شکاف نسلی

آنچه که در پاییز سال ۱۴۰۱ اتفاق افتاد، بیشتر از آنکه به یک اتفاق (happen) شبیه باشد، به یک رویداد (event) شبیه بود. تفاوت مهم اتفاق و رویداد در این است که اتفاق، هر حادثه‌ای است که می‌تواند اثرگذار یا بی‌اثر باشد؛ اما رویداد، اتفاقی است که بر اثر سلسله فرایندهایی رخ می‌دهد و اثر آن تا مدت‌ها می‌تواند هر چیزی را در اطراف خود دگرگون سازد. آنچه که من می‌خواهم در این یادداشت به آن بپردازم از منظر دیگری بوده که کمتر بدان پرداخته شده است. شاید از این روی که بیشتر تحلیل‌کنندگان اتفاقات پاییز ۱۴۰۱، متعلق به نسلی هستند که فاصله سنی زیادی با هسته مرکزی شرکت‌کنندگان در اتفاقات آن روزها و همچنین مدافعانش دارند. ناگفته پیداست که بیشتر این تحلیل‌ها از هم زاویه دید لازم با شرکت‌کنندگان و مدافعان اتفاقات پاییز ۱۴۰۱ برخوردار نیستند. آنچه که در اینجا توجه مرا به خود جلب کرده است و تصور می‌کنم حلقه مفقوده تمام این تحلیل‌هاست، بحث دیالوگ است.

خطری که در جهان امروز، نسل بشر را تهدید می‌کند، تقدس‌زدایی از کانون خانواده است. تلاش اصلی دشمن در جنگ فرهنگی، تقدس‌زدایی از خانواده است. تلاش برای به‌رسمیت‌شناختن خانواده‌های همجنس، زوج‌های هم‌خانه و خانواده اشتراکی کُمونی و همچنین زمینه‌سازی نظری در جهت ایجاد فرهنگ بی‌ارزشی خانواده، در همین راستا قابل‌تحلیل است.

ما در حال پرتاب‌شدگی هستیم و انتخاب ما قوه اختیار ما نیست بلکه شرایط محیطی و غریزه ما است. نوجوان، چون گزینه‌های پیش رویش زیاد است، احساس انتخاب‌گری می‌کند. وقتی با جست‌وجو در گوگل می‌تواند به هر چیزی که می‌خواهد برسد، احساس می‌کند دانسته‌هایش زیاد است، اما کدام دانسته‌هایش در جهت رشد فردی و نیاز‌های واقعی و نه کاذب او هستند؟

در فاز پنجره جمعیتی، اعتراضات به ناکارآمدی نهادی افزایش می‌یابد و سهم بالای جمعیت در سنین فعالیت، تحصیل‌کرده و بیکار، یا در بهترین حالت با مشاغل نامطمئن، منبع بی‌ثباتی بیشتر برای کشور شده‌اند. در این شرایط نسل‌های جدیدتر، در بستر گذار، از تحصیل به بازار کار با اضطراب اقتصادی زیادی مواجه شده‌اند. ازاین‌رو در کنار تحولات ساختار سنی، تحولات نسلی و جایگزینی نسل‌های جدید با انتظارات و آمال‌های متفاوت، نیز در کشور رخ داده است؛ که در درک اعتراضات و تغییرات اجتماعی بسیار مهم و کلیدی است.

هرچند انگاره شکاف نسلی پر تکرار در کلام و نوشتار اساتید مختلف طرح می‌شود، اما می‌توان گفت که این نظریه هنوز در کشور ما دچار فقر نظری و پیمایشی است که باعث شده ابهام سراسر آن را فرا بگیرد، از همین رو مباحث جنبه ذوقی بیشتری پیدا کرده و هیچ وحدت نظری خاصی در میان اندیشمندان وجود ندارد، همین موضوع باعث شده است تا داده‌های مختلف در دستان اساتید گوناگون گزینش شده و هر کس تحلیلی متناقض ارائه کند. مسائل زیادی به این ابهام دامن زده‌اند.