جامعه و اقتصاد - آموزش و تربیت

مناقشه و مواجهه فکری دو استاد در دهه سی قرن گذشته اتفاق افتاده است. در دهه‌های سی و چهل خورشیدی، جامعه ایران درگیر پرسش‌های بنیادینی درباره هویت و جهت‌گیری آینده خود بود. در دهه سی، پرسش غالب «ما کیستیم؟» بود که نشان‌دهنده دغدغه‌ای عمیق برای فهم ریشه‌ها و هویت جمعی ایرانیان در مواجهه با تحولات مدرنیته و تأثیرات فرهنگ غربی بود.

دو ماه قبل از راه‌اندازی کلاس ناامید بودم و احساس شکست می‌کردم؛ برای اینکه به یکباره همه چیز را پشت سرم گذاشتم؛ آرزوهایم، خانه‌ام و هر چیز زیبایی که در زندگی‌ام بود و درحالی‌که زندگی‌ام در مسیری پر از امید و دستاوردها قرار داشت، جنگ آمد و همه چیز را متوقف کرد. اما هنگامی که شروع به مرتب‌کردن افکارم به‌عنوان یک معلم کردم، متوجه این اشتباه شدم که بیش از ۶ ماه دانش‌آموزان بدون تدریس مانده‌اند.

معلمان داوطلب تلاش بی‌حدومرز خود را تقدیم می‌کنند. ضمن اینکه بسیاری از گزارش‌ها به اهمیت چادرهای آموزشی در احیای امید در آموزش بین کودکان آوارگان فلسطینی اشاره دارد؛ چرا که برخی از این چادرها موفق به جذب تعداد زیادی از دانش‌آموزان شده‌اند که این موضوع، التزام جامعه و والدین کودکان را نسبت به تحصیل آن‌ها در این شرایط سخت، نشان می‌دهد. هر چادر آموزشی نیز دارای داستان‌های تأثیربرانگیز زیادی است.

تخریب سیستماتیک زیرساخت‌های آموزشی، علاوه بر شهادت معلمان و اساتید، مجروح شدن سایر کارکنان واجد شرایط و متخصص و کوچ تعدادی از آنها به خارج از نوار غزه، تلاش‌ها برای فعال‌کردن بخش آموزش را با چالش مواجه خواهد کرد. بااین‌حال، وزارت آموزش عالی غزه و برخی از دانشگاه‌ها و اساتید برای اینکه روند آموزشی در غزه به تعطیلی کامل نینجامد، اقداماتی را اجرا می‌کنند.

امروز در ایران، علی‌رغم تأکید دانشمندان بر اهمیت علوم پایه، همچنان گرایش اصلی به سمت رشته‌های کاربردی مانند پزشکی و مهندسی است؛ تا جایی که ایران رتبه دوم جهان را در تعداد مهندس داراست. این در حالی است که رهبر انقلاب بار‌ها بر اهمیت علوم پایه تأکید کرده و آن را همچون پشتوانه اصلی توسعه علمی دانسته‌اند. به تعبیر ایشان، علوم پایه مانند ذخیره پولی در بانک است که بدون آن، علوم کاربردی - همچون پول توی جیب - به جایی نخواهد رسید.

زن، خانمی است که درس‌خوانده، کار می‌کند، بچه دارد، به همسرش می‌رسد، کارهای منزل را انجام می‌دهد، ارتباط اجتماعی دارد، کتاب می‌خواند، پادکست گوش می‌دهد، به زیبایی‌اش می‌رسد، ورزش می‌کند، به همه غذای خانگی می‌دهد، خانه‌اش همیشه تمیز است و... خب این انسان نیست، این یک ربات است! فرسودگی این آدم کجاست؟

در خیلی از مدارس غیرانتفاعی، خانواده‌هایی از طبقه متوسط هستند که بضاعت مالی آن‌چنان زیادی ندارند، ولی سبد هزینه‌هایشان را طوری تقسیم کردند که قسمت مهم درآمدشان صرف آموزش بچه‌ها شود! گویا اوضاع طوری است که این فرد باید خجالت بکشد از این که بچه‌اش را در مدرسه غیرانتفاعی ثبت‌نام کرده است.

امروزه تقاضا برای مدارس خصوصی نزدیک به ۱۰۰ درصد است. به این معنی که عده قلیلی امکان دسترسی به این امکان را دارند و عده زیادی حسرت می‌خورند که فرزندانشان امکان تحصیل در مدارس خصوصی را ندارند. مشکل اصلی مدارس خصوصی نیستند؛ بلکه مشکل اصلی حسرتی است که در قاطبه والدین به دلیل تفاوت بین مدارس خصوصی و دولتی وجود دارد.

در سال ۱۳۸۹ که رهبری به‌نوعی حکمی را برای تسهیل تحصیل و زیست اجتماعی و فرهنگی مهاجران صادر کردند، بنا شد حتی کودکان افغانستانی غیرقانونی هم این توانمندی را داشته باشند که مثل کودکان ایرانی امکان تحصیل بیابند. البته دولت وقت به‌خاطر کمبود توان زیر بار این مسئولیت نرفت و این ماجرا تا امروز کش پیدا کرد. یادم هست وقتی بنا شد کودکان افغانستانی در مدارس ایران مشغول به تحصیل شوند، برخی از خانواده‌های ایرانی با تجمع جلوی مدارس به این مسئله معترض شدند!

همواره در تحلیل مسئله بازماندگی از تحصیل به فقدان یا کمبود مدرسه اهمیت زیادی داده می‌شود و برای علاج این درد در سالیان متمادی مدرسه‌سازی تجویز شده است. اما آمارها نشان می‌دهد مجموع کسانی که به‌خاطر نداشتن یا در دسترس نبودن مدرسه دچار بازماندگی شده‌اند، کمتر از هفت درصد جمعیت بازماندگان هستند!