نیز گذاشته نمی‌شود. به نظر می‌رسد این کار تبدیل به یک نوع رفع تکلیف برای آقایان شده‌است و مطالعات صورت گرفته برای بهتر شدن محتوای درسی را مدنظر قرار نمی‌دهند. همچنین شرایط کلاس‌های درس با یکدیگر تفاوت بسیار زیادی دارد، مثلاً یک کلاس درس در مناطق بالای شهر تهران با کلاس درس در یکی از روستا‌های دورافتاده مرزی قابل‌مقایسه نیست
او به بدهی‌های وزارتخانه آموزش و پرورش به نیرو‌های انسانی‌اش نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «هنوز وزارت آموزش و پرورش بدهی حق‌التدریس‌های اردیبهشت و خرداد را پرداخت نکرده‌است. علاوه بر آن، افرادی که در طرح رتبه‌بندی‌ها همکاری کرده بودند هم نتوانسته‌اند حق‌الزحمه‌شان را بگیرند؛ یعنی آنها وقت و انرژی خود را که از سال ۱۴۰۰ صرف کار رتبه‌بندی کرده‌بودند، هنوز با گذشت دو سال نتوانسته‌اند حقوقشان را دریافت کنند که این‌ها انگیزه آنها را برای همکاری‌های بعدی کم خواهد کرد.»
لزوم تصمیم عاجل برای جبران کمبود معلم
آقای سنگیان هم معلم دیگری است که به ضعف‌های موجود در آموزش و پرورش کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «هر سال پس از گذشته دو هفته از شروع سال تحصیلی به مرور مشخص می‌شود که کدام معلم در کدام مدرسه باشد، البته این مسئله شاید در مقاطع ابتدایی دیده‌نشود، اما در مقاطع راهنمایی و متوسطه اتفاق می‌افتد. در صورتی که تصمیم‌گیری در این زمینه باید قبل از مهرماه انجام شود تا دانش‌آموزان هفته اول و دوم مهرماه با یک معلم درس نخوانند و بعد از آن معلم جدیدی وارد کلاس‌شان شود.»
او به مسئله کمبود معلم نیز اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: «اعلام شده که در سال تحصیلی پیش‌رو، ۷۵ هزار معلم جذب آموزش و پرورش شده‌اند. با این وجود نباید از این نکته غافل شد که وزارت آموزش و پرورش همچنان با کمبود معلم دست و پنجه نرم می‌کند. وزیر آموزش و پرورش هم به این مسئله اشاره و اعلام کرده که سال تحصیلی جدید با کمبود بیش از ۲۰۰ هزار معلم در مدارس آغاز شده‌است. این مسئله از تشکیل کلاس‌های درس ۵۰ نفره در برخی از مدارس قابل مشاهده است. از طرفی شاهد آن هستیم که مجوز تدریس بازنشسته‌ها تا سقف ۲۴ ساعت در هفته نیز داده شده تا بخشی از این کمبود نیرو را جبران کند. این مسئله‌ای است که از سال‌ها قبل باید برای حل آن، فکر می‌شد و حالا باید تصمیم عاجل برای آن گرفته شود.» سنگیان با بیان اینکه خلف وعده‌وزیر آموزش و پرورش اعتماد نسبت به سایر وعده‌ها را نیز از بین می‌برد، اظهار می‌دارد: «وزیر آموزش و پرورش در برنامه تلویزیونی اعلام کرد که امسال آزمون استخدامی برگزار می‌شود. او اخیراً اعلام کرد که امسال آزمون استخدامی نداریم! این خلف وعده‌ها و تصمیماتی که یکباره تغییر می‌کند، سبب خواهد شد افراد اعتمادشان را نسبت به حرف‌هایی که زده می‌شود از دست بدهند، بنابراین باید تصمیمات در وزارت آموزش و پرورش و همچنین بیان آنها حساب و کتاب داشته‌باشد.»
انگیزه بخشی به دانش‌آموز با تجهیز کلاس درس
به طور حتم قرار گرفتن دانش‌آموزان در محیط آموزشی ایده‌آل می‌تواند به آنها انگیزه کافی بدهد تا دروس را به خوبی درک کنند و برای رسیدن به مسیری موفقیت‌آمیز قدم بردارند؛ موضوعی که نرگس ملک‌زاده، کارشناس آموزش به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر کلاس‌های درس ایده‌آلی برای دانش‌آموزان می‌ساختیم، آنها خیلی بیشتر از این‌ها به موفقیت دست می‌یافتند، اما متأسفانه نظام آموزشی ما با نظام‌های نوین و پیشروی آموزشی جهان فاصله بسیار زیادی دارد به همین دلیل کلاس‌های درسی ما مشمول همین عقب‌ماندگی شده‌است. در حالی که هر پیشرفتی در نظام آموزشی نیاز به ابزار و تجهیزات خاص دارد، اما از آن غفلت کرده‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «به نظر می‌رسد به دلیل مشکلات عدیده‌ای که آموزش و پرورش کشورمان دارد، ایده‌آل‌سازی «کلاس درس» مورد توجه واقع نشده‌است. در حال حاضر آموزش و پرورش با مشکلاتی، چون کمبود نیرو، نارضایتی معلمان از وضعیت اقتصادی و شغلی خود، عدم اهمیت نظام سیاسی به نظام آموزشی و همچنین عدم اهمیت به معلمان که به عنوان محرک نظام آموزشی هستند، دست و پنجه نرم می‌کند و در نتیجه آن هم دانش‌آموز و هم معلم درگیر مشکل می‌شوند.»
ملک‌زاده تصریح می‌کند: «درباره تأثیر محیط کلاس درس بر میزان اثرگذاری و یادگیری دانش‌آموزان و حتی ایجاد رغبت و انگیزه در معلم و دانش‌آموزان تحقیقات زیادی انجام شده‌است. باید کلاس درس شبیه به خانه‌ای تصور شود که آراسته باشد و در آن همه چیز سرجایش قرار بگیرد. اگر در این خانه هر وسیله‌ای که موردنیاز است وجود داشته‌باشد، زندگی کردن یا همان درس خواندن در آن لذت‌بخش است و انگیزه در معلم و دانش‌آموز ایجاد خواهد شد، اما شاهد آن هستیم که کلاس‌های درس در بسیاری از مدارس دارای در‌های کج و معوج، شیشه‌های شکسته، خرابی وسایل سرمایش و گرمایش، میز و نیمکت فرسوده و دیوار‌های رنگ نشده‌ای هستند که محیط را برای دانش‌آموز تبدیل به محیطی خسته کننده کرده است.»
بیشترین یادگیری دانش‌آموزان توسط حس بینایی انجام می‌شود، بنابراین اگر برای این حس بینایی ارزش قائل نشویم، آموزش را در خیلی از موارد از دست خواهیم داد. علاوه بر آن باید مدارس به هوشمندسازی کافی برسند تا یادگیری دروس برای دانش‌آموزان جذاب و آسان شود. در این صورت است که می‌توان انتظار ارتقای کیفیت در مدارس را داشته باشیم وگرنه این امر امکان‌پذیر نمی‌شود.»
دوران تحصیل یک دانش‌آموز از مقطع ابتدایی تا متوسطه یک دوران بسیار مهمی است، چراکه اگر دانش‌آموزان از سوی معلمان مجرب یک آموزش با کیفیت ببینند پایه و اساس فکری، اخلاقی، اجتماعی و اعتقادی آنها در مراحل بعدی زندگی‌شان به خوبی شکل می‌گیرد. هر چه بیشتر روی مسئله آموزش و پرورش وقت و انرژی صرف شود، نتیجه آن را در داشتن جامعه‌ای سالم، پویا و توانمند خواهیم دید؛ بنابراین مسئولان آموزش و پرورش نباید از هیچ تلاشی برای بهتر شدن کیفیت آموزش در سال تحصیلی پیش‌رو و همچنین برقراری عدالت آموزش دریغ کنند. می‌توان گفت امسال نیز عدالت آموزشی با مهر نیامد و در کلاس‌های درس غایب است.
/انتهای پیام/
