به گزارش فرهنگ سدید؛ متن زیر جلسه شصت و یکم از سلسله مباحث مهدویت است که توسط حجت الاسلام سیدمحمدباقر علوی تهرانی ایراد شده است.
یکی از حکمتهای غیبت امام زمان، آماده بودن جامعه بشری برای محقق کردن آن هدف والای امام عصر است که استقرار عدالت است. این استقرار عدالت، پذیرش عدالت هم میخواهد و فقط مجری آشنای به مواضع عدالت، کافی نیست.
برای ایجاد این آمادگی، در جامعه برون دینی برای رسیدن به آن آمادگی آزمون و خطا میکنند تا به این برسند که هیچکس جز یک شخصیت وحیانی نمیتواند به ما کمک کند. ما هر آنچه بوده امتحان کردیم و نتیجه نگرفتیم.
ولی جامعه درون دینی یک مزیت دارد و آن این است که اگر بخواهد به آن آمادگی برسد باید دو مطلب را نسبت به امام زمان رعایت کند. مطلب اول این است که ایشان از ما چه مطالبهای دارد و مطلب دوم این است که ما نسبت به او چه وظیفهای داریم؟
فردی به نام خیثمه روایتی از امام باقر (ع) نقل میکند که میگوید ما اعمال حج را انجام دادیم و برای خداحافظی شرفیاب محضر امام باقر (ع) شدیم که اگر حضرت پیامی دارند به دوستان و شیعیان آن حضرت برسانیم. حضرت فرمودند: «یَا خَیْثَمَةُ أَبْلِغْ مَنْ تَرَی مِنْ مَوَالِینَا السَّلَامَ وَ أَوْصِهِمْ بِتَقْوَی اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ أَنْ یـَعـُودَ غَنِیُّهُمْ عَلَی فَقِیرِهِمْ وَ قَوِیُّهُمْ عَلَی ضَعِیفِهِمْ وَ أَنْ یَشْهَدَ حَیُّهُمْ جِنَازَةَ مَیِّتِهِمْ وَ أَنْ یـَتـَلَاقـَوْا فـِی بـُیـُوتـِهـِمْ فـَإِنَّ لُقِیَّا بَعْضِهِمْ بَعْضاً حَیَاةٌ لِأَمْرِنَا رَحِمَ اللَّهُ ا. أَمْرَنَا یَا خـَیـْثـَمـَةُ أَبـْلِغْ مـَوَالِیـَنـَا أَنَّا لَا نـُغْنِی عَنْهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً إِلَّا بِعَمَلٍ وَ أَنَّهُمْ لَنْ یَنَالُوا وَلَایَتَنَا إِلَّا بِالْوَرَعِ وَ أَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ حَسْرَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَنْ وَصَفَ عَدْلًا ثُمَّ خَالَفَهُ إِلَی غَیْرِهِ.»
یعنیای خیثمه هر کس از دوستان ما را میبینی سلام برسان و آنها را به تقوای خدای بزرگ سفارش کن و این که توانگرشان بر فقیرشان توجه کند و قویشان بر ضعیف و زنده آنها بر جنازه میتشان حاضر شوند و در منازل به ملاقات یکدیگر روند، زیرا ملاقات آنها با یکدیگر موجب زنده ساختن امر ماست، خدا رحمت کند بندهای را که امر ما را زنده دارد.ای خیثمه به دوستان ما پیغام ده که ما از طرف خدا آنها را جز به عملشان بی نیازی ندهیم و چاره سازی نکنیم، جز باورع به دوستی ما نرسند و پرحسرتترین مردم روز قیامت کسی است که عدالتی را بستاید و سپس به خلاف آن گراید (مانند کسی که به ولایت ائمه تظاهر کند و از آنها پیروی ننماید یا عمل صالحی را بستاید و به آن عمل نکند).
چند فراز از این حدیث را در جلسه گذشته توضیح دادیم.
فراز دیگر این روایت میفرماید «وَ أَنْ یـَعـُودَ غَنِیُّهُمْ عَلَی فَقِیرِهِمْ» یعنی ثروتمندان به فقرا توجه داشته باشند. برای توضیح این مطلب که چه حدی از کمک کردن مطلوب اهل بیت است باید نکاتی را متذکر شد.
خداوند بین اهل ایمان یک پیوندی برقرار میکند که «انما المومنون اخوه» به این معنی که شما در حد برادری باید کنار هم باشید. در برقرار کردن این پیوند یک حق و حقوقی ایجاد میشود. دیدگاه رهبران آسمانی نسبت به این حقوق چیست؟
امام صادق (ع) فرمود: «والله ان المومن لاعظم حقا من الکعبه» یعنی حق و حقوق اهل ایمان نزد خدا، از کعبه برتر است. کعبهای که ورود به او آدابی دارد و نباید در حریم آن خونریزی شود. میفرماید حق مومن از حق و حقوق کعبه نزد خداوند بالاتر است. متاسفانه این مسئله را نادیده میگیریم.
امام کاظم (ع) در مقابل کعبه ایستاده بودند و فرمودند: «مَا أَعْظَمَ حَقَّکِ یَا کَعْبَةُ وَ وَ اَللَّهِ إِنَّ حَقَّ اَلْمُؤْمِنِ لَأَعْظَمُ مِنْ حَقِّکِ» یعنی چه بزرگ است حقتای کعبه، و بخدا که حق مؤمن از حق تو بزرگتر است.
پیامبر (ص) در مورد اکرام برادر دینی میفرماید «مَنْ أَکْرَمَ أَخَاهُ فَإِنَّمَا یُکْرِمُ اَللَّهَ فَمَا ظَنُّکُمْ بِمَنْ یُکْرِمُ اَللَّهَ أَنْ یَفْعَلَ اَللَّهُ بِهِ» یعنی کسی که برادرش را احترام و تکریم کند، خدا را احترام کرده، به نظر شما خداوند متعال با کسی که خدا را احترام کند چه میکند؟
امام صادق (ع) میفرماید «ما عبد الله بشیء افضل من اداء حق المؤمن» یعنی خداوند، به چیزی برتر از «ادای حق مؤمن»، عبادت نشده است.
سوره نساء آیه ۴۸ میفرماید «إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَنْ یَشَاءُ» یعنی مسلماً خدا اینکه به او شرک ورزیده شود نمیآمرزد، و غیر آن را برای هر کس که بخواهد میآمرزد.
اما دو گناه از این آیه مستثنی شده است. شرک را که خود آیه ذکر کرده، اما امام زین العابدین میفرماید از عموم این آیه دو گناه خارج میشود که: «یغفر الله للمؤمنین کل ذنب و یطهر منه فی الدنیا و الاخرة ما خلا ذنبین: ترک التقیه، و تضییع حقوق الاخوان» یعنی خداوند هر گناهی را از مؤمنان می بخشد و دنیا و آخرت را از آن پاک می کند، مگر دو گناه: ترک تقیه و از بین بردن حقوق برادران دینی.
کسی که حقوق برادران دینی را رعایت کند راهی برای جلب غفران الهی است.
اگر کسی بخواهد نزد خدا محبوب شود و خدا او را دوست داشته باشد یکی از طرق این است که امام زین العابدین میفرماید «أنّ معرفة حقوق الإخوان تحبّب إلی الرّحمان و تعظم الزلفی الّذی الملک الدیّان، و إن ترک قضائها بمقت إلی الرّحمان و یصفر الرتبة عند الکریم المنّان» یعنی به درستی که شناخت حقوق برادران دوست داشتنی است نزد خداوند رحمان و عظیم میکند نزدیکی انسان را نزد خدای مالک و چیره کننده. ترک آن رتبه انسان را نزدذ خدا پایین میآورد.
همه اینها را گفتیم که عرض کنیم ادا حقوق کار مهمی است و نباید نسبت به آن سهل انگاری کرد.
امام حسن مجتبی فرمودند: اگر کسی بخواهد نزد خدا محبوب شود راهش این است که حقوق اهل ایمان را ادا بکند.
امیرالمومنین (ع) میفرماید «قَضاءُ حقوقِ الاخوانِ اَشرفُ اَعمالِ المُتّقین، یستَجلِبُ مَوَدَّةَ المَلائِکةِ المُقَرَّبینَ» یعنی افضل اعمال متقیان، ادای حقوق برادران دینی است که محبّت فرشتگان مقربین و اشتیاق حوریان بهشتی را برای خود به دنبال خواهد داشت.
روایت دیگر میفرماید «أَلاَ وَ إِنَّ أَعْظَمَ فَرَائِضِ اَللَّهِ عَلَیْکُمْ بَعْدَ فَرْضِ مُوَالاَتِنَا وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِنَا اِسْتِعْمَالُ اَلتَّقِیَّةِ عَلَی أَنْفُسِکُمْ وَ إِخْوَانِکُمْ وَ مَعَارِفِکُمْ وَ قَضَاءُ حُقُوقِ إِخْوَانِکُمْ فِی اَللَّهِ» یعنی آگاه باش که بزرگتر فریضه خدا بر شما پس از فرض دوستی و پیروی ما و دشمنی با دشمنان ما بکار بستن تقیه است درباره خودتان و برادران و آشنایان خودتان، و پرداخت حقوق برادران همکیش برای رضای خدا.
حال این اهل ایمان گاه جزء مخالفین اهل بیت هستند گاه جز موافقن اند. شیوه فرق میکند، اما اصل آن سر جایش هست. فردی میگوید نیمههای شب دیدم کیسهای همراه امام صادق (ع) است که نمیدانستم در آن چه چیزی است و به سوی جایی که بخشی از فقرا آنجا بودند، میرفتند. دیدم امام کیسه را به زمین گذاشتند و نان را به فقرا میدادند. به امام عرض کردم که آیا میدانستید که اینها جز مخالفین شما هستند؟ حضرت فرمودند: اگر جزء موافقین ما بودند آنها را در نمک زندگیمان شریک میکردیم.
فردی نزد امام باقر (ع) میرسد و میگوید «جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ اَلشِّیعَةَ عِنْدَنَا کَثِیرٌ فَقَالَ فَهَلْ یَعْطِفُ اَلْغَنِیُّ عَلَی اَلْفَقِیرِ وَ هَلْ یَتَجَاوَزُ اَلْمُحْسِنُ علی [عَنِ]اَلْمُسِیءِ وَ یَتَوَاسَوْنَ فَقُلْتُ لاَ فَقَالَ لَیْسَ هَؤُلاَءِ شِیعَةً اَلشِّیعَةُ مَنْ یَفْعَلُ هَذَا» یعنی قربانت راستی که شیعه نزد ما بسیارند فرمود: آیا توانگر توجهی به فقیر دارد، و آیا نیکوکار از بدکردار گذشت میکند و با هم همراهی دارند؟ گفتم: نه، فرمود: اینان شیعه نباشند، شیعه آنست این کارها را بکند.
روایتی از پیامبر هست که ۳۰ حق را بیان میکند و شبیه آن را امام صادق (ع) در ۷ حق بیان میکند.
امیرالمومنین نقل میکند که پیامبر فرمودند: «لِلْمُسْلِمِ عَلَی أَخِیهِ ثَلاَثُونَ حَقّاً لاَ بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلاَّ بِالْأَدَاءِ أَوِ اَلْعَفْوِ» یعنی هر مسلمانی بر ذمّه برادر مسلمانش سی حق دارد، ذمّهاش از آنها بری نمیشود مگر این که آن حقوق را ادا کند یا برادرش از او درگذرد.
حضرت این ۳۰ حق را بیان میکنند و در آخر روایت میفرماید «سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ إِنَّ أَحَدَکُمْ لَیَدَعُ مِنْ حُقُوقِ أَخِیهِ شَیْئاً فَیُطَالِبُهُ بِهِ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ فَیُقْضَی لَهُ وَ عَلَیْهِ» یعنی از پیغمبر (ص) شنیدم که میفرمود: هر یک از شما اگر چیزی از حقوق برادرش را به جا نیاورد، روز قیامت از او مطالبه و بر نفع و یا ضرر او حکم خواهد شد.
یعنی حقوق دیگران در قیامت از انسان مطالبه میشود. به این صورت که کسی که حقوق را به جا نیاورده یا بخشی از اعمال خوب اش گرفته میشود و یا بخشی از اعمال بد دیگری به او میرسد.
فردی از امام صادق (ع) سوال کرد که حق مسمان بر مسلمان چیست؟ امام صادق (ع) میفرماید «قَالَ لَهُ سَبْعُ حُقُوقٍ وَاجِبَاتٍ مَا مِنْهُنَّ حَقٌّ إِلاَّ وَ هُوَ عَلَیْهِ وَاجِبٌ إِنْ ضَیَّعَ مِنْهَا شَیْئاً خَرَجَ مِنْ وِلاَیَةِ اَللَّهِ وَ طَاعَتِهِ وَ لَمْ یَکُنْ لِلَّهِ فِیهِ مِنْ نَصِیبٍ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا هِیَ قَالَ یَا مُعَلَّی إِنِّی عَلَیْکَ شَفِیقٌ أَخَافُ أَنْ تُضَیِّعَ وَ لاَ تَحْفَظَ وَ تَعْلَمَ وَ لاَ تَعْمَلَ قَالَ قُلْتُ لَهُ «لاٰ قُوَّةَ إِلاّٰ بِاللّٰهِ» قَالَ أَیْسَرُ حَقٍّ مِنْهَا أَنْ تُحِبَّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ تَکْرَهَ لَهُ مَا تَکْرَهُ لِنَفْسِکَ وَ اَلْحَقُّ اَلثَّانِی أَنْ تَجْتَنِبَ سَخَطَهُ وَ تَتَّبِعَ مَرْضَاتَهُ وَ تُطِیعَ أَمْرَهُ وَ اَلْحَقُّ اَلثَّالِثُ أَنْ تُعِینَهُ بِنَفْسِکَ وَ مَالِکَ وَ لِسَانِکَ وَ یَدِکَ وَ رِجْلِکَ وَ اَلْحَقُّ اَلرَّابِعُ أَنْ تَکُونَ عَیْنَهُ وَ دَلِیلَهُ وَ مِرْآتَهُ وَ اَلْحَقُّ اَلْخَامِسُ أَنْ لاَ تَشْبَعَ وَ یَجُوعُ وَ لاَ تَرْوَی وَ یَظْمَأُ وَ لاَ تَلْبَسَ وَ یَعْرَی وَ اَلْحَقُّ اَلسَّادِسُ أَنْ یَکُونَ لَکَ خَادِمٌ وَ لَیْسَ لِأَخِیکَ خَادِمٌ فَوَاجِبٌ أَنْ تَبْعَثَ خَادِمَکَ فَیَغْسِلَ ثِیَابَهُ وَ یَصْنَعَ طَعَامَهُ وَ یَمْهَدَ فِرَاشَهُ وَ اَلْحَقُّ اَلسَّابِعُ أَنْ تُبِرَّ قَسَمَهُ وَ تُجِیبَ دَعْوَتَهُ وَ تَعُودَ مَرِیضَهُ وَ تَشْهَدَ جَنَازَتَهُ وَ إِذَا عَلِمْتَ أَنَّ لَهُ حَاجَةً تُبَادِرُهُ إِلَی قَضَائِهَا وَ لاَ تُلْجِئُهُ أَنْ یَسْأَلَکَهَا وَ لَکِنْ تُبَادِرُهُ مُبَادَرَةً فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ وَصَلْتَ وَلاَیَتَکَ بِوَلاَیَتِهِ وَ وَلاَیَتَهُ بِوَلاَیَتِکَ»
معلی بن خنیس، گوید: به امام صادق (ع) گفتم: حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ فرمود: برای او هفت حق واجب است که هر کدام در مقام خود واجب است بر او اگر یکی از آنها را ضایع و بیاجراء گذارد از ولایت و اطاعت خدا بیرون است و برای خداوند هیچ بهرهای از بندگی در او نیست، به او گفتم: قربانت، آنها چیستند؟ فرمود:ای معلی، به راستی که من بر تو مهربانم، و میترسم که آنها را ضایع کنی و نگهداری نکنی و بدانی و بکار نبندی، گوید: به او گفتم: لا حول و لا قوة الا باللّه، فرمود: آسانتر آنها این حق است که: ۱-دوست داری برای او آنچه را برای خود دوست داری و بدداری برای او آنچه را برای خود بدداری. ۲-از خشم او کناره کنی و خشنودی او را پیروی کنی و فرمان او را ببری. ۳-او را کمک کنی با خودت و دارائیت و زبانت و دست و پایت. ۴-چشم او و رهنمای او و آینۀ او باشی. ۵-سیر نباشی و او گرسنه باشد، سیراب نباشی و او تشنه بماند، نپوشی و او لخت بگردد. ۶-اگر تو را خدمتکاری است و برادرت را خدمتکاری نیست، خدمتکار خود را بفرستی تا جامۀ او را بشوید و خوراک او را بسازد و بستر او را پهن کند.۷-به سوگند او وفاداری کنی، دعوت او را بپذیری، بیمار شد به دیدارش روی و در جنازۀ او حاضر شوی و هر گاه بدانی او را حاجتی است به انجام آن برایش پیش دستی کنی و او را نداری تا از تو خواهش آن کند، ولی بشتاب و در انجام آن به گوش و هر گاه چنین کردی دوستی خود را به دوستی او پیوستی و دوستی او را به دوستی خداوند پیوستی (این است معنی روابط دوستانۀ متبادله).
امیرالمومنین میفرماید «شیعتی ... و فی اموالهم یتواسون، و فی الله یتباذلون. یا نوف! درهم و درهم، و ثوب و ثوب، والا فلا....» یعنیای نوف! آیا میدانی شیعه ما چه کسانی اند؟ گفت: نه به خدا سوگند. امام گفت: شیعه من ... در اموال خود دیگران را شریک میکنند. (با آیین برداری رفتار میکنند) و آن را در راه خدا به یکدیگر میبخشند؛ای نوف! درهمی و درهمی (درهمی برای خود و درهمی برای دیگران) و جامهای و جامهای (جامهای برای خود و جامهای برای دیگران) و گرنه، نه (شیعه نیستند).
منبع: مهر