گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ این مستند تهیه شده در «معاونت مهندسی و پدافند غیرعامل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» و به تهیه‌کنندگی و کارگردانی «محسن قیصری» ساخته شده است که مجری طرح آن «موسسه فیلمسازی خانه رسانه» است و در آستانه هفته دفاع مقدس در شهریور ماه گذشته در سال جاری از شبکه سوم سیما پخش شده است.
- شروع مبهم و بدون طرح بحث
در این مستند به درستی به مسئله ایجاد موانع از طریق مهندسی رزمی توسط عراق اشاره می‌شود که پس از وقفه‌ای کوتاه بعد از آزادسازی خرمشهر، رژیم بعث با ایجاد این موانع تلاش کرد تا زمین را مسلح کند و منجر به کندی تحرکات ایران در مناطق مورد نظر شود و عمداً دست ایران را برای هرگونه خلاقیت و نوآوری در زمین جنگ ببندد، اما به یکباره و بدون اشاره به مقدمه مورد نیاز به یکی از راهکارها که حفر تونل برای مقابله با موانع عراق در زمین و سواحل بود می‌پردازد که این بیان بدون در نظر گرفتن منطق لازم برای مخاطبی که در نهایت فقط مقداری از آگاهی نسبت به موضوعات خاص و تخصصصی جنگ را داراست از ضعف‌های این مستند است؛ خصوصاً آنکه پس از این مقدمه، جریان اصلی مستند آغاز می شود و بیان چنین مقدمه‌ای ضروری بود تا همراه با روشنگری و تنویر بیشتر به جریان اصلی مستند پرداخته شود، چراکه برای مخاطب چه‌بسا این سوال مطرح می‌شود که جنس و ماهیت و چیستی این موانع اساساً چه بوده است که ایران مجبور بوده تا زیر رودخانه اروند به سمت خاک عراق تونل حفر کند!؟ و ضرورت این اقدام چه بوده!؟ و...، اینها سوالاتی است که ضروری بود تا در ابتدای مستند و در بخش Opening آن بدان اشاره می‌شد تا هرچه مخاطب در تماشای مستند رو به جلو می رود به چیستی و ضرورت این اقدام بیشتر فکر کند.
- به نام جنگ، به کام صنعت داخل
به منظور حفر تونل و با توجه به نرمی و گلی بودن خاک اراضی اطراف آبادان که محل حفر تونل نیز در آن و کرانه‌ی رود اروند در منطقه خط کارون قرار داشته است، ضروری بود تا از ماشین حفّار شیلد (Shield) استفاده شود (آنچه که امروزه مشابه دستگاه غول‌پیکر حفّار، موسوم به TBM است) و با توجه به آنکه نمونه‌ای از این دستگاه به جز مقداری کاتالوگ و عکس در کشور وجود نداشته، از روی همین مواد پژوهشی بسیار محدود و اندک، مهندسی رزمی در قالب "گردان ویژه مهندسی" اقدام به تولید این ماشین صنعتی می‌کند که در واقع براساس آنچه از محتوای این مستند و اشارات نهفته در فرم آن استنباط می شود، جنگ منجر به اولین اقدامات شد تا این دستگاه حفّارِ مدرن و ضروری در صنعت عمرانی، طراحی و تولید شود و البته با نمونه‌ای کوچکتر از نمونه‌های موجود در آن زمان در دنیا، وارد فضای صنعتی کشور شود. مدیریت ساخت این دستگاه در سال 1363 به عهده مهندس محمود نیلی احمدآبادی بود.
- تشریح یک اقدام مهندسی ویژه با جلوه‌های مطلوب گرافیکی
دستگاه شیلد با موفقیت توسط توان مهندسی داخلی و مهندس‌های رزمی کشور ساخته می‌شود و برای انتقال آن به عمق 22 متری زمین به صورت عمودی تا بعداً به صورت افقی عملیات حفاری افقی انجام شود، مهندس‌های ایرانی در گردان ویژه مهندسی رزمی را به این نتیجه می رساند تا شیلد را در گودال 22 متری و روی سطح آب پر شده در آن گودال به صورت شناور قرار دهند و سپس با تخلیه‌ی تدریجی آب گودال، شیلد را به عمق گودال هدایت کنند که این امر با توجه به مجاز نبودن استفاده از جرثقیلِ مرتفع با تناژ بالا از بیم شناسایی توسط دیدبان‌ها و گارد ساحلی بعثی، منجر به تولید و تقویت تکنولوژی هدایت این دستگاه به عمیق زمین می‌شود که این مستند به طور مبسوط و فنی و با استفاده از جلوه‌های تصویری و گرافیکی توانسته است این اقدام مهم را برای مخاطب عام تشریح نماید.
- فناوری جنگی در خدمت صنعت ملی
پس از آنکه حدوداً 150 متر ماشین شیلد در عمق افقیِ تونل حفاری شده در خاک‌های زیر رودخانه اروند پیش رفت، به دلیل آنکه حرکت ماشین به سنگ و خاک سخت برخورد کرد، عملاً روند کار برای چاره‌جویی مجدداً متوقف شد و از سوی دیگر با پیروزی ایران در عملیات والفجر 8 و رسیدن به ساحل غربی اروند رود و منطقه فاوِ عراق و همچنین احداث "پول لوله‌ای بعثت" روی سطح آب اروندرود میان ساحل شرقی-غربی این رودخانه، از اهمیت عملیات احداث تونل در زیر رودخانه اروندرود کاسته شد و در نتیجه با پذیرش آتش‌بس میان ایران و عراق، این عملیات به طور کامل متوقف شد اما این مستند تلاش می کند تا در قالب فرم مفهومی و به شکل غیرمستقیم استنباط مخاطب را به آن سو ببرد که درست است که عملیات احداث تونل متوقف شد اما منجر به آن شد تا یک تکنولوژی لازم و بسیار ضروری امروزه برای صنعت راهسازی و عمرانی در کشور عملاً به این بهانه تولید شود که امروز می‌تواند بسیاری از نیازهای راهسازی در کشور خصوصاً در بخش زیرزمینی و تونل‌های موشکی و... را مرتفع سازد و به آنجا برسد که آنچنان که در مستند بدان اشاره شده است، ما در کشور بیش از 1000 کیلومتر تونل در حال بهره برداری داریم که حدود 70 درصد از این تونل‌ها توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تولید شده و در واقع بیان این نکته توسط این مستند نشانگر بهره برداری از صنعت بومی شده‌ای است که دیروز در خدمت جنگ بود اما امروز در خدمت آبادانی و رفاه و رشد و امنیت کشور است.
- در نهایت اینکه...
موضوع مستند بکر و بدیع است اما ضروری بود تا ظرفی که برای پرداختن به این موضوع مدنظر است قوی‌تر و جذاب‌تر متناسب با اهمیت موضوع باشد.
همچنین به تنگناها و انسدادها در این مسیر به طور مبسوط اشاره نشده که اگر اشاره می‌شد می‌توانست به اهمیت رخ دادن این مسئله برای درک موثرتر مخاطب کمک کند، چراکه رشدها و رویش‌ها دقیقاً و معمولاً در پس موانع و انسدادها رخ می‌دهد.
خالی بودن جای مستندهایی از این دست از این منظر در فضای رسانه‌ای کشور خصوصاً سیمای جمهوری اسلامی ایران که زوایای کمتر دیده شده در جنگ که اتفاقاً حاوی تاثیرات مثبت و نه فقط برای جنگ بلکه برای صنعت کلان کشور بوده است را به تصویر می کشد و اینگونه است که آن روی دیگر جنگ که موجب برخی رشدها و پیشرفت‌ها خصوصاً در حوزه صنعتی می‌شود را نمایان می‌سازد.
در نماهای پایانی بهره برداری از تصاویر جرثقیل ها که با امنیت کامل، امروز در کنار حاشیه رود اروند به عملیات عمرانی و صنعتی روزمینی مشغول هستند اشاره می شود که در گذشته با وجود رخداد جنگ این امکان در این سطح و با این سهولت و سادگی ممکن نبوده است و این مسئله مرهون امنیتی است که در مرزهای آبی کشور وجود دارد.
همزمان با اجرای پروژه ساخت ماشین شیلد برای احداث "تونل زیرزمینی کمیل" برای حفاری تونل در خاک‌های زیر اروندرود، در کارخانه شهید سلطانی اهواز نیز عملیات صنعتی نیز در راستای همین پروژه در جریان بوده است اما از جنبه منطقِ خط روایی مستند ضروری بود تا بدان اشاره بیشتر و مبسوط صورت گیرد که یکی از ناگفته‌های ضروری براساس منطق خط روایی موضوع مستند همین نکته است که در جریان عملیات عمرانی مهندسی رزمی مربوط به آن مقطع، بدان اشاره نشده است.
در این مستند از نمایِ نشستن دست اندرکارانِ دیروزِ این پروژه رزمی-مهندسی در کنار ساحل اروندرود بهره‌برداری شده است که امروزه دیگر این ساحل در امنیت کامل است و همچنین قراردادن اِفکت صوتی صدای پرندگان ساحلی در این لحظه از مستند، این نکته را قابل استنباط می‌کند که غلبه بر اراده دشمن بعثی و تأمین امنیت آب‌های کشور حاکی از پایمردی مردانی است که دیروز در سنگر دفاع از کشور در رسته‌ی مهندسی رزمی حضور داشتند و امروز حضور آسوده آنها در مقابل رود اروند و امنیت آن مقارن شده با رشد و پیشرفت و خودکفایی در حفر تونل در کشور که همگی مرهون تلاش و جهاد مردانی است که به شوق حفظ امنیت و تمامیت ارضی کشور تلاش کردند و برکت آن ایستادگی امروزه در رشد صنعتی و عمرانی کشور متبلور است.
/انتهای پیام/
