تاب‌آوری اجتماعی چگونه افزایش می‌یابد؟
به گزارش «سدید»؛ وبینار «دوشنبه‌های سوهانک» با موضوع «تاب‌آوری اجتماعی» با حضور حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، مجید صفاری‌نیا عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور و امیر مسعود امیرمظاهری دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد، شب گذشته (دوشنبه ۲۷ دی‌ماه) برگزار شد.
موسوی چلک در این وبینار گفت: تاب‌آوری اجتماع ظرفیت سازگاری و انطباق‌پذیری در شرایط بحرانی مختلف در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، روانشناختی، بهداشتی، و بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی را افزایش داده و تأثیرات منفی بحران‌ها را کاهش می‌دهد و بازگشت به زندگی را به دنبال خواهد داشت.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران بیان کرد: موضوع مهم دیگری که در این زمینه اهمیت زیادی دارد، سرمایه انسانی در هر جامعه‌ایی هستند که نباید به راحتی از کنار آن گذشت. حضور نیروی انسانی کارآزموده و متعهد به جامعه و خانواده و… می‌تواند ظرفیت خوبی باشد. همچنین علاقمندی مردم به فعالیت‌های داوطلبانه و سازمان‌های غیر دولتی و گروه‌های محلی قوی، اعتماد به مدیران و سیاستگذاران و…اعتماد به دستگاه‌های اجرایی دولتی، خصوصی و… هم موضوع مهم دیگری است که در افزایش تاب‌آوری اجتماعی تأثیر چشمگیری دارد.
وی ادامه داد: درجامعه‌ای که تاب‌آوری اجتماعی بالا باشد شاهد کاهش آسیب‌پذیری، افزایش همبستگی اجتماعی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در قبال دیگران و افزایش مدارای اجتماعی خواهیم بود. حفظ کارکرد‌های جامعه در شرایط بحرانی و کاهش جرایم و آسیب‌های اجتماعی از جمله ویژگی‌های دیگر جامعه برخوردار از تاب‌آوری بالاست. اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و در مجموع افزایش شاخص‌های سرمایه اجتماعی مشخصه دیگر چنین جامعه‌ای است که تحقق این مؤلفه‌ها در کنار مؤلفه‌های مهم دیگر می‌تواند زمینه را برای افزایش امنیت همه جانبه در شرایط بحران بیش از پیش فراهم کند.
وجود زیر ساخت‌های مختلف از جمله قوانین و سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی و.. مناسب، احصاء هویت (هویت اجتماعی)، رفاه و تأمین اجتماعی فراگیر، جامع، کافی و پایدار، دسترسی برابر به خدمات و اطمینان از رعایت حقوق شهروندی هم می‌توانند از مؤلفه‌های مهم در افزایش تاب‌آوری اجتماعی باشند
موسوی چلک خاطر نشان کرد: عملکرد دستگاه‌های اجرایی در شرایط بحرانی و چگونگی پاسخگویی آنان و اطلاع رسانی‌های به موقع و مناسب و شفاف و دقیق در این شرایط نقش بسیار مهم در افزایش تاب‌آوری و جلوگیری از اعتراضات اجتماعی دارد. نمونه آن را در اتفاقات مربوط به افزایش یکباره قیمت بنزین در کشور سال ۱۳۹۸ دیدیم که منجر به اعتراضات اجتماعی در خیابان‌ها شد که هزینه‌های انسانی و مادی و… زیادی بر جامعه و مردم تحمیل شد.وی ادامه داد: وجود زیر ساخت‌های مختلف از جمله قوانین و سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی و.. مناسب، احصاء هویت (هویت اجتماعی)، رفاه و تأمین اجتماعی فراگیر، جامع، کافی و پایدار، دسترسی برابر به خدمات و اطمینان از رعایت حقوق شهروندی هم می‌توانند از مؤلفه‌های مهم در افزایش تاب‌آوری اجتماعی باشند.
ضمن این که نباید از توانایی استفاده از مهارت‌های ارتباط اجتماعی و مهارت‌های مداخله‌ای در شرایط بحرانی، آموزش مردم در این زمینه‌ها برای مقابله با بحران‌های مختلف، حمایت اجتماعی از افراد مردم بویژه افراد دارای نیاز‌های خاص و گروه‌های هدف مددکاران اجتماعی و… هم غفلت کرد. موضوع مهم دیگر که اهمیت زیادی دارد این است که مشارکت مردم در تصمیم‌سازی‌ها در این شرایط است. مشارکت مردم کمک می‌کند تا نیاز‌ها دارای اولویت از نظر آنان در تصمیم‌گیری‌ها و اجرا مورد توجه قرار گیرد و این می‌تواند مسوولیت‌پذیری‌شان در اجرا را هم افزایش دهد.
گر چه بستگی به نوع بحران ممکن است حوزه‌های مختلفی اهمیت پیدا کنند از جمله در بحران‌های مختلف از جمله بحران‌های طبیعی زیر ساخت‌های مختلفی از جمله دسترسی به راه‌های مواصلاتی و حمل و نقل، خدمات بهداشتی درمانی، مراکز خرید و… هم اهمیت خاص خود را پیدا می‌کنند. در همین نوع بحران‌ها موضوع وضعیت امنیت ساختمان‌ها و امکان عمومی و سرمایه مالی هر جامعه هم اهمیت خواهند داشت.
مجید صفاری‌نیا عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور نیز گفت: تاب‌آوری به مثابه نبض یا یکی از نشانگر‌های اجتماعی است که موید وضعیت روانی و اجتماعی جامعه برای گذران زندگی روزمره و مواجهه با تغییرات و عبور از بحران‌های اجتماعی است. چنانچه تاب‌آوری اجتماعی در سطح بالایی باشد، امکان بیشتری برای سازگاری با تغییرات و بحران‌های اجتماعی و دستیابی به تعادل مجدد متصور است و در این صورت ساخت نظام اجتماعی می‌تواند در سطح بالاتری به نظم و تعادل دست یابد که در نهایت پویایی اجتماعی را در پی خواهد داشت.
نمونه بارز این تاب‌آوری اجتماعی را می‌توان در دفاع مقدس مشاهده کرد که به مدد آن علی رغم همه مشکلات تنگنا‌های اقتصادی و جنگ به واسطه سرمایه اجتماعی، همبستگی و احساس تعلق، تاب‌آوری اجتماعی بالایی پدید آورده بود.
تاب‌آوری به مثابه نبض یا یکی از نشانگر‌های اجتماعی است که موید وضعیت روانی و اجتماعی جامعه برای گذران زندگی روزمره و مواجهه با تغییرات و عبور از بحران‌های اجتماعی است
وی ادامه داد: اکنون آماره‌های اجتماعی دلالت بر این می‌کند که تاب‌آوری اجتماعی روندی نزولی داشته و شاهد این امر افزایش نزاع‌های خیابانی (هر دقیقه یک نزاع ثبت در پزشکی قانونی)، میزان طلاق، نرخ خودکشی سالیانه، مسائل ناشی از گرانی و تورم، مهاجرت نخبگان و کادر درمان اخیراً، حاشیه نشینی و سکونتگاه‌های غیر رسمی، افزایش نزاع‌های خانوادگی منجر به جرح پس از کرونا، تکانش‌های هیجانی به مناسبت‌های مختلف، اختلال هویتی و هنجار ستیزی، فقر، بیکاری، کودکان کار، تشدید نابرابری و محرومیت اجتماعی، انباشت ناکامی و نارضایتی و…از جمله‌های مسائلی است که شاید به مراتب از دیگر حوزه‌های اقتصادی و سیاسی اولویت بیشتری داشته باشد.
بعنوان نمونه اگر فرض کنیم در سطح خرد نهاد خانواده با مشکلات اقتصادی، بیماری، سازگاری زوجین مواجه باشد در زمانی که همبستگی و پیوند‌های درون خانوادگی عمیق است، امکان گذر و رسیدن به تعادل در خانواده میسر است. ولی در صورتی که چنین نباشد، کوچکترین خدشه و مسأله‌ای سازگاری و تعادل را در خانواده برهم می‌زند. شایسته است در این زمان با سیاست‌های رفاه اجتماعی و ارتقای تاب‌آوری، امنیت روانی و بسترهای‌امید به آینده گام برداشت.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور بیان کرد: به همین جهت رواست کارگزاران و عاملان اقتصادی _ سیاسی و دیگر حوزه‌های تخصصی یکبار هم که شده به آموزه‌های علوم اجتماعی و توصیه‌های آن عنایت و اعتماد بیشتری داشته باشند. زیرا حتی در صورت حل بسیاری مسائل از اقتصادی گرفته تا روابط خارجی، مناقشات در حوزه سیاسی نظامی گرفته تا سلامت و محیط زیست، چنانچه سرمایه اجتماعی، همبستگی و احساس تعلق اجتماعی بهبود پیدا نکند، ختم به کاهش انواع تاب‌آوری روانی و اجتماعی نمی‌شود و به راحتی اگر دیگر حوزه‌ها دستاوردی داشته باشند، آن را مخدوش می‌کند.
امیر مسعود امیرمظاهری دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد، گفت: آماره‌های موجود در خصوص تاب‌آوری اجتماعی دلالت بر این دارد که به این هشدار‌های اجتماعی دقت بیشتری داشته باشیم. ولی این به معنی نیست که نا‌امید باشیم، مشروط بر اینکه عزم ملی و یکپارچگی اجتماعی و نهادی سرلوحه این فعالیت‌ها قرار گیرد.
نمونه بارز تاب‌آوری اجتماعی را می‌توان در دفاع مقدس مشاهده کرد که به مدد آن علی رغم همه مشکلات تنگنا‌های اقتصادی و جنگ به واسطه سرمایه اجتماعی، همبستگی و احساس تعلق، تاب‌آوری اجتماعی بالایی پدید آورده بود
بدیهی است در صورت توفیق در این بخش، به دلیل اینکه از پشتوانه فر آیند‌های اجتماعی، اعتماد و مشارکت اجتماعی همه لایه‌های اجتماعی به همراه دارد، تغییرات و اصلاحات به سایر حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و… سرایت پیدا می‌کند و در نهایت ارتقای تاب‌آوری اجتماعی بر مدار همبستگی و سرمایه اجتماعی تحقق یابد.
البته مستلزم این است که کارگزاران و عاملان در حوزه تصمیم‌گیری آمادگی و شجاعت ذهنی و روانی در جراحی اجتماعی یا بازنگری اساسی در قوانین و دستورالعمل‌ها، سیستم ها و روش‌های تعامل با جامعه برآیند تا به تدریج شکاف‌ها و ناکامی‌های موجود ترمیم شود و این می‌طلبد که جابجایی در اولویت‌ها صورت گیرد و مسائلی که به حوزه سیاستگذاری اجتماعی و فرهنگی مربوط است، مقدم‌تر پنداشته شوند.
/انتهای پیام/
