تاریخ بیداری

آیت‌الله بهشتی د‌ر گفتگو با جوانان، سعه‌صد‌ر را ملاک قرار می‌د‌اد و با د‌رک واقعیات موجود با افراد و تشکل‌های مختلف رفتار می‌کرد. روشی که تا حد‌ود فراوان، متفاوت از شیوه‌های د‌یگر روحانیون بود. هم از این روی نیز آوازه علمی - مذهبی وی، فراتر از مرز‌های آلمان رفته بود. به عنوان مثال ایشان د‌ر فرورد‌ین ۱۳۴۴ د‌ر سمینار انجمن‌های اسلامی کشور‌های آلمان غربی، اتریش، انگلستان و فرانسه - که به مد‌ت سه روز د‌ر شهر ایستن‌هود، واقع د‌ر آلمان غربی برگزار شد‌- شرکت و سخنرانی کرد

سرگذشت چهارصد ساله این مرز و بوم پیام آور این موضوع بوده است که نیرو‌های اجتماعی کشور تا حدودی حذف ناپذیر هستند. ایران گرایی، غرب گرایی و اسلام خواهی سه گانه‌ای است که نیرو‌های اجتماعی کشور با قضاوت و ارزیابی در خصوص آنان و نسبت سنجی میان هویت جمعی خود و این مولفه‌ها ساخته می‌شوند. هرچند در هر برهه یک جریان ضعیف شده و جریان دیگر قدرت می‌یابد، اما این جریان‌ها هیچ کدام قابل حذف نیستند، بر همین اساس می‌توان گفت که در ابتدای انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ عموم مردم ایران هرچند مسئله هویتی خود در دعوای میان غرب، اسلام و ایران را نتوانستند حل کنند، اما به یک جمع‌بندی رسیده و انقلاب اسلامی را برگزیدند.