گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ نشست مجمع جهانی اقتصاد امسال نیز برای پنجاه و چهارمین بار طی روز‌های ۱۵ تا ۱۹ ژانویه (۲۵ – ۲۹ دی‌ماه) در داووس سوئیس با حضور ۲۸۱۲ شرکت‌کننده، ۸۹۹ سخنران، ۱۴۴۸ سازمان و بنگاه، ۳۵۰ مقام دولتی از ۱۲۵ کشور و ۴۵۰ جلسه و میزگرد برگزار شد. حاضران در این نشست‌ها درباره مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی - سیاسی جهان بحث و به ارائه راهکار پرداختند.
به گفته کارشناسان نشست‌های داووس نمی‌تواند چالش‌های مهم جهان مثل نابرابری، شکاف بین فقیر و غنی، بحران‌های زیست‌محیطی و چالش‌های مربوط به هوش مصنوعی را حل کند چرا که مدیران، سرمایه‌داران و رؤسای شرکت‌های بزرگ فناوری حاضر در داووس خود بخشی از مشکل هستند و نه راه‌حل و تجمیع قدرت اقتصادی و فناوری آن‌ها باقدرت سیاسی به تشدید شکاف نابرابری در جهان دامن زده است. «آکسفام» از مهم‌ترین نهاد‌های بین‌المللی مسئول مبارزه با فقر و نابرابری نیز هم‌زمان با نشست داووس گزارش سالیانه خود را منتشر کرد که نشان می‌دهد جهان به‌سرعت در یک دهه آینده به سمت تشدید نابرابری پیش می‌رود. آکسفام که سال‌هاست تلاش می‌کند در طول نشست سالانه داووس، شکاف فزاینده بین افراد فوق ثروتمند و بخش عمده‌ای از جمعیت جهان را برجسته کند، بر این باور است که شکاف نابرابری به‌خصوص بعد از زمان همه‌گیری کرونا، تشدید شده است. در این گزارش تأکید شده است که ۵ تن از ثروتمندترین افراد جهان از سال ۲۰۲۰ هر ساعت ۱۴ میلیون دلار به ثروت خود اضافه کرده‌اند. آکسفام در گزارش خود پیش‌بینی کرده است که جهان می‌تواند اولین تریلیونر خود را در یک دهه گذشته داشته باشد، درحالی‌که پایان‌دادن به فقر بیش از دو قرن طول می‌کشد. آکسفام در گزارش خود خواستار دور جدیدی از اقدامات دولت‌ها برای شکستن انحصارات شرکت‌ها و حمایت از منافع عمومی ملت‌ها شده است.
۲۲۹ سال تا ریشه کنی فقر
گزارش جدید آکسفام در مورد نابرابری و قدرت شرکت‌های جهانی نشان می‌دهد که پنج مرد ثروتمند جهان از سال ۲۰۲۰ تاکنون بیش از دوبرابر ثروت خود را افزایش داده و از ۴۰۵ میلیارد دلار به ۸۶۹ میلیارد دلار رسانده‌اند. این پنج نفر از این قرارند: «ایلان ماسک»، مالک «تسلا» و «اسپیس‌ایکس»، «برنار آرنو» و خانواده‌اش (کلکسیونر و سرمایه‌دار فرانسوی و صاحب برند‌های دنیای مد و کالا‌های لوکس) «جف بیزوس»، بنیان‌گذار آمازون، «لری الیسون»، بنیان‌گذار شرکت فناوری «اوراکل»، «وارن بافت»، بنیان‌گذار و مدیر شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری. به ثروت این ۵ نفر طی این مدت هر ساعت ۱۴ میلیون دلار اضافه شده است. درحالی‌که نزدیک به ۵ میلیارد نفر در این مدت فقیرتر شده‌اند. اگر روند فعلی ادامه یابد، جهان اولین تریلیونر خود را ظرف یک دهه خواهد داشت، اما فقر تا ۲۲۹ سال دیگر ریشه‌کن نخواهد شد. ایلان ماسک، ثروتمندترین مرد جهان، با افزایش ثروت از ۲۹ میلیارد دلار به ۲۴۶ میلیارد دلار بین مارس ۲۰۲۰ تا نوامبر ۲۰۲۳ (اسفند ۱۳۹۸ تا آبان ۱۴۰۲)، بزرگ‌ترین برنده کرونا بوده است.
آکسفام در گزارش خود پیش‌بینی کرده است که جهان می‌تواند اولین تریلیونر خود را در یک دهه گذشته داشته باشد، درحالی‌که پایان‌دادن به فقر بیش از ۲۲۹ سال طول می‌کشد.
گزارش آکسفام که هم‌زمان با تجمع نخبگان تجاری در شهر تفریحی داووس سوئیس منتشر شد، نشان می‌دهد که از ۱۰ شرکت بزرگ جهان، در ۷ شرکت میلیاردرها مدیرعامل یا سهام‌دار اصلی هستند. ارزش این شرکت‌ها ۱۰.۲ تریلیون دلار است که معادل بیش از مجموع تولید ناخالص داخلی همه کشور‌های آفریقا و آمریکای لاتین است.
دهه شکاف طبقاتی
ما شاهد آغاز یک دهه شکاف طبقاتی هستیم، با میلیارد‌ها نفر که شوک‌های اقتصادی ناشی از بیماری همه‌گیر کرونا، تورم و جنگ را تحمل می‌کنند، درحالی‌که ثروت میلیاردرها رونق می‌گیرد. این نابرابری تصادفی نیست. «آمیتا بهار» [۱]، مدیر اجرایی آکسفام، می‌گوید: «طبقه میلیاردرها تضمین می‌کنند که شرکت‌ها ثروت بیشتری را به هزینه دیگران به آن‌ها تحویل می‌دهند. شرکت سرکش و قدرت انحصاری یک ماشین مولد نابرابری است: شرکت‌ها از طریق تحت‌فشار قرار دادن کارگران، فرار از مالیات، خصوصی‌سازی دولت و تشدید بحران آب‌وهوای، ثروت بی پایانی را به صاحبان فوق ثروتمند خود سرازیر می‌کنند. اما آن‌ها همچنین در حال انتقال قدرت هستند و دموکراسی‌ها و حقوق ما را تضعیف می‌کنند. هیچ شرکت یا فردی نباید این‌همه قدرت بر اقتصاد و زندگی ما داشته باشد؛ واضح است که هیچ‌کس نباید یک میلیارد دلار داشته باشد.»
افزایش شدید ثروت در سه سال گذشته و پس از شیوع همه‌گیری کرونا در حالی بوده است که فقر جهانی همچنان در شرایط پیش از همه‌گیری کرونا قرار دارد. میلیاردرها ۳.۳ تریلیون دلار ثروتمندتر از سال ۲۰۲۰ هستند و ثروت آن‌ها سه برابر سریعتر از نرخ تورم رشد کرده است. علیرغم اینکه کشور‌های ثروتمند در شمال جهانی تنها ۲۱ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، ۶۹ درصد از ثروت جهانی را در اختیار دارند و ۷۴ درصد از ثروت میلیاردر‌های جهان را در خود جای داده اند. مالکیت سهام به طور عمده به نفع ثروتمندان است. ۱ درصد برتر جهان ۴۳ درصد از کل دارایی‌های مالی جهانی را در اختیار دارند. آن‌ها ۴۸ درصد ثروت مالی در خاورمیانه، ۵۰ درصد ثروت مالی در آسیا و ۴۷ درصد ثروت مالی در اروپا را در اختیار دارند.
شرکت‌های بزرگ متعلق به ابرثروتمندان، قرار است رکورد‌های سود سالانه خود را در سال ۲۰۲۳ بشکنند. ۱۴۸ شرکت از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان در مجموع ۱.۸ تریلیون دلار سود خالص در سال منتهی به ژوئن ۲۰۲۳ (خرداد ۱۴۰۲) به دست آوردند که در مقایسه با میانگین سود خالص در سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۲۱ میلادی ۵۲ درصد جهش داشت. سود بادآورده آن‌ها به نزدیک به ۷۰۰ میلیارد دلار رسید. این گزارش نشان می‌دهد که به‌ازای هر ۱۰۰ دلار سود کسب شده توسط ۹۶ شرکت بزرگ بین جولای ۲۰۲۲ تا ژوئن ۲۰۲۳ میلادی (تیر ۱۴۰۱ تا خرداد ۱۴۰۲) ۸۲ دلار به سهام‌داران ثروتمند پرداخت شده است و این در حالی است که معاش واقعی میلیون‌ها کارگر طی این مدت به‌خاطر تورم کاهش‌یافته است.
«برنار آرنو» [۲]دومین مرد ثروتمند جهان است که ریاست امپراطوری کالا‌های لوکس «LVMH» را بر عهده دارد که توسط نهاد ضدتراست فرانسه جریمه شده است. او همچنین صاحب بزرگ‌ترین رسانه فرانسه، «له اکو» و همچنین «لوپاریزین» است. «الیکو دانگوت» [۳]ثروتمندترین فرد آفریقا، «تقریباً انحصار» سیمان در نیجریه را در اختیار دارد. گسترش امپراتوری او به نفت نگرانی‌هایی را در مورد یک انحصار خصوصی جدید ایجاد کرده است. دارایی ۱۶۷.۴ میلیارددلاری «جف بیزوس» [۴]از ابتدای دهه ۳۲.۷ میلیارد دلار افزایش‌یافته است. دولت آمریکا از آمازون، منبع ثروت بیزوس، به دلیل استفاده از «قدرت انحصاری» خود برای افزایش قیمت‌ها، کاهش خدمات برای خریداران و سرکوب رقابت شکایت کرده است.
کرونا و باشگاه جدید میلیاردرها
«آمیتا بهار» می‌گوید: «انحصار‌ها به نوآوری آسیب می‌رسانند و کارگران و کسب‌وکار‌های کوچک‌تر را در هم می‌کوبند. جهان فراموش نکرده که انحصارطلبی‌های دارویی چگونه میلیون‌ها نفر را از واکسن کووید -۱۹ محروم کرده و در عین حال یک آپارتاید نژادپرستانه واکنس ایجاد کرده و باشگاه جدیدی از میلیاردرها را به وجود آورده است.»
مردم در سرتاسر جهان ساعت‌های طولانی‌تر و سخت‌تر کار می‌کنند، اغلب برای دستمزد‌های پایین در مشاغل ناامن و ناایمن. دستمزد نزدیک به ۸۰۰ میلیون کارگر نتوانسته است با تورم همراه شود و آن‌ها ۱.۵ تریلیون دلار در دو سال گذشته از دست داده اند که معادل نزدیک به یک ماه (۲۵ روز) دستمزد از دست رفته برای هر کارگر است. تجزیه و تحلیل جدید آکسفام از داده‌های اتحادیه جهانی معیار در بیش از ۱۶۰۰ شرکت بزرگ در سراسر جهان نشان می‌دهد که تنها ۴ دهم درصد از آن‌ها به طور عمومی متعهد به پرداخت دستمزد معیشت کارگران و حمایت از دستمزد معیشتی در زنجیره ارزش خود هستند. ۱۲۰۰ سال طول می‌کشد تا زنی که در بخش بهداشت و درمان و اجتماعی کار می‌کند، درآمدی را به دست آورد که یک مدیرعامل در ۱۰۰ شرکت بزرگ لیست شده توسط مجله «فورچون» در یک سال به دست آورد.
گزارش آکسفام که هم‌زمان با نشست داووس منتشر شد، نشان می‌دهد که از ۱۰ شرکت بزرگ جهان، در ۷ شرکت میلیاردرها مدیرعامل یا سهام‌دار اصلی هستند. ارزش این شرکت‌ها ۱۰.۲ تریلیون دلار است که معادل بیش از مجموع تولید ناخالص داخلی همه کشور‌های آفریقا و آمریکای لاتین است.
«نبیل احمد» [۵]، مدیر عدالت اقتصادی و نژادی آکسفام آمریکا و یکی از نویسندگان گزارش، در بیانیه‌ای می‌گوید: «در سطح جهانی، ما شاهد ایجاد یک دهه شکاف عمیق، بین چند نفر در رأس و دیگران هستیم. در سرتاسر جهان می‌بینیم که مردم عادی چگونه موج‌های شوک تورم، جنگ، بحران آب‌وهوا و موارد دیگر را تحمل می‌کنند. با نرخ فعلی، اولین تریلیونر را در یک دهه خواهیم دید، درحالی‌که پایان‌دادن به فقر بیش از دو قرن طول می‌کشد، این غیرعادلانه است»
این گزارش دلایل متعددی را برای نابرابری ثروت جهانی مطرح می‌کند. ثروتمندان از طریق فرایند‌هایی مانند استعمار، تمرکز شرکت و کسب سود، و تسخیر سیاسی از طریق لابی‌گری شرکت‌ها ثروتمندتر می‌شوند. انتظار می‌رود که سود شرکت‌ها از سال ۲۰۲۳ رکورد‌های تمام دوران را بشکند که بخشی از آن به دلیل کاهش مالیات شرکت‌ها در مقیاس جهانی است. در همین حال، این گزارش اشاره می‌کند، فقرا با کاهش یا راکد شدن دستمزد‌ها فقیرتر می‌شوند، کارگران به طور فزاینده‌ای مورد استثمار قرار می‌گیرند، و مسائلی مانند بحران آب‌وهوایی اثرات متفاوتی دارند که به طور نامتناسبی جمعیت فقیرتر را مجازات می‌کند. جمعیت‌های حاشیه‌نشین، مانند زنان و افراد غیرسفیدپوست، با بیشترین این تأثیرات مواجه هستند. نویسندگان آکسفام از رهبران بین‌المللی می‌خواهند تا برای متوقف کردن روند تمرکز ثروت عظیم در رأس، هم با تمرکز بر ایجاد ثروت و منابع برای طبقه کارگر و هم با مهار قدرت در دست شرکت‌ها و ثروتمندان اقدام کنند.
نبیل احمد می‌گوید: «برای غلبه بر عصر قدرت خصوصی عظیم، ما به دوره جدیدی از اقدام دولت‌ها نیاز داریم. دولت‌ها می‌توانند و باید بازار را منصفانه‌تر شکل دهند. ما به مقرراتی مطمئن، قاطعانه و پویا نیاز داریم: از جمله شکستن انحصارات، جلوگیری از قدرتمند شدن بیش از حد شرکت‌ها در وهله اول، توانمندسازی کارگران، و مالیات بر شرکت‌ها و ابرثروتمندان. رقابت بر سر سیاست است، اما بر سر پارادایم نیز هست.»
سناتور «برنی سندرز» در پیشگفتار این گزارش، درخواست «احمد نبیل» برای اقدام را تکرار کرد. او می‌نویسد: «هر سال، حرکت به‌سوی الیگارشی جهانی بارزتر و ناپسندتر می‌شود. تنها در صورتی می‌توان با این مساله مبارزه کرد که ما آماده باشیم افراد کم‌درآمد و کارگر را در سراسر جهان‌گرد هم بیاوریم تا یک جنبش بین‌المللی ایجاد کنیم که حرص و طمع طبقه میلیاردر را بگیرد و ما را به جهانی مبتنی بر عدالت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی هدایت کند.»
وظایف سنگین دولت‌ها
گزارش آکسفام همچنین نشان می‌دهد که چگونه «جنگ علیه مالیات» توسط شرکت‌ها باعث شده است که نرخ مؤثر مالیات شرکت‌ها در دهه‌های اخیر تقریباً یک‌سوم کاهش یابد، درحالی‌که شرکت‌ها بی‌وقفه بخش دولتی را خصوصی کرده و خدماتی مانند آموزش و آب را نیز خصوصی کرده‌اند.
آکسفام در گزارش خود از دولت‌ها می‌خواهد که شکاف بین افراد فوق ثروتمند و بقیه افراد جامعه را به‌سرعت و به طور اساسی کاهش دهند.
«آمیتا بهار» می‌گوید: «ما شواهد تاریخی داریم. قدرت دولتی می‌تواند قدرت سرکش شرکت‌های بزرگ و نابرابری منبعث از آن را مهار کند و بازار را منصفانه‌تر و عاری از کنترل میلیاردرها شکل دهد. دولت‌ها باید برای ازبین‌بردن انحصارات، توانمندسازی کارگران، مالیات بر سود‌های عظیم شرکت‌ها و مهم‌تر از همه، سرمایه‌گذاری در دوره جدیدی از کالا‌ها و خدمات عمومی، مداخله کنند. هر شرکتی مسئولیتی دارد که به آن عمل کند، اما تعداد کمی از آن‌ها به این مسئولیت عمل می‌کنند. دولت‌ها باید در این زمینه قدم بردارند. اقداماتی وجود دارد که قانون‌گذاران می‌توانند از آن بیاموزند، از مجریان دولت ضد انحصار ایالات متحده که از آمازون در یک پرونده تاریخی شکایت کردند، تا کمیسیون اروپا که از گوگل می‌خواهد تجارت تبلیغات آنلاین خود را متلاشی کند، و مبارزه تاریخی آفریقا برای تغییر شکل قوانین مالیاتی بین‌المللی.»
آکسفام از دولت‌ها می‌خواهد که شکاف بین افراد فوق ثروتمند و بقیه افراد جامعه را به‌سرعت و به طور اساسی کاهش دهند:
تجدید حیات دولت؛ یک دولت پویا و مؤثر بهترین سنگر در برابر قدرت رو به گسترش شرکت‌ها است. دولت‌ها باید از ارائه جهانی مراقبت‌های بهداشتی و آموزش اطمینان حاصل کنند و کالا‌های عرضه‌شده عمومی و گزینه‌های عمومی را در بخش‌هایی از انرژی گرفته تا حمل‌ونقل بررسی کنند.
مهار قدرت شرکتی، از جمله با شکستن انحصارات و دموکراتیزه‌کردن قوانین ثبت اختراع. این همچنین به معنای قانون‌گذاری برای دستمزد‌های کافی برای امرارمعاش، محدودکردن حقوق مدیران عامل و مالیات‌های جدید بر ثروتمندان و شرکت‌ها، از جمله مالیات بر ثروت دائمی و مازاد بر سود است. آکسفام تخمین می‌زند که مالیات بر ثروت میلیونر‌ها و میلیاردر‌های جهان می‌تواند سالانه ۱.۸ تریلیون دلار درآمد به دنبال داشته باشد.
بازآفرینی کسب‌وکارها، کسب‌وکار‌های رقابتی و سودآور لازم نیست در غل‌وزنجیر حرص و طمع سهام‌داران قرار بگیرند. کسب‌وکار‌هایی که دارای مالکیت دموکراتیک هستند، درآمد‌های کسب‌وکار را بهتر تراز و برابر می‌کنند. اگر تنها ۱۰ درصد از کسب‌وکار‌های آمریکایی متعلق به کارمندان بود این می‌توانست سهم ثروت نیمه فقیرترین جمعیت آمریکا را دوبرابر کند، از جمله دوبرابر شدن میانگین ثروت خانوار‌های سیاه‌پوست.
[۱]. Amitabh Behar
[۲]. Bernard Arnault
[۳]. liko Dangote
[۴]. Jeffrey Bezos
[۵]. Nabil Ahmed
/انتهای پیام/
