خرید هنر‌های تجسمی در فرهنگ ما جا نیفتاده است

به گزارش «سدید»؛ در این روز‌های کرونا با توجه به اینکه مردم بیشتر به خرید‌های آنلاین رو آورده‌اند، بسیاری از استارتاپ‌هایی که نیاز‌های اساسی مردم را عرضه می‌کنند با رشد خوبی روبه‌رو شده‌اند. اما علاوه بر این‌ها، خرید و فروش آثار هنری نیز یکی از فعالیت‌هایی است که این سال‌ها در قالب استارتاپ «آرتیبیشن» انجام شده است و زمانی این استارتاپ شروع به فعالیت کرد که هنوز بازار خرید‌های آنلاین این‌قدر داغ نشده بود. این استارتاپ در سال‌های اخیر شیب صعودی رشد را طی کرده و ازجمله استارتاپ‌هایی نبود که به‌واسطه کرونا یکباره با رشد شدیدی روبه‌رو شود. «حسین محسنی»، بنیان‌گذار استارتاپ هنری «آرتیبیشن»، دانش آموخته کارشناسی‌ارشد MBA بوده که از سال ۹۱ وارد حوزه‌های کسب‌وکار نوین شده است. وی پیش از آرتیبیشن نیز استارتاپ‌های دیگری را تجربه کرده و از سال ۹۳ عملا این استارتاپ را راه انداخته است. در آرتیبیشن فضایی ایجاد شده تا هنرمند، گالری‌دار و مجموعه‌دار بتوانند آثار خود را به‌صورت آنلاین ارائه داده و خریدوفروشی مطمئن را تجربه کنند. در این مجال با «حسین محسنی» گفتگو کرده و او از روندی که برای موفقیت در این زمینه طی کرده است و تلاش برای رونق بخشیدن به بازار هنر‌های تجسمی در ایران به «صبح‌نو» چنین می‌گوید:

کمی بیشتر استارتاپ «آرتیبیشن» را برای مخاطبان «صبح‌نو» معرفی کنید.
ما در سال ۹۲ به این نتیجه رسیدیم که در منطقه خاورمیانه مارکت پلیس (marketplace) هنر‌های تجسمی وجود ندارد. این باعث شد که در این زمینه تحقیق و پژوهش‌های زیادی انجام دهیم، نمونه‌های خارجی را بررسی کنیم، کدینگ و برنامه‌نویسی سایت را انجام داده و عملا در اردیبهشت سال ۹۳ اولین مارکت پلیس هنر‌های تجسمی را راه‌اندازی کردیم. قصد ما این بود که هنرمندان، گالری‌داران و مجموعه‌داران به‌وسیله این مارکت پلیس به هم وصل شوند، به شکلی که هنرمندان حوزه تجسمی بتوانند اطلاعات و آثارشان را روی وبسایت ما قرار دهند. ما با بررسی همه کیفیت‌های لازم، امکانی را مهیا کردیم که خریدار بتواند درخواست خرید بدهد و اگر اثر موجود بود اثر را دیده، تایید کند و پرداخت اتفاق بیفتد.

شما توجه به اینکه تحصیلات غیرمرتبط به هنر دارید چطور وارد چنین فضایی شدید؟
من در دوره لیسانس مهندسی عمران و در دوره ارشد MBA خواندم. ما پیشتر چندین استارتاپ در حوزه سوشال‌نتورک داشتیم. دوستانم نیز در فضای کسب‌وکار بودند و با هم شروع کردیم. یکی از دوستانم آقای عسگری صنایع خوانده و دوست دیگرمان آقای جوادی هنر خوانده بود. ما با نگاه کسب‌وکار وارد این استارتاپ شدیم. بسیاری از کسانی که وارد استارتاپ‌های مختلف می‌شوند لزوما تحصیلات تخصصی آن رشته را ندارند. سعی کردیم استارتاپ درستی را شکل داده و به‌مرور افراد متخصص در حوزه تجسمی را به این سیستم وارد کنیم. درحال‌حاضر چند نفر از کسانی که با ما کار می‌کنند هنر یا پژوهش هنر خوانده‌اند.

چه مسیری را طی کردید تا آرتیبیشن را به این استارتاپ موفق تبدیل کنید؟
در ابتدا یک بازار به‌شدت سنتی در هنر داشتیم. خرید هنر‌های تجسمی در حالت عادی در فرهنگ ما جا نیفتاده است و خود هنرمندان این رشته نیز معمولا با فناوری روز زیاد ارتباط ندارند. در سال ۹۳ که کار را شروع کردیم، فرهنگ خرید آنلاین نیز به‌اندازه امروز جا نیفتاده بود. نسخه اولیه آرتیبیشن با نسخه فعلی بسیار متفاوت است. ما به‌مرور زمان توانستیم اعتماد هنرمندان و گالری‌دارانی را جذب کنیم که به‌صورت سنتی کار می‌کردند. گالری‌ها به‌عنوان بازیگر‌های اصلی این بازار در ابتدا مانند دیگر بازار‌های سنتی موضع جدی گرفتند، اما در ادامه سعی کردیم برای فعالیت آن‌ها در آرتیبیشن فضایی را فراهم کنیم تا بتوانند روی سایت فروش داشته باشند. تلاش کردیم به‌جای ایجاد فضایی رقابتی، بیشتر روی توسعه هنر کار کرده و مشتری‌هایی را اضافه کنیم که تابه‌حال آرت نخریده‌اند. پس از این ورود سخت و عجیب، تحقیق و پژوهش‌های زیادی انجام داده و خیلی از افرادی را که در جا‌های مختلف مانند حراج تهران کار می‌کردند به‌عنوان مشاور استفاده کردیم.


شما در کنار آرتیبیشن استارتاپ‌های دیگری را نیز راه‌اندازی کرده‌اید، کمی بیشتر از آن‌ها بگویید.
ما یک موسسه فرهنگی-هنری چندمنظوره را ثبت کردیم که آرتیبیشن یکی از بخش‌های آن است.
«آرت چارت» استارتاپ دیگری است که در آن تحلیل و بررسی اقتصادی هنر را انجام می‌دهیم. قبلا برندی داشتیم به نام «شیکاآرت» که در آن هنر‌های دکوراتیو و ارزان‌تر را می‌فروختیم. الان این برند را تبدیل به «سپیدآرت» کرده‌ایم که در آن صنایع‌دستی خلاقانه و یونیک نیز اضافه شده است. بخش دیگری را به آرتیبیشن اضافه کرده‌ایم به‌عنوان مزایده با نام اسمارت آکشن (smart auction) که فکر می‌کنم از اوایل مهرماه بتوانیم در آن به برگزاری مزایده‌های هنری بپردازیم. همه این بخش‌ها توسعه‌ای بود که در دل آرتیبیشن اتفاق افتاد.

همان‌طورکه اشاره کردید در سال ۹۲-۹۳‌خرید آنلاین این‌قدر موردتوجه نبود. با توجه به این نکته با چه چالش‌هایی روبه‌رو بودید تا آرتیبیشن را به‌عنوان فضایی برای خریدوفروش آنلاین هنر جا بیندازید؟
در بحث هنر‌های بصری معمولا افراد دوست دارند اول کار را ببینند و بعد تصمیم نهایی را بگیرند. به همین خاطر ما این امکان را فراهم کردیم که خریدار اول اثر را ببیند، بررسی کند و بعد پرداخت را انجام دهد؛ زیرا این نگرانی وجود دارد که شاید کار از نزدیک با آن چیزی که در تصویر می‌بینید متفاوت باشد. نگرانی دیگر بحث اصالت کار بود که در ادامه ما مجوز نگارخانه معمولی و نگارخانه مجازی را از وزارت ارشاد گرفتیم تا مانند بقیه نگارخانه‌ها بتوانیم درمورد اصالت یک اثر مجوز صادر کنیم. بحث بعدی، نگرانی هنرمندان از کپی شدن کارهای‌شان بود که این موضوع نیز با بارگذاری تاریخ هر اثر روی سایت حل شد و این تاریخ به فکتی تبدیل شد برای اثبات قضیه‌ای که قبلا راهی برایش وجود نداشت. مساله پیشینه کار هم چالش دیگری در این زمینه بود. خریدار می‌خواهد بداند که این اثر از کجا خریداری شده، به کجا رسیده و دست چه کسانی بوده است. قبلا این کار به‌صورت سنتی و بر مبنای تاریخ شفاهی انجام می‌شد که مثلا این اثر دست چه هنرمندی بوده، چه سالی خریداری شده و چه مسیری را طی کرده است، اما با ثبت پیشینه در آرتیبیشن این موضوع نیز حل شد؛ زیرا یک بخش تعیین قیمت یک اثر هنری، پیشینه آن و چرخیدنش بین هنرمندان و مجموعه‌داران است. خوشبختانه ما علی‌رغم مسیر سختی که طی کرده و دره‌های مرگی که پشت سر گذاشتیم، این روز‌ها در جایگاه خوبی قرار داریم.

گفتید برای اینکه خیال خریدار را راحت کنید، قبل از پرداخت پول، اثر را برایش ارسال می‌کنید؟
در نمونه‌های خارجی به‌واسطه استفاده از پی‌پل، این امکان وجود دارد که پول پرداخت‌شده به‌راحتی برگردد، اما در ایران این امکان مهیا نیست. پس بخشی به سایت اضافه شد به نام درخواست خرید. ما در آرتیبیشن اتاق نمایش (show room) داریم که خریدار می‌تواند به این محل آمده و اثر را از نزدیک ببیند. مثلا او درخواست پنج اثر می‌دهد و ما در این اتاق این آثار را به او نشان می‌دهیم. در قدم بعدی گالری آرتیبیشن را هم راه‌اندازی کردیم. طبق درخواست خریدار، آثار را با نورپردازی چیدمان می‌کنیم و در معرض دید او قرار می‌دهیم، اما بعضی افراد دوست دارند اثر هنری را در دکوراسیون منزل خودشان ببینند، پس باز هم گزینه‌ای اضافه کردیم که هزینه ارسال اثر از آرتیبیشن با خریدار است و او می‌تواند بر مبنای اعتمادی که به او داریم و اعتباری که پیش ما ساخته است، یک یا چند اثر را به مدت یک‌ساعت تا یک روز در منزل خودش ببیند و اگر کار را خواست بعد پرداخت را انجام دهد؛ و در مسیر ارسال نیز اطمینان دارید که اتفاقی برای اثر رخ نمی‌دهد؟
طبعا حفظ امانت و سلامت کار برعهده ماست؛ زیرا ما این ارسال را انجام می‌دهیم. بحث ارسال آثار گران‌قیمت در ایران موضوعی جدی است و هنوز سرویس خوبی در این حوزه ارائه نشده است. احتمالا خودمان در این راستا یک سرویس حمل‌ونقل داخلی برای ارسال و نصب آثار راه‌اندازی کنیم.

کرونا در رونق بسیاری از استارتاپ‌ها کمک کرده است. این ویروس و شرایط حاصل از آن، بر آرتیبیشن چه تاثیری گذاشته است؟
به دو دلیل ما فارغ از کرونا نیز در شیب رشد هستیم. اول به این دلیل که خریدوفروش هنر در حوزه تجسمی در حال رشد است و دیگر اینکه آرتیبیشن هر روز در حوزه تجسمی معروف‌تر شده و سهم بازارش را بین خریداران هنر‌های تجسمی بیشتر می‌کند. خرید هنر‌های تجسمی در ایران هنوز نیاز تلقی نمی‌شود. بیشتر استارتاپ‌هایی که در مدت کرونا، رشد داشتند، استارتاپ‌هایی بودند که نیاز‌های اساسی مردم را به‌صورت آنلاین می‌فروختند، اما در هنر این‌طور نیست. شما زمانی گالری می‌روید که حال خوبی داشته باشید و به‌واسطه این حال خوب بخواهید چند میلیون پول برای یک اثر هنری پرداخت کنید. در روز‌های کرونا ما در شرایط بد اقتصادی و همین‌طور شرایط بد روحی و روانی قرار داریم. خرید آرت در این فضا یک ریسک ازسوی خریداران تلقی می‌شود. مانند دیگر استارتاپ‌ها ما رشد عجیبی در این دوران نداشتیم، اما با توجه به اینکه شیب رشدی که از قبل وجود داشت پیش رفتیم، کمی بیشتر، اما نه آن‌قدر چشمگیر، در حد دیگر استارتاپ‌ها.

درحال‌حاضر روی سایت چه آثاری از چه تعداد هنرمند، گالری‌دار و مجموعه‌دار وجود دارد؟
در آرتیبیشن کار‌ها چند دسته هستند؛ بعضی از آن‌ها از جنس سرمایه‌گذاری‌پذیر هستند. این آثار، گران‌تر و از هنرمندان شناخته‌شده‌تر هستند؛ کسانی که در حراجی‌ها و گالری‌های مختلف نمایشگاه داشته و کارهای‌شان به ثبات قیمتی رسیده است. در آرت چارت به خریداران کمک کرده و به آن‌ها اطلاعاتی در مورد هنرمند می‌دهیم که آیا این هنرمند در شیب رشد قیمتی حضور دارد یا نه و آثار او در بازار‌های جهانی چطور فروخته می‌شود. با توجه به این اطلاعات او می‌تواند یک سرمایه‌گذاری خاص به سبد سرمایه‌گذاری‌اش اضافه کند. بسیاری از خریدار‌های ما، تاجرانی هستند که در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند و می‌خواهند بخشی از سرمایه‌شان را وارد هنر کنند؛ لذا این آثار معمولا گران‌تر بوده و قیمتی چندصد میلیونی یا چندمیلیاردی دارند. دسته دوم هنرمندان جوانی هستند که در ابتدای معرفی شدن هستند. برای این افراد هم سعی شده با اضافه کردن محتوای درست و معرفی حرفه‌ای فضایی مناسب فراهم شود؛ زیرا در هنر بحث محتواسازی و معرفی کردن بسیار بسیار مهم است. درحال‌حاضر تقریبا دوهزار هنرمند در آرتیبیشن کار می‌کنند و بیش از ۵۰ تا ۶۰ هزار اثر هنری نیز در سایت وجود دارد. این آثار متنوع بوده و در رشته‌هایی مانند نقاشی، مجسمه، عکس و... هستند. سعی می‌کنیم آثار دیجیتال را هم به‌زودی به این سیستم اضافه کنیم.

برای هنرمندانی که سابقه خاصی ندارند، چطور اصالت اثر را بررسی می‌کنید که مثلا کپی‌برداری از اثر دیگری نباشد؟
در تیم ما نزدیک به ۲۰ نفر حضور دارند که روی این حوزه کاملا مسلط هستند. با توجه به اینکه هنرمند در چه شرایطی کار می‌کند، از چه هنرمندانی الهام گرفته است و از چه سبکی تقلید می‌کند، شناخت هنرمندان نوپا و استعدادیابی انجام می‌شود. در سوی دیگر، هنرمندانی داریم که رزومه داشته و قبلا در نمایشگاه‌ها و گالری‌های دیگر حضور داشته‌اند که این کار ما راحت‌تر می‌کند؛ زیرا می‌توان فهمید که چه مسیری را طی کرده‌اند.

آیا می‌توان به آرتیبیشن به چشم بازار هنر نگاه کرد؟ مثلا یک خریدار می‌تواند اثری را که از آرتیبیشن خریده باز هم در این مجموعه بفروشد؟
ما این‌طور مواقع اصطلاح مجموعه‌دار را به‌کار می‌بریم. در آرتیبیشن هم هنرمند، هم گالری‌دار و هم مجموعه‌دار اکانت دارند. این اتفاق نیز می‌تواند در آرتیبیشن رخ دهد و فرد می‌تواند اثری را که از این سایت یا هر جای دیگری خریده است در آرتیبیشن برای فروش بگذارد. برخی نمایشگاه‌های ما با همین دید برگزار شده است که در آن مجموعه‌داران بتوانند مجموعه‌شان را بروز کنند. یعنی کار‌هایی را که می‌خواهند بفروشند و کار‌های جدید بخرند. در چنین نمایشگاه‌هایی تامین‌کننده اصلی ما هنرمند نیست، بلکه مجموعه‌دار و گالری‌دار است.

با توجه به اینکه آرتیبیشن در این سال‌ها موفق عمل کرده است، آیا در این بازار رقیبی هم دارید؟
هنر‌های تجسمی نسبت به دیگر هنر‌ها مانند سینما و تئاتر بسیار مهجور است و تعداد افرادی که به این فضا علاقه‌مند باشند، کم هستند. حتی هنرمندان این حیطه را بسیاری از مردم نمی‌شناسند و آثار هنری‌شان زیاد مطرح نشده است. باوجوداینکه تجارت هنر سروصدای زیادی دارد، اما صبوری می‌خواهد و هر کسی نمی‌تواند در این دنیای فست‌فودی این صبر را داشته باشد تا به نتیجه برسد. خرید هنر فرهنگ‌سازی لازم دارد. در بازار‌های دیگری مانند مواد شوینده نیاز نیست مشتری را مجاب به خریدن کنید؛ زیرا نیاز اوست و خودش داوطلبانه این خرید را انجام می‌دهد، اما در حوزه تجسمی نیاز به فرهنگ‌سازی وجود دارد که بتوان خرید اثر هنری را به‌عنوان یک تجارت جدید شناخت و از این بخش حمایت کرد؛ لذا، چون این حوزه سخت است، رقبای کمتری هم در آن حضور دارد. ولی بااین‌حال در این عرصه چند رقیب داریم که اتفاقا خوب هم عمل می‌کنند، اما چون ما کمی زودتر شروع کرده، گسترده عمل کرده‌ایم و تنوع آثار و هنرمندان‌مان زیاد است، شاید رسیدن به آرتیبیشن کار راحتی نباشد. ما از وجود رقبای‌مان راضی هستیم، زیرا آن‌ها هم به فرهنگ‌سازی در این زمینه کمک می‌کنند. حجم بازار هنر در ایران نسبت‌به کل تراکنش‌های مالی بسیار کم است. بازار هنر‌های تجسمی کوچک است و اگر رقبایی وارد شوند شاید بازار توسعه یابد و این به نفع همه است.

به نظر شما، چه کاری می‌توان انجام داد تا مردم به خرید هنر به چشم سرمایه‌گذاری نگاه کنند؟
ما همیشه برای سرمایه‌گذاری کردن از افراد موفق در این زمینه الهام می‌گیریم؛ مثلا اگر می‌بینیم بانک مرکزی سکه بهارآزادی ضرب می‌کند، فارغ از اینکه چند گرم است به آن اعتماد کرده و برایش چند ۱۰ میلیون پرداخت می‌کنیم. دلار و بورس هم همین‌طور. نقش دولت و سیاست‌گذاری‌هایش همین‌جا مشخص می‌شود. قبل از انقلاب و چند سال بعد از آن، بانک‌ها یا شرکت‌های بزرگ آثار هنری خریده و سرمایه‌شان را روی این بخش می‌گذاشتند، اما در سال‌های اخیر این عمل نکوهیده شده و از آن به‌عنوان تجمل‌گرایی یاد می‌شود. اگر این کار ادامه می‌داشت، احتمالا مردم نیز بخشی از سرمایه‌شان را همان‌طور که روی طلا و جواهر یا ملک می‌گذارند، وارد بازار هنر می‌کردند. متاسفانه سهم ایران در بازار هنر خاورمیانه روزبه‌روز بیشتر کاهش می‌یابد، زیرا شرکت‌های بزرگ و دولت‌های منطقه هزینه زیادی روی هنر و هنرمندان‌شان کرده‌اند، اما این اتفاق در کشور ما نیفتاده است.

آیا در آرتیبیشن با خریداران و هنرمندان خارجی نیز کار می‌کنید؟
در سال‌های قبل، فروش خارجی بیشتر داشتیم، اما در این چند سال اخیر به‌دلیل تحریم‌ها، مشکلات خروج اثر هنری از کشور و پرداخت پول، صدمات زیادی به ما وارد شده است. این موضوع باعث شده علاوه‌بر پیشرفتی که در دیگر بخش‌ها داشته‌ایم، در این بخش متوقف شویم.

چه برنامه‌ای برای آینده این استارتاپ دارید؟
علاوه بر بخش‌هایی که به آرتیبیشن اضافه شده و خواهد شد و در بالا نیز به آن اشاره شد، ما سعی داریم سهم‌مان را از بازار افزایش دهیم و جزو سه بازیگر اصلی این بازار شویم. درحال‌حاضر بین حراجی‌ها، گالری‌ها و واسطه‌ها ما جزو پنج گالری برتر از منظر میزان فروش در ایران هستیم. اگر حراجی‌ها ازجمله حراج تهران را هم اضافه کنیم، رتبه ما بین یک تا ۱۰ می‌شود. سعی‌مان این است که در سه سال پیش‌رو به رتبه بین یک تا سه برسیم و بتوانیم ۱۵ درصد بازار خاورمیانه را نیز به خودمان اختصاص دهیم. در بحث آرت چارت، در حال جمع‌آوری و وارد کردن کل اطلاعات آرتیست‌ها و گالری‌های خاورمیانه هستیم و فکر می‌کنم در پنج‌سال پیش‌رو بتوانیم تنها مرجع اصلی تحلیل و بررسی اقتصادی هنر در حوزه خاورمیانه باشیم. از یک سال‌ونیم پیش‌مزایده‌ها را هم به‌صورت آنلاین برگزار کرده‌ایم و سعی داریم سایت مزایده را از مهرماه راه بیندازیم. درحال‌حاضر آثار ما با تنوع قیمتی از سه، چهارمیلیون تومان تا بیش از ۲۰۰ میلیون تومان وجود دارند که سعی داریم این بازه قیمت را نیز افزایش دهیم.

 

 

انتهای پیام/