به گزارش «سدید»؛ سینما رسانهای جمعی است که پیدایش آن پس از مطبوعات و پیش از رادیو و تلویزیون اتفاق افتاد و سرعت رشد آن به حدی زیاد بود که بهزودی توانست به یک صنعت موفق و پرمخاطب تبدیل شود و توجه مردم تفریحپسند و فعالان اجتماعی-فرهنگی را بهسادگی به خود جلب کند.
اکنون باورها بر این است که کنشی متقابل، پویا و مداوم بین مخاطبان سینماها، تولیدات رسانهها و فرهنگ جوامع وجود دارد، لذا اگر رسانهای شناخت درستی از مخاطبان خود نداشته باشد، آنها را بهسادگی از دست خواهد داد، بنابراین شناخت انگیزهها، نگرشها، گرایشها و نیازهای مخاطبان سینما مسالهای است که باید موردتوجه صاحبان رسانه سینما در ایران قرار گیرد، پس بر این اساس برای شناخت مخاطبان سینماها باید در ابتدا به شناسایی نیازها و خواستههای آنها از سینما اقدام کنیم و بدانیم که در شرایط فعلی چه خواستههایی از سینماها وجود دارد. براساس پیمایشهای انجامشده میتوان گفت مهمترین عاملی که باعث جذب مخاطبان به سینماها میشود نیازهای اجتماعی نظیر ایجاد همدلی، تقویت ارتباط با دیگران، شرکت در هیجانات جمعی سالنهای نمایش بهعنوان مهمترین عامل و پس از آن بهمنظور تفریح و لذت اجتماعی، یافتن الگوهای تقلید و تماشای سلبریتیهای سینمایی، افزایش درک از مشکلات مردم، شناخت پیرامون و افزایش تجربیات فرهنگی است. همچنین مخاطبان بهعلت گریز از مشکلات، افزایش شناخت و دانستن و آشنایی با مسائل فکری جدید، یاد گرفتن شیوههایی برای زندگی و سرگرمی، یافتن موضوعی برای تفکر، هویتیابی و لذت بصری در حیطههای فردی تمایل به حضور در سینما دارند. با این اوصاف و با توجه به کیفیت محتوایی پایین فیلمهای تولیدشده در سینمای امروز ایران، دلیل اصلی حضور مخاطبان در سینمای ایران گرایش به استفاده فراگردی از سینماست نه استفاده محتوایی! درواقع این استفاده معطوف به تعامل با دیگران است که بر اثر دیدن فیلم در محیط سینماها بهوجود میآید، برای مثال مخاطب سینما علاوهبر تفریح و گذران وقت با نزدیکان خود، بهدنبال بحثها، گفتوگوهای پیرامون فیلم و تجربه جمعی هیجانات هنگام حضور در سالن نمایش است، درنتیجه درصورتیکه امکان شرکت در هیجانات و تجربیات جمعی در سالن نمایش بیشتر مهیا باشد، اقبال مخاطب از سینما بیشتر خواهد شد. از این مسائل میتوان نتیجه گرفت که مخاطب بهعلت اصالت در اصل سینما حاضر به کنار گذاشتن آن از سبد تفریحی خود بهعنوان یک تفریح نسبتا ارزانقیمت نیست ولی بهعلت کاهش کیفیت محتواهای تولیدشده در دو دهه اخیر، مخاطب بهمرور جنس نیاز خود به سینما را از محتوا به حاشیه تغییر داده و این موضوع که تعداد مخاطبان در سالهای اخیر در سینماها درحال کاهش است به این دلیل نیست که مخاطب، سینما را دارای ارزش نمیداند، بلکه به این دلیل است که چون نیازهایش بهدرستی و کامل در سینما ارضا نمیشود، استفاده زیادی از آن نمیکند.
طبق اطلاعات موجود از سینمای جهان، میزان فروش سینمای جهان از سالهای 2002 تا 2019 بین 9.1 میلیارد دلار تا 11.8 میلیارد دلار بوده است که این رقم بهعلت پاندمی کرونا در سال 2020 با افت فروش وحشتناک به عدد 2.1 میلیارد دلار رسید ولی با کاهش فروغ ویروس کرونا، رشد سینما دو مرتبه اوج گرفت و طبق محاسبات آماری انجامشده به روش رگرسیون، مقدار فروش سینمای جهان در سال 2023 به عدد 10 میلیارد دلار بازخواهد گشت. بر این اساس میتوان نتیجه گرفت سینمای ایران که با یک فاصله مشخصی دنبالهروی سینمای جهان است بهحالت پیش از کرونای خود نزدیک خواهد شد ولی سوال اصلی این است که آیا محتواهای تولیدشده میتوانند نیاز مخاطبان سینماها را ارضا کنند یا باز هم این حاشیه سینماست که پای مخاطبان را به سینماها خواهد گشود!
براساس پژوهشهای انجامشده در زمینه شناسایی مخاطبان فعلی سینماها توسط تیم R&D معاونت برنامهریزی و توسعه زنجیره سینماداری مهر از دو سینمای پرفروش در شهرهای مهم کشور، این نتایج حاصل شد که اغلب مخاطبان سینماها جهت تفریح، لذت از تماشای فیلمهای ترندشده، دیدن دوستان و آشنایان، حضور در اجتماع و درنهایت نقد و بررسی فیلمها و شرکت در امور فرهنگی به سینما میآیند.
- بر این اساس بزرگترین قشر مخاطبان سینماها در شرایط فعلی که بیش از نیمی از مخاطبان سینماها را تشکیل میدهد، جامعه دوستان با جنسیت مخالف هستند. این دسته از مخاطبان اغلب برای ملاقات یکدیگر و گذران اوقات فراغت خود در یک مجموعه اجتماعی و تخلیه انرژی به سینما میآیند. شاید اگر در روزهای ابتدایی هفته یعنی شنبه تا دوشنبه و در ساعات پیش از 20 به سینما مراجعه کنید، این دسته از افراد را بیشتر در سینماها ملاقات کنید.
- گروه بعدی مخاطبان، گروه خانوادهها و زن و شوهرهایی هستند که به سینماها مراجعه میکنند. اغلب این خانوادهها بهعلت فرار از خستگی زندگی کاری و روزمرگی یا بهعلت قولوقراری که به خانواده خود دادهاند در سینما حاضر میشوند. اگر مایل به مشاهده حضور این دسته از مخاطبان در سینماها هستید، در روزها پنجشنبه و جمعه به سینماها مراجعه کنید.
- دسته بعدی که در سینماها بهصورت چشمگیری حضور دارند، گروه دوستان همجنس است که به سینماها مراجعه میکنند، برای مثال گروههای دو تا چندنفره پسران یا دختران. این افراد غالبا دانشجو هستند و بین کلاسها و صرفا جهت تفریح و مشاهده فیلم ترندشده به سینما میروند. آنها عاشق پیگیری موارد بهروز هستند و فیلم معروف یا فیلمی را که بازیگر مشهوری در آن بازی کرده باشد، از دست نمیدهند. زمان حضور این دسته از مخاطبان نیز در روزهای شنبه تا سهشنبه (مخصوصا سهشنبه) و پیش از ساعت 20 (برای پسران پیش از ساعت 22) است.
- دسته بعدی مخاطبان سینماها افراد منفردی هستند که بهتنهایی به سینما میآیند. این افراد غالبا عاشقان فیلم و در اصطلاح افراد «فیلمبین» هستند که برای تماشای حداکثری تمامی فیلمها بهتنهایی و در روز سهشنبه به سینماها مراجعه میکنند. هدف آنها از حضور در سینما اصل فیلم دیدن، نقد فیلمها، رهایی از مشغلهها و لذت از فیلم دیدن است. این افراد غالبا در روزهای شنبه تا چهارشنبه و علیالخصوص در روزهای سهشنبه به سینما مراجعه میکنند.
- درنهایت گروه آخری که میتوان از آنها بهعنوان قشر محدود مخاطبان سینماها نام برد گروه فرزند (فرزندان) با یکی از والدین خود است. حضور این گروه به این صورت است که مادر یا پدر غالبا بههمراه یکی از فرزندان خود که غالبا سن پایینی دارد در روز سهشنبه به سینما میآیند.
لازم بهذکر است که این نتایج در پژوهش از دو سینمای پرفروش استخراج شده و نظردهی درمورد تکتک سینماهای کشور نیازمند تحقیقات گستردهتری است، با وجود این میتوان نتایجی کلی هم از این دو پیمایش گرفت. گفتنی است که مخاطبان سینماها درطول چند دهه و با یک سیر مشخص به این حالت رسیدهاند. در گذشته شاید حضور خانوادهها در سینماها پررنگتر بود یا شرایط فرهنگی سینما مخالف با دستهبندی ذکرشده فعلی بود ولی در سالهای اخیر شرایط سینماها به نحوی چرخیده است (یا چرخانده شده است!) که به شکل و حالت امروزی رسیده است. همانطور که گفته شد قشر مخاطبان سینماها متاثر از شرایط اجتماعی و تولیدات سینمایی است. با یک دید جامعتر به این موضوع میتوان گفت که مخاطب، شرایط اجتماعی و تولیدات سینمایی مواردی هستند که بهصورت دوبهدو بر یکدیگر اثرگذارند و متناسب با یکدیگر تغییر میکنند؛ تولیدات سینما متاثر از نیاز مخاطبان، شرایط اجتماعی متاثر از تولیدات سینما و درنهایت این افراد هستند که در جوامع اجتماعی زندگی میکنند و نیازهای خود را براساس آن شکل میدهند.
پس بهطورکلی میتوان گفت عوامل بسیاری هستند که بر شرایط مخاطبان سینماها اثر میگذارند؛ چراکه همه این موارد ناشی از نیاز مخاطبان و مردم است؛ نیازی که امروزه تحتتاثیر عوامل جنگ روانی، نفوذ فرهنگ غرب و جنگ نرم قرار گرفته و بهتدریج به برترییابی غرب و شیفتگییابی غربی میل پیدا کرده است. این موارد بهتدریج باعث تاثیر مستقیم بر شرایط جامعه و کمرنگ شدن رنگوبوی فرهنگ اصیل ایرانی-اسلامی و رنگ گرفتن فرهنگ غربی در کشور شده است. تمامی این عوامل بهمرور باعث بروز تغییرات در تولیدات سینمایی و درنتیجه شکل گرفتن جامعه مخاطبان امروزی سینماها شده است.
جمعبندی
در این سیاهه بهدنبال شناسایی وضعیت سینماهای ایران در شرایط فعلی، نحوه برخورد مخاطبان و دغدغه آنها نسبت به سینما، دستهبندی مخاطبان سینمای ایران و عوامل موثر بر نوع مخاطبان سینماها بودیم که امیدواریم تا حدی حق مطلب را ادا کرده باشیم. در پایان باید گفت که ما در این نوشتار بهطور عمیق بهدنبال شناسایی راهکارهای بهبود وضعیت سینماها و جذب حداکثری مخاطبان فعلی و مخاطبان مطلوب نبودیم ولی بهصورت خلاصه بهعنوان راهکار پیشنهادی برای این امر باید اشاره کرد همانطور که تغییر ذائقه مخاطبان به شرایط کنونی فرآیندی طولانی و چندینساله بوده، اصلاح آن بهصورت ریشهای نیز نیازمند فرآیند اصلاح فرهنگی طولانیمدت است که نیاز به برنامهریزی کلان در سطح جامعه و کشور دارد. البته میتوان با راهکارهای کوتاهمدت و موردی در برخی سینماها شرایط را اصلاح کرد و فضای سینما را به فضایی خانوادگی تبدیل کرد ولی برای حل این مشکل بهصورت جامع نیاز به تغییر ذائقه و نیاز مخاطبان و در ادامه تغییر در تولیدات محتواهای سینمایی است.
منبع: فرهیختگان
