شرق شناسی

برخلاف دیدگاه رایج که «تاریخ را فاتحان می‌نویسند»، باید گفت تاریخ را «پیشگامان تمدنی» می‌نویسند. آنان هستند که چشم به افق‌های نو دارند و در پی ساختن آینده‌ای متفاوت می‌روند. پیشگامان تمدنی، نه‌تنها روایتگران گذشته، بلکه معماران آینده‌اند که با درک عمیق از ضرورت‌های زمانه خود، به بازخوانی و بازنویسی تاریخ می‌پردازند. این گروه، با آگاهی از نقش محوری روایت تاریخی در شکل‌دهی به آینده، تلاش می‌کنند تا روایتی جامع و فراگیر از تاریخ ارائه دهند.

دولت دینی صفویه تمام ارتباط خود با جهان اسلام را قطع شده دید، اما جمهوری اسلامی این‌چنین نیست. شاید یک دلیل این موضوع، متشرع بودن و فقیهانه بودن جمهوری اسلامی باشد. فقه به هر صورت دارای عقلانیتی است. در صفویه ما دارای سیاست مذهبی هستیم؛ اما خود مسئولان اصلاً دین‌دار نبودند. آن‌ها بر اساس معیارهای امروزین لائیک بودند. از این منظر پادشاهان قاجار بیشتر مراعات مسائل شرعی را می‌کردند.

مدعای من این است که سنت ایرانی بر خلاف سنت اروپایی، فلسفه - کلام محور نیست. سنت ایرانی فقه کانون و فقه محور است. این سخن بدین معنا نیست که در سنت ایرانی فلسفه و کلام حضور ندارد. ما در این سنت، ابوعلی سینا و شیخ محمود شبستری و... را نیز داریم. اما وجه زاینده و پردازنده، توش‌وتوان هویتی و تاریخی آن، قلب تپنده و توان‌بخش آن از جنس فقه است.