پایگاه تحلیلی سدید

در جوامعی مثل ایران که شخصیت محوری بر الزامات ساختاری و سازمانی غالب بوده و پیدایش و زوال احزاب، به میزان قدرت رهبران و جایگاهشان وابسته است، توجه به نقش رهبری در حزب اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به‌بیان‌دیگر بعضی از احزاب ایران، بر مبنای نخبه‌گرایی و برداشت شخصی از حقیقت شکل‌گرفته‌اند که به‌تبع، در آن‌ها ایدئولوژی و رهبری از ساختار سازمانی و طراحی برنامه‌های منسجم مهم‌تر می‌شود.

در سپهر سیاست ایران عموماً بار معنایی حمل‌شده بر حزب ، وجهه‌ای غیربومی یافته است. از این‌رو برخی از اندیشمندان اسلامی معاصر قائل به گونه‌ای مذمومیت برای این پدیده‌اند و اساساً آن را نفی می‌کنند. در مقابل، در اندیشۀ عده‌ای دیگر نیز اصل ت حزب حائز نوعی مطلوبیت اسلامی است که بهره بردن از آن را در جامعۀ اسلامی مقدور و بلکه مطلوب می‌نماید. برخی دیگر نیز قائل به این نگاه‌اند که برای نظارت نهادینه‌شده بر ارکان قدرت، باید نیروی مجهز و فعالی وجود داشته باشد تا در وقت خود، معروف را در جامعه محقق و از منکرات جلوگیری نماید و ازآنجاکه این امر، مقدمۀ امربه‌معروف است و مقدمۀ واجب نیز واجب است، تشکیل حزب برای این امر مهم، ضروری محسوب می‌شود.

به تقلید ازغرب، بعضی احزاب در ایران تشکیل شدند. از آن جا که این احزاب عمدتا توسط روشنفکران شکل گرفتند و براساس تغییرات اجتماعی نبوده و لذا فاقد پشتوانه اجتماعی مشخص بودند، قابل دوام نبوده و از بین می‌رفتند. دیکتاتوری شاهنشاهی نیزبه تشکل روشنفکران حساس بود و آن‌ها را در جهت براندازی نظام تلقی می‌کرد. ضمنا برای کسب وجهه بین‌المللی احزاب فرمایشی تأسیس کرد.

پس از انحلال حزب جمهوری اسلامی، سایر احزاب و تشکل‌ها نتوانستند این خلأ را پر کنند؛ چراکه درک صحیحی از تشکیلات تراز انقلاب و رسالت‌های آن هنوز به‌صورت فراگیر در بین نخبگان ایجاد نشده است و متأسفانه هنوز نوعی منطق حزب ی غربی در شاکله‌ی این تشکل‌ها وجود دارد.