به گزارش«سدید»؛ نظام‌های رتبه‌بندی مختلفی در دنیا وجود دارد که هر‌کدام براساس مولفه‌های خاص به خود که بعضا هم شباهت‌هایی با یکدیگر دارند، اقدام به رتبه‌بندی دانشگاه‌ها می‌کنند. اقدامی که هر سال منجر به معرفی برترین آکادمی‌های دنیا در حوزه‌های مختلف می‌شود و قطعا قرارگیری در میان اسامی منتشر‌شده از سوی نظام‌های رتبه‌بندی از اهمیت خاصی برای دانشگاه‌ها برخوردار است. از طرف دیگر با بررسی وضعیت دانشگاه‌های مطرح کشور با ملاک قرار دادن همین نظام‌های رتبه‌بندی طی چند سال می‌توان برآورد کلی‌تری از نظام آموزش عالی کشور داشت؛ چراکه قطعا قرار گرفتن در لیست برترین‌های دنیا فارغ از نظام رتبه‌بندی که اقدام به این کار کرده، به معنی داشتن اعتبار جهانی است. اعتباری که اصلی‌ترین مولفه هر دانشجوی داخلی و خارجی برای انتخاب محل تحصیل قرار گرفته و ملاک اصلی برای تعاملات بین‌المللی و همچنین نام بردن از ایران به‌عنوان یکی از کشور‌های مرجع در حوزه‌های مختلف علمی می‌شود. علی‌رغم اینکه ملاک معرفی دانشگاه‌ها از سوی نظام‌های رتبه‌بندی و حتی سال میلادی مدنظر آن‌ها تفاوت‌هایی با یکدیگر دارد، اما طی ۱۰ روزی که از تیر‌ماه امسال می‌گذرد؛ چند نظام رتبه‌بندی از‌جمله لایدن و QS رتبه‌بندی جدید خود را اعلام کردند که در بین دانشگاه‌های مطرح دنیا، اسامی دانشگاه‌های بنام ایرانی هم دیده می‌شود.
مرجعیت علمی دانشگاه‌های برتر در معرض خطر
رتبه‌بندی لایدن، دانشگاه‌های دنیا را در ۴ شاخص مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی مورد بررسی قرار می‌دهد که هر کدام از آن‌ها خود دارای شاخص‌های متفاوتی هستند. در بخش مرجعیت علمی که دانشگاه‌ها را از حیث تاثیر علمی آن‌ها در دنیا بررسی می‌کند و به همین دلیل هم دارای اهمیت بیشتری است، با ملاک قرار دادن تعداد کل انتشارات، مقالات یک درصد برتر، مقالات ۵ درصد برتر، مقالات ۱۰ درصد برتر، مقالات ۵۰ درصد برتر، مجموع و میانگین تعداد استناد‌های انتشارات یک دانشگاه و همچنین مجموع و میانگین تعداد استناد‌های نرمال شده (به رشته و سال) مورد بررسی قرار داده است که در این بخش ۴۶ دانشگاه کشور در زمره برترین‌های دنیا معرفی شده‌اند که براساس آن دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، صنعتی امیرکبیر و علم و صنعت جزء برترین‌های ایران هستند؛ در‌حالی‌که در سال گذشته این جایگاه به ترتیب در اختیار تهران، علوم پزشکی تهران، صنعتی امیرکبیر، تربیت مدرس و علم و صنعت ایران بوده است.
با نگاهی به ۱۰ دانشگاه مهم کشور باید عنوان کرد رتبه آن‌ها به نسبت سال گذشته میلادی با سقوط همراه بوده است. یعنی دانشگاه تهران که در سال ۲۰۲۲ در رتبه ۱۳۳ دنیا قرار گرفته، حالا در جدیدترین رتبه‌بندی به ۱۴۲ رسیده که نشان از سقوط ۹ پله‌ای دارد، در‌حالی‌که این دانشگاه در سال ۲۰۲۱ در رتبه ۱۳۴ دنیا قرار داشته است. دانشگاه تربیت مدرس هم از رتبه ۳۲۳ دنیا در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۳۲۸ جهان در سال میلادی فعلی رسیده، هر‌چند به نسبت سال ۲۰۲۱ با رتبه ۳۳۳ امروز جایگاه بهتری را تجربه می‌کند. امیرکبیر دانشگاهی است که جایگاه آن از لحاظ مرجعیت علمی به‌شدت تحت تاثیر قرار گرفته است، به‌طوری‌که جایگاه ۳۰۹ آن در سال گذشته میلادی به ۳۴۴ در سال جدید میلادی رسیده که به معنی ریزش ۳۵پله‌ای آن در دنیاست، در‌حالی‌که در سال ۲۰۲۱ توانسته بود در پله ۲۶۳ دنیا بایستد. علم و صنعت ایران هم که یکی از معروف‌ترین و مهم‌ترین دانشگاه‌های صنعتی کشور به‌شمار می‌رود، از جایگاه ۳۴۷ که در سال ۲۰۲۲ به‌دست آورده بود، به جایگاه ۳۵۰ دنیا رسیده، هر‌چند چنین رتبه‌ای برای این دانشگاه که در سال ۲۰۲۱ در پله ۳۷۲ دنیا قرار داشت یک نوع دستاورد محسوب می‌شود.
سقوط دو پله‌ای صنعتی شریف در میان برترین‌ها
دانشگاه صنعتی شریف که براساس اعلام این رتبه‌بندی، در جایگاه هفتم دانشگاه‌های کشور قرار دارد و رتبه جهانی‌اش هم ۴۲۳ اعلام شده که با نگاهی به رتبه آن در سال ۲۰۲۲، نشان از ریزش ۳۹ پله‌ای آن است؛ چراکه رتبه شریفی‌ها در آن سال ۳۸۴ بوده است. از طرفی این دانشگاه در سال ۲۰۲۱ به‌دلیل دارا بودن رتبه ۳۷۱ جهانی در زمره ۵ دانشگاه برتر کشور قرار گرفته بود. از میان دانشگاه‌های مرکز استان هم فردوسی مشهد با رتبه ۸ کشوری، توانسته در جایگاه ۴۶۶ دنیا بایستاد، هر‌چند این رتبه هم به نسبت سال گذشته با ریزش همراه بوده؛ چراکه سال ۲۰۲۱ این دانشگاه در میان ۴۴۵ دانشگاه برتر دنیا قرار گرفته بود.
رشد منفی دسترسی آزاد به انتشارات دانشگاه‌ها
در بحث دسترسی آزاد به انتشارات که به‌عنوان یکی دیگر از معیار‌های رتبه‌بندی لایدن محسوب می‌شود شاخص‌هایی مانند تعداد کل انتشارات، انتشارات دسترسی آزاد، تعداد انتشارات دسترسی آزاد طلایی، انتشارات دسترسی آزاد هیبرید، انتشارات دسترسی آزاد برنز، انتشارات دسترسی آزاد سبز و انتشارات دسترسی آزاد با وضعیت دسترسی آزاد نامشخص را شامل می‌شود. در این معیار هم دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، تربیت مدرس و صنعتی امیرکبیر در زمره ۵ دانشگاه برتر کشور قرار دارند که سال گذشته دانشگاه تربیت مدرس سوم و بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی قرار داشت. با این حال با نگاهی به جایگاه جهانی آن‌ها باید عنوان دانشگاه تهران هم سقوط ۵پله‌ای را تجربه کرده و از جایگاه ۱۹۵ به جایگاه ۲۰۰ در سال‌جاری میلادی رسیده است. دانشگاه علوم پزشکی تهران، اما جایگاه‌اش کمی بهتر شده و از ۲۵۹ در سال ۲۰۲۱ به ۲۵۱ در سال‌جاری رسیده، وضعیتی که برای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به‌مراتب بهتر است و این دانشگاه توانسته از جایگاه ۲۵۹ جهان به ۲۵۱ برسد؛ اتفاقی که دوبار در دانشگاه‌های وزارت علوم روند برعکس به خود گرفته است. به عبارت دیگر رتبه دانشگاه تربیت مدرس از ۴۰۷ به ۴۱۲ دنیا رسیده و این وضعیت با اختلاف قابل توجه در دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم ادامه دارد، به‌طوری‌که جایگاه جهانی امیرکبیری‌ها با ریزش ۲۹ پله‌ای از ۴۵۶ در سال ۲۰۲۲ به ۴۸۵ در سال جدید میلادی رسیده است. وضعیت شریفی‌ها هم چندان تعریفی ندارد و این دانشگاه که الان در جایگاه ۵۴۹ دنیا ایستاده، در سال گذشته میلادی در سکوی ۵۱۷ ایستاده بود.
روند مثبت جایگاه دانشگاه‌های ایران براساس QS
نظام رتبه‌بندی QS، هم از دیگر نظام‌های رتبه‌بندی معتبر دنیا است که سالانه هزار دانشگاه برتر جهانی را رتبه‌بندی می‌کند. براساس این رتبه‌بندی وضعیت دانشگاه‌های برتر کشور روند صعودی را پیش گرفته است. به‌طوری‌که رتبه اول به دانشگاه صنعتی شریف با جایگاه ۳۳۴ جهان و رتبه دوم هم به دانشگاه تهران با جایگاه ۳۶۰ دنیا تعلق گرفته است. صنعتی امیرکبیر هم با حفظ جایگاه سومی توانسته در پله ۴۵۱ دنیا بایستد و بعد از آن دانشگاه شیراز با جایگاه ۶۹۰-۶۸۱ دنیا است.
در این میان بد نیست به رتبه دانشگاه‌های نام برده شده طی سال‌های گذشته هم نیم‌نگاهی داشته باشیم تا براساس آن روند رو به رشد این دانشگاه در کسب جایگاه‌های دنیا ملموس‌تر شود. دانشگاه صنعتی شریف از رتبه ۳۸۱ در سال ۲۰۲۲ با رشد یک پله‌ای به ۳۸۰ در سال ۲۰۲۳ رسید و حالا براساس آخرین اعلام این نظام رتبه‌بندی، رتبه ۳۳۴ را از آن خود کرده است. اما این تغییر وضعیت برای دانشگاه تهران بیشتر به چشم می‌آید؛ چراکه جایگاه تهرانی‌ها در سال ۲۰۲۲، بین ۵۲۱ تا ۵۳۰ دنیا بود؛ اما ظرف یک‌سال این جایگاه به ۵۱۰-۵۰۱ دنیا رسید و حالا توانسته در رتبه ۳۶۰ دنیا بایستد. اتفاقی که نشان از روند چشمگیر و رو به رشد این دانشگاه دارد. صنعتی امیرکبیر هم براساس این نظام رتبه‌بندی، جایگاه سوم دانشگاه‌های کشور را از آن خود کرده و در سکوی ۳۷۵ دنیا در سال ۲۰۲۴ قرار دارد که سرعت ارتقای جایگاهش هم قابل توجه است؛ چراکه جایگاه این دانشگاه در سال ۲۰۲۳، ۴۴۳ دنیا بود که به معنی کاهش ۶۸ پله‌ای است. جایگاه این دانشگاه صنعتی کشور در سال ۲۰۲۲ هم ۴۶۵ دنیا بود که نشان می‌دهد این دانشگاه از نگاه QS توانسته به اعتبار جهانی خود بیفزاید. دانشگاه علم و صنعت هم که از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ روند نزولی به خود گرفته بود و از جایگاه ۵۰۰-۴۹۱ دنیا به ۶۵۰-۶۰۱ تنزل یافت، توانست با یک جهش معنادار به سکوی ۴۵۱ دنیا در سال ۲۰۲۴ برسد؛ البته این روند کاهشی از سال ۲۰۲۱ آغاز شده بود. جایگاه این دانشگاه در سال ۲۰۲۲ بین ۵۵۰-۵۴۱ قرار داشت، اما یک سال بعد به ۵۴۰-۵۳۱ رسید و حالا هم در میان ۴۶۰ دانشگاه برتر دنیا قرار دارد.
جایگاه‌های برتر تایمز به علوم پزشکی‌ها رسید
جایگاه دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی تایمز که مربوط به بخش کشور‌های آسیایی در سال ۲۰۲۳ می‌شود هم حاوی نکات قابل‌توجهی است. براساس آخرین به‌روزرسانی این نظام رتبه‌بندی، دانشگاه صنعتی شریف رتبه ۶۴ دنیا را به‌دست آورده و بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی مازندران با یک پله فاصله قرار دارد. جالب اینکه دو دانشگاه بعدی هم به وزارت بهداشت اختصاص پیدا کرده و دانشگاه علوم پزشکی گلستان با رتبه ۶۹ و علوم پزشکی کردستان با رتبه ۷۱ قرار دارد و جایگاه پنجم دانشگاه‌های داخلی هم به علم و صنعت با رتبه ۷۴ دنیا رسیده است. دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل هم با جایگاه ۷۸ در میان ۱۰ دانشگاه برتر کشور از نگاه تایمز قرار گرفته است، در‌حالی‌که همین دانشگاه سال گذشته میلادی رتبه ۵۷ جهانی را داشت و بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی کردستان با جایگاه ۶۴، دانشگاه علوم پزشکی مازندران ۶۸، صنعتی شریف با رتبه ۷۰، امیرکبیر با رتبه ۹۰ و علم و صنعت با جایگاه ۹۶ دنیا قرار داشت. با مقایسه همین دو سال می‌توان نتیجه گرفت که دانشگاه‌های علوم پزشکی دست برتر را در میان برترین‌های ایران با معیار‌های رتبه‌بندی تایمز در سال ۲۰۲۳ داشته‌اند، وضعیتی که در سال ۲۰۲۱ هم به‌نفع وزارت علومی‌ها بود؛ هر‌چند همان سال رتبه اول دانشگاه‌های ایران در اختیار دانشگاه علوم پزشکی کردستان با جایگاه ۴۵ دنیا بود، اما بعد از آن دانشگاه صنعتی شریف با جایگاه ۵۸، صنعتی نوشیروانی بابل با رتبه ۵۹، صنعتی امیرکبیر با رتبه ۷۰ و دانشگاه علم و صنعت با رتبه ۷۶ بود.
/انتهای پیام/
