به گزارش «سدید»؛ شادی و سرور بخشی از زندگی است و انسان با شادی حیات دارد. دین مبین اسلام پیروان خود را به بهرهمندی از شادیهای مثبت و سازنده دعوت میکند؛ چراکه استفاده از امور مفرح در اوقات مناسب و با رعایت حدود لازم برای تجدید نشاط و کاستن از یکنواختی زندگی بسیار مؤثر است. امام علی(ع) در روایتی میفرماید: «للمؤمن ثلاث ساعات: فساعةٌ یناجی فیها رَبَّهُ و ساعة یَوُمُّ معاشه و ساعةٌ یُخَلیَّ بیِن نَفسه و بینَ لذتها فیما یَحِلِّ وَ یَجْمُلُ؛ مؤمن باید شبانهروز خود را به سه قسمت تقسیم کند: زمانی را برای نیایش و عبادت پروردگار و فرصتی برای تأمین هزینه زندگی و زمانی را برای واداشتن نفس به لذتهایی که حلال و مایه زیبایی است اختصاص دهد.» البته اگر این نیاز همچون نیازهای دیگر انسان مهار نشود، به طور حتم زیانهایی به دنبال خواهد داشت؛ بنابراین باید مرز شادیها و تفریحات سالم و مشروع از شادیهای ناروا روشن شود.
در روایت آمده است که: امام صادق علیه السلام فرمودند: «رَحِمَ اللهُ شیعَتَنا، خُلِقوا مِنْ فاضِلِ طینَتِنا و عُجِنوا بِماءِ وِلایَتِنا، یَحْزَنونَ لِحُزنِنا وَ یُفْرَحونَ لِفَرَحِنا؛ خدا رحمت کند شیعیان ما را که از زیادی گِل ما آفریده شدهاند و به آب محبت ما خمیر شدهاند، در غم ما غمگین و در شادی ما شادمانند.» اعیاد مذهبی فرصت مناسبی برای برپایی مراسم شادی و شعف است و شایسته است مسئولان فرهنگی از این فرصت بهره بیشتری برای ایجاد فضای شعف در جامعه ببرند.
در همین راستا حجتالاسلام سیدمهدی حائریزاده، استاد حوزه و دانشگاه، به بیان تعریف صحیحی از شادی پرداخت و اظهار کرد: شهید مطهری در تعریف اصطلاحی شادی میفرماید که سرور حالت خوش و لذتبخشی است که از علم و اطلاع به اینکه یکی از هدفها و آرزوها تحقق یافته است یا خواهد یافت به انسان دست میدهد. حضرت علی(ع) در تعریف شادی میفرمایند: «کُلُّ یَومٍ لا یُعصَی اللهُ فیهِ فَهُوَ یَومُ عیدٍ؛ هر روزی که در آن گناه و معصیت نباشد، روز عید و شادی است.»
حائریزاده افزود: نباید شادی همراه با گناه و معصیت باشد و انسان باید رضای خدا را بر رضایت تمام خلایق ترجیح دهد. همچنین نباید شادی با آزار و اذیت مؤمنان همراه شود. برخی برای خوشحالی خود دیگران را مسخره میکنند یا برای قومیت خاصی جوک میسازند یا ادای دیگران را درمیآورند یا آنان را منکوب میکنند و نیز برخی با غیبت کردن یا ریختن آبروی دیگران احساس شادی میکنند.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه نباید شادی کردن با تمسخر، استهزا، آزار و اذیت خلق همراه باشد، تصریح کرد: در شادی ناپسند هدف تکاملی انسان و رضایت خداوند در نظر گرفته نمیشود و با لهو و لعب، اتلاف وقت، هیجان کاذب و آزار دیگران همراه است. برخی شرب مشروب، فحاشی، پرداختن به منکرات و آزادیهای جنسی و مصرف مواد مخدر را شادی تلقی میکنند و این شادیها عقلایی محسوب نمیشود، چراکه با لهو همراه است.
امروز ذائقه مردم تغییر کرده است، زیرا اولیای فرهنگی جامعه اعم از حوزههای علمیه، دانشگاهها، سازمان تبلیغات اسلامی، صداوسیما، تمام نهادها و سازمان متولی فرهنگ و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به وظیفه خود درست عمل نکردهاند یا گاه کوتاهی کردهاند
حائریزاده ادامه داد: برخی تصور میکنند که زندگی فقط شادی است، درحالیکه حزن و غم نیز وجود دارد و بعضی نیز فکر میکنند زندگی فقط غم، درد و مصیبت است، درحالیکه انسان به شادی و نشاط هم نیاز دارد. افراط و تفریط در غم و شادی نشانه بیماری روحی و تعادل در غم و شادی نشانه سلامت روح است. ازاینرو در دین مبین اسلام به میانهروی در غم و شادی بسیار توصیه شده است. امام صادق(ع) فرمودند: «شِیعَتُنا خُلِقُوا مِنْ فاضِلِ طِینِتِنا وَ عُجِنُوا بِماءِ وَلایتِنا یحْزَنُونَ لِحُزْنِنا ویفْرَحُونَ لِفَرَحِنا؛ شیعیان ما از باقیمانده گل ما آفریده شدهاند. ولایت ما در سرشت آنان عجین گشته است. آنان با خوشی ما خوشحال و با ناراحتی ما ناراحت هستند.»
وی با بیان اینکه رابطه بین شیعیان و ائمه معصومین(ع) دوطرفه است، افزود: حضرت علی(ع) میفرمایند: «إنا لنفرح لفرحکم و نحزن لحزنکم؛ ما، در شادمانی شما شیعیان شاد و در اندوه شما، اندوهگین میشویم.» امام رضا(ع) نیز میفرمایند: «ما من احد من شیعتنا یمرض الّا مرضنا لمرضه و لا اغتمّ إلّا اغتممنا لغمّه و لا یفرح إلّا فرحنا لفرحه؛ هیچیک از شیعیان ما مریض نمیشود، مگر اینکه ما نیز در بیماری آنان بیمار میشویم و محزون نمیشوند، مگر اینکه ما نیز در غم آنان محزون میشویم و شادمان نمیگردند، مگر اینکه ما نیز به خاطر شادی آنان شادمانیم و هیچیک از آنان در مشرق و مغرب زمین ازنظر ما دور نیستند و هریک از شیعیان ما که بدهی از او بماند (و نتوانسته باشد بپردازد) برعهده ماست.»
دلیل کاهش شادی جمعی
حائریزاده تأکید کرد: امروز ذائقه مردم تغییر کرده است، زیرا اولیای فرهنگی جامعه اعم از حوزههای علمیه، دانشگاهها، سازمان تبلیغات اسلامی، صداوسیما، تمام نهادها و سازمان متولی فرهنگ و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به وظیفه خود درست عمل نکردهاند یا گاه کوتاهی کردهاند و منویاتشان از سوی مردم درست شنیده نشده است. به هر ترتیب قصور اولیای فرهنگی جامعه در عمل کردن به وظایف خود سبب تغییر ذائقه مردم شده است و شادی بر مبنای عقلانیت و شرع مقدس جای خود را به شادی بر پایه احساس و نفسانیت داده است.
وی اظهار کرد: زمانی که مبنای صحیحی از تعریف شادی نداشته باشیم، طبیعتاً خروجیها مختلف میشود. امروز مردم شادی را آزار رساندن به دیگران میدانند. پخش قرائت قرآن یا مصیبتخوانی با صدای بلند یا کوبیدن بر طبل در عزاداری در مناطق مسکونی در ماههای محرم و صفر یا پخش موسیقی با صدای بلند، رقص در خیابان، ولگردی و بیبندوباری در شهر مصداق آزار رساندن به مردم است. درست نیست که هرچه را دلمان خواست شادی تلقی کنیم، زیرا حدوحصری در فضای اجتماعی وجود دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در برنامه تلویزیونی یا برخی مجالس از روحانیون فقط به عنوان زینتالمجالس استفاده میکنند و در برنامهای ۹۰ دقیقهای ۱۵ دقیقه فردی مداحی میکند و برای دقایقی روحانی سخنرانی میکند و سپس جلوهای از ذات خداوند در دقایق دیگر برنامه وجود ندارد و این موضوع نشان از تغییر ذائقه شادی مردم دارد.
چرایی تبدیل شادی حلال جمعی به غیرحلال فردی
وی همچنین از لزوم تحقق جهاد تبیین سخن به میان آورد و اظهار کرد: اولیای فرهنگی جامعه مخصوصاً صداوسیما نقش مهمی در تغییر ذائقه مردم دارند؛ لذا تحقق جهاد تبیین که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند، میتواند به تغییر ذائقه مردم حتی در شادی کمک شایانی کند. اگر شادی حقیقی در قالب هنر، ادبیات و ... تبیین شود، میتواند به اشاعه آن در جامعه کمک کند.
حائریزاده ادامه داد: به گفته حجتالاسلام قرائتی، وقتی میخواهند جادهای را آسفالت کنند یک جاده خاکی باز میکنند تا راهبندان به وجود نیاید و مردم از آن عبور کنند تا به جاده اصلی برسند. وقتی میگویید فحشا و منکر یا نگاه کردن به نامحرم بد است، پدران و مادران و حکومت و جامعه چه تمهیداتی را برای رخ ندادن چنین معصیتهایی اتخاذ کردهاند؟ حکومت چه امتیاز مثبتی را به دختران و پسران جوان میدهد تا ازدواج کنند؟ چه فرصتی را برای جوانان آماده کردهایم؟ یعنی آن جاده خاکی را نزدیم. بعد انتظار داریم که به مدینه فاضله دست پیدا کنیم.
این استاد حوزه و دانشگاه برای تبیین شادی حلال جمعی به وصیت پیامبر(ص) به امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرد و گفت: طبق روایات، پیامبر اکرم(ص) در وصیت خود به حضرت علی(ع) فرمودند: «یا علی ثلاثٌ فرحاتٌ للمؤمنِ فی الدنیا لقاءُ الاخوانِ، إفطار من الصیامِ و التهجدُ فی آخر اللیل؛ ای علی برای مؤمن در دنیا سه خوشحالی است، دیدار با برادران دینی، افطار از روزه و شبزندهداری در آخر شب.» یا در روایات دیگری آمده است که انجام دادن کار خیر شادی مؤمن است؛ چه کسی امروز این موارد را شادی میداند؟
قصور اولیای فرهنگی جامعه در عمل کردن به وظایف خود سبب تغییر ذائقه مردم شده است و شادی بر مبنای عقلانیت و شرع مقدس جای خود را به شادی بر پایه احساس و نفسانیت داده است
حائریزاده در پاسخ به این پرسش که یک جوان چگونه میتواند شادی کند؟ گفت: یک جوان میتواند با شوخی کردن شادی کند. البته هر شوخیای که منجر به فحش و بیادبی و مسخره کردن شود درست نیست. باید شادی کردن دینی تبیین شود تا جوانان بدانند شادی حقیقی چیست. حضرت زینب کبری(س) در اوج مصیبت کربلا میفرمایند: «ما رأیت الا جمیلاً؛ من بهجز زیبایی چیزی ندیدم و آنچه مشاهده كردم همگی زیبا بود.» این سخن نشان از ایمان ایشان و رضایت از قضا و قدر الهی دارد که منجر به شادی مؤمنان میشود.
وی افزود: امروز مدام از خداوند طلبکاریم و هر وقت به مشکلی برمیخوریم، نام خدا را بر زبان میآوریم. یاد خدا و ائمه مانند پیچگوشتی نباشد که هر زمان گرهای در زندگی ما به وجود آمد به یاد آنان بیفتیم و از این پیچگوشتی برای باز کردن پیچ مشکلات زندگی استفاده کنیم. اگر در زندگی هدفمند باشیم، حرکت در این مسیر میتواند به تحقق شادی کمک کند. جامعه امروز منفینگر شده است. لذا مثبتنگری میتواند یکی از راههای ترویج شادی باشد. شاد کردن دیگران، حتی با تبسم و هدیه دادن، احیای ارزشها و پرهیز از گناه تلقی میشود.
شادی حقیقی از منظر روایات
حائریزاده ادامه داد: شادی حقیقی زمانی است که انسان توفیق اطاعت از خداوند را پیدا کرده باشد و از گناه دوری کند؛ همچنان که حضرت علی(ع) میفرماید که شادی مؤمن، به طاعت پروردگارش و حزنش بر گناه و عصیان است. لذت و خوشی همیشه در انجام دادن نیست، بلکه زمانی هم در پرهیز کردن است. گاه با انجام کارهایی که باید لذتبخش باشند، هیچ لذتی به انسان دست نمیدهد، حتی عذاب وجدان هم میآورد، چراکه روح و وجدان آماده لذت بردن نیست. اساساً روح انسان گاهی از پرهیز کردن سرخوش میشود و به شادی و نشاط میرسد که با هیچیک از شادیهای دیگر قابل مقایسه نیست.
وی با تأکید بر اینکه تمامی ابعاد شادی به نگاه انسان به مسائل بازمیگردد، اظهار کرد: تعریف چگونگی شادی به نگاه انسانها بستگی دارد. از پیامبر اکرم(ص) سؤال شد که بهترین بندگان خدا چه کسانی هستند؟ فرمود که کسانی که وقتی نیکی میکنند خوشحال میشوند و زمانی که بدی میکنند استغفار میطلبند. همچنین از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: «شادی به سه خصلت وفاداری، رعایت حقوق دیگران و ایستادگی در گرفتاریها و مشکلات است». شادی مدنظر دین و عقل آن است که باعث سبک شدن روح میشود و انسان به خدا تقرب پیدا میکند و این امر باعث شادی و انبساط خاطر میشود.
این کارشناس مسائل دینی و قرآنی اضافه کرد: یکی از مواردی که روح را سبک و انبساط خاطر ایجاد میکند، انس باخداست. روح نیز همانند جسم به غذا نیاز دارد. وقتیکه غذای جسم تأمین شود، بدن شاد است و احساس سیری، راحتی و آرامش میکند و غذای روح انسان هم انس با خدا و ذکر اوست که در قالب تلاوت قرآن و سایر ابعاد معنوی نمود پیدا میکند.
توجه به ابزارهای قرآنی نشاط اجتماعی
حائریزاده گفت: حضرت علی(ع) در نامهای به «عبدالله بن عباس» میفرمایند: «انسان گاهی مسرور میشود به خاطر رسیدن به چیزی که هرگز از دستش نمیرود و گاهی محزون میشود به خاطر از دست دادن چیزی که هرگز به آن نمیرسد. پس باید شادی تو به خاطر احیای حق یا نابودی باطل باشد»؛ لذا شادی زمانی پسندیده است که در انسان تحولی ایجاد شود و او بتواند خطاهای گذشته را جبران کند.
شادی حقیقی زمانی است که انسان توفیق اطاعت از خداوند را پیدا کرده باشد و از گناه دوری کند؛ همچنان که حضرت علی(ع) میفرماید که شادی مؤمن، به طاعت پروردگارش و حزنش بر گناه و عصیان است. لذت و خوشی همیشه در انجام دادن نیست، بلکه زمانی هم در پرهیز کردن است
وی بیان کرد: دستورات خدا و ائمه در قالب دعا، تلاوت قرآن، اعمال نیک و تدبر در قرآن میتواند شادی واقعی را ایجاد کند. دو نوع شادی داریم: شادی نفسانی فردی و شادی اجتماعی. طبیعتاً وقتی شادی حقیقی جامعه را دربرگیرد، اگر تکتک افراد انبساط خاطر داشته باشند، به جامعه هم تسری پیدا میکند. شادی حقیقی آن است که اگر افراد امنیت، آسایش و امید به آینده را در وجودشان با توکل به خدا تقویت کنند، شادی و امید میتواند در جامعه هم اثرگذار باشد.
حائریزاده تصریح کرد: شادیهای نفسانی فردی گذراست و مبنای عقلایی ندارد و نتیجه هیجانات موقت و عوامل ساختگی است. برای مثال فردی شب تا صبح در پارتی هزار فسق و فجور را انجام میدهد و به حساب خود شاد میشود، ولی فردای آن روز تمام غمهای دنیا را در دل دارد. چرا؟ چون آن شادی گذرا و نفسانی بوده است. خیلیها شادی را در پول فراوان میبینند، اما کسانی که صاحب قدرت و ثروت هستند غمی بزرگ دارند. اگر بخواهیم شادی فردی به شادی اجتماعی بدل شود، ابتدا باید تعریف درستی از شادی داشته باشیم. باید شادی حقیقی تبیین شود. اگر میخواهیم جوانان را به سمت خدا هدایت کنیم، باید برنامههای دینی و مذهبی اجرا شود تا آنان شبهات خود را مطرح کنند و به پاسخ برسند.
/انتهای پیام/
منبع: ایکنا
