انقلاب زمینه‌های شکوفایی ادبیات را فراهم کرد

به گزارش «سدید»؛ دومین دوره جایزه ادبی شهید اندرزگو سه‌شنبه نهم آذرماه با معرفی برگزیدگان پایان یافت. جایزه ادبی شهید اندرزگو سال ۹۶ با موضوع مقابله تا تحریف تاریخ انقلاب و جلوگیری از تطهیر چهره پهلوی‌ها رونمایی شد و هر دوسال یکبار برگزار می‌شود. دبیر علمی دومین دوره جایزه شهید اندرزگو دکتر محسن پرویز، رییس هیات مدیره انجمن قلم ایران است. روایت تاریخ، کودک و نوجوان، داستان بلند و رمان بزرگسال و ویرایش کتاب، بخش‌های مختلف جایزه ادبی شهید اندرزگوست. بنابر اعلام دبیرخانه جایزه شهید اندرزگو در این دوره به نویسندگان آثار منتخب یک لوح تقدیر به همراه ۲۲۰ میلیون ریال جایزه نقدی و به نویسندگان تمامی آثار نامزدشده یک لوح تقدیر به همراه مبلغ ۵۰ میلیون ریال جایزه نقدی اهدا شد. همچنین از تمامی آثار نامزدشده ۲ هزار نسخه ازسوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور خریداری می‌شود.

به بهانه آیین اختتامیه دومین دوره این جایزه به‌سراغ دکتر محسن پرویز رفتیم تا با او گفت‌وگویی داشته باشیم.

آقای پرویز، با توجه به اشرافی که شما بر حوزه کتاب دارید، لطفا بفرمایید انعکاس انقلاب اسلامی در حوزه ادبیات ما چگونه است و آیا انقلاب اسلامی توانست باعث ارتقای ادبیات ما شود؟
انقلاب اسلامی یک رخداد بسیار مهم در ایران بود و شاید در قرن‌های گذشته بعد از تشکیل حکومت واحد در ایران (از زمان صفویه تا امروز) رخدادی به اهمیت انقلاب اسلامی نداشته باشیم و طبیعتا رخداد‌های مهم اجتماعی در ادبیات، خود را نشان می‌دهند و تاثیر می‌گذارند. ولو اینکه عده‌ای بخواهند آن رخداد‌ها را نبینند یا نادیده انگارند. به گمانم طبیعی است که انقلاب در ادبیات نمود پیدا کند و تاثیر بگذارد، اما اینکه آیا انقلاب توانست باعث ارتقای ادبیات بشود این یک موضوع دیگری است. درواقع یک بخش خود انقلاب در ادبیات است یعنی ورود انقلاب در ادبیات و انعکاس انقلاب در ادبیات داستانی، شعر و... و دیگری این است که انقلاب، تاثیرگذار در رشد و تعالی انقلاب باشد یعنی زمینه‌های شکوفایی ادبیات را فراهم کند.

پاسخ این بلاشک مثبت است؛ یعنی انقلاب اسلامی ایران به‌لحاظ فرهنگی بر ادبیات داستانی و شعر فوق‌العاده تاثیرگذار بوده است. نویسندگان و شعرایی که قابل ذکر باشند و بتوانیم به آن‌ها شاعر بگوییم و حداقل یک دیوان شعر از آن‌ها ثبت شده و شعر باشد نه منظومه قبل از انقلاب تعدادشان قابل‌مقایسه نیست، شعرای بزرگی داشتیم و قله‌های شعری را اگر در نظر نگیریم و فقط بدنه شعر را در نظر بگیریم، انقلاب اسلامی زمینه را برای شکوفایی صد‌ها شاعر جوان فراهم کرد. الان در یک مقطع زمانی در دهه ۸۰ که اهتمام شد که به‌صورت یکجا دیوان شعر تعدادی از شعرا چاپ شود، بالای یکصد دیوان شعر قابل‌تامل چاپ شد که وقتی هرکدام از دیوان‌ها را ورق بزنید، اشعاری را می‌بینید که اشعار شاخص، ارزشمند، قابل‌اعتنا هستند و ماندگار در تاریخ خواهند شد. در حوزه ادبیات علی‌الخصوص ادبیات داستانی کودک و نوجوان، انقلاب یک تاثیر عمیق به‌جای گذاشت و ما شاهد ظهور و بروز تعداد زیادی از نویسندگان کودک و نوجوان بودیم، نویسندگان بسیار خوب و توانا. کسانی که آثارشان با آثار نویسندگان خارجی برابری می‌کند و گاهی از آن‌ها پیش می‌افتد. در حوزه تصویرگری کتاب کودک که جزو جداناشدنی کتاب کودک است، تصویرگران بسیار قابل و توانمندی داشته‌ایم. من می‌توانم بگویم که ادبیات ما در نتیجه پیروزی انقلاب اسلامی و زمینه‌سازی که انقلاب اسلامی کرد برای اینکه ادبیات رشد پیدا کند، رشد و تعالی بسیار زیادی پیدا کرد.

پیوند ادبیات و انقلاب چقدر می‌تواند به هویت‌بخشی به نسل جدید کشورمان کمک کند؟
اصلا این‌طور نیست که ما بگوییم ادبیات از انقلاب جداست و باید به هم پیوند بخورند؛ طبیعی است که رخداد‌های بزرگ اجتماعی و وقایعی مثل انقلاب‌ها، پیوندی با ادبیات پیدا می‌کنند ولو اینکه بعضی از افراد تلاش کنند که این انقلاب و این رخداد‌های مهم را نادیده بگیرند. به‌هرحال این‌ها در آثار نمود پیدا می‌کنند و خواه‌ناخواه تاثیرات انقلاب در ادبیات را ولو کسانی که نمی‌خواستند صریح‌تر به انقلاب اشاره کنند، در آثارشان می‌بینید که گاهی اوقات حقد و کینه نسبت‌به انقلاب در آثار بعضی افراد دیده می‌شود، گاهی اوقات واقع‌نماست و واقعیت‌های انقلاب و اتفاقاتی را که منجر به پیروزی انقلاب شد می‌بینیم.

اما تصورم این است که اگر منظورمان این باشد که چگونه می‌شود ادبیات کمک کند به هویت‌بخشی نسل جوان و شاید بهتر باشد بگوییم که به شناخت هویت اصیل ایرانی اسلامی کمک می‌کند و پیوند خوردن با این هویت و علاقه‌مند بودن و پایبندی او، بله ادبیات قطعا نقش ویژه‌ای در اینجا دارد و می‌تواند با بیان درست و سالم و بی‌پیرایه واقعیاتی که درخصوص انقلاب است، جوان امروز را علاقه‌مند به میهن اسلامی و به پیشرفت کشور و پیروز هر چه بیشتر انقلاب اسلامی کند.

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که در برخی دوره‌ها تولیدات ادبی و هنری در حوزه تاریخ انقلاب و روایت صحیح از آن مورد غفلت قرار گرفته است. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
اینکه ما بگوییم در برخی دوره‌ها تولیدات ادبی و هنری در حوزه تاریخ انقلاب و روایت صحیح از آن مورد غفلت قرار گرفته، من این را اینجوری تعبیر می‌کنم و می‌گویم اینکه یک‌سال، دوسال یک کاری کم یا زیاد شود، فرازوفرود در حوزه ادبیات داستانی داشته باشد، همیشه بوده است و خواهد بود. بله این طبیعی است که ما گاه دچار فرازوفرود شدیم و می‌توانم بگویم در حوزه انقلاب و روایت درست تاریخ انقلاب ما از ابتدا میزان نسبت‌درصد کاری که انجام دادیم خیلی به نسبت اهمیت این رخداد و تاثیرگذاری آن بر شوون مختلف زندگی مردم خیلی پایین بوده است. تولیدات آثار ما و آثار ادبیات داستانی و شعر ما به‌خصوص در حوزه ادبیات داستانی سرجمع تولیدات خوب است؛ یعنی ما می‌توانیم تعدادی کتاب مناسب در این حوزه به مخاطب کتابخوان معرفی کنیم، ولی اینکه مثلا در چهل و اندی سال از پیروز انقلاب می‌گذرد و ما بتوانیم صد عنوان کتاب معرفی کنیم این واقعا به نسبت رخداد انقلاب اسلامی ناچیز است. ما در حوزه انقلاب و تاریخ انقلاب آثار خوبی داریم، کتاب‌هایی که روایت صحیح انقلاب را انجام دادند، داریم که تعدادشان خوب است و نیاز خواننده کتابخوان را برآورده می‌کنند، اما نکته این است که، چون نسبت‌درصد این کتاب‌ها نسبت‌به کل کتاب‌ها و کل مطالبی که در فضای مجازی بین افراد ردوبدل می‌شود، پایین است به همین دلیل وقتی که ما به‌عنوان ناظر بیرونی به فضا نگاه می‌کنیم، احساس می‌کنیم که انقلاب در ادبیات محجور مانده و آن‌طور که بایدوشاید به آن پرداخته شده است.

ارزیابی شما از کیفیت آثار تولیدشده در دوسال گذشته (۹۸ و ۹۹ که جایزه‌شان برگزار شد) چیست؟‌
می‌توانم بگویم که ما همچون سنوات قبل هم آثار خوب در بین کتاب‌ها داشتیم و هم آثار ضعیف. گزارشی که داوران ارائه کردند همچنین گزارش ارائه‌شده ازسوی دبیرخانه جایزه ادبی نشان می‌دهد که آثار خوب در بین کتاب‌ها وجود داشته و قضاوت داوران بر همین اساس صورت گرفته است، اما آثار ضعیف هم داشتیم.
جایزه شهید اندرزگو چقدر در افزایش تولیدات ادبی کشور توانسته است موثر باشد؟

تاثیر جوایز در افزایش تولیدات ادبی کشور اگر هم بخواهد به‌وجود بیاید و اگر هم بخواهد این تاثیرگذاری اتفاق بیفتد یک کار قطعی و طولانی‌مدت است؛ یعنی در کوتاه‌مدت هرگز منجر به یک اتفاق ویژه نخواهد شد و البته اگر ما بخواهیم پاسخ دقیق به این سوال بدهیم باید یک کار علمی و پژوهشی انجام دهیم ببینیم که تعداد آثار انقلابی قبل از جایزه و بعد از جایزه چقدر بوده است؟ آیا رشد داشته است یا نه؟ کیفیت این آثار چگونه بوده و چگونه شده است؟ چه مقداری از آن تحت‌تاثیر جایزه تولید شده است؟ و مطالبی نظیر اینکه من به گمانم به نظر می‌آید که خیلی کار علمی در این زمینه ما انجام ندادیم و نمی‌توانیم قاطعانه نظر بدهیم، ولی امیدمان این است که جایزه شهید اندرزگو و جایزه داستان انقلاب که از طرف حوزه هنری سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی مدت‌هاست که برگزار می‌شود و ازسوی مرحوم امیرحسین فردی، بنیان‌گذاری شد بتواند تاثیر مثبتی داشته باشد و توجه‌ها را به این سمت جلب کند و باعث تولید و آفرینش آثار مناسب شود.

در بین بخش‌های مختلف به نظر می‌رسد در حوزه کودک فاصله زیادی با نقطه ایده‌آل داریم. به نظر شما مهم‌ترین چالش و گره این حوزه چیست؟
در ارتباط با حوزه کودک به نظرم می‌آید که حوزه کودک یکی از بخش‌هایی است که از گذشته‌های دور گرایش به ترجمه در این بخش بالا بوده است و این هم بیشتر دلایل اقتصادی دارد. کتاب کودک، چون اغلب کتاب مصور است، ناشر هم اگر کتاب ترجمه را انتخاب کند، هزینه‌ای برای تصویرگری نمی‌پردازد و ترجمه آن هم متاسفانه راحت انگاشته می‌شود و ازسوی افرادی که تخصص کافی در این زمینه ندارند و ازسوی افرادی که تخصص کافی در این زمینه ندارند صورت می‌پذیرد؛ تولید آن برای ناشر بسیار کم‌هزینه‌تر از کتاب‌های تالیفی مشابه است. به همین دلیل ناشران عموما به‌سمت ترجمه رو می‌آورند. در دو دهه اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ما شاهد اقدامات مثبت و خوبی در جهت تقویت ادبیات کودک و نوجوان بودیم و با فاصله گرفتن از آن زمان، روزبه‌روز شاهد تنزل آن حوزه هستیم. ما در آن سال‌ها تعداد زیادی ناشر خوب در حوزه ادبیات کودک داشتیم. این‌ها آثار نویسندگان داخلی را می‌قاپیدند و آثار خوب را راحت چاپ می‌کردند. همچنین سیاست‌های حمایتی وزارت ارشاد و دیگر سیاست‌هایی که وزارت ارشاد در محدودیت ناشران برای چاپ برخی آثار داشت خیلی کمک می‌کرد که آثار مناسب و خوب به میزان بیشتری چاپ شوند و دراختیار مخاطبان قرار بگیرند.

به‌طورکلی در حوزه کتاب کودک متاسفانه در سال‌های اخیر مبتلای به این مشکل شدیم که آثار ترجمه بر تالیف پیشی گرفته و تعداد آثار ترجمه‌ای زیاد شده و در عرضه کتاب کودک هم نقایصی بروز پیدا کرده است که باعث شده کلا حوزه کتاب کودک دچار ضعف شود. این مخصوص ادبیات انقلاب نیست و یک مشکل عام است.

 

انتهای پیام/