مروری بر معانی روان‌شناختی در فرم برنامه «اکنون»؛

«اکنون» در امتداد کتاب‌باز

«اکنون» در امتداد کتاب‌باز
جریان منجر به خلق برنامه اکنون در برنامه کتاب‌باز به رشد و نمو و تکاپو رسید؛ اما میوه آن در شبکه نمایش خانگی چیده شد و در این بین، نقش و اثر مجریانی مانند سروش صحت با ویژگی‌ها و کاریزما خاص خود در تداوم این جریان حتی در پلتفرمی خارج از رسانه صداوسیما، قابل‌توجه و شایان بررسی عمیق و دقیق است.

گروه فرهنگ و هنر «سدید»؛ پوریا فرجی: رونق برنامه‌های تاک‌شو در فضای رسانه‌ای داخل ایران، حالا نقش خود را در سبد مصرف فرهنگی پیدا کرده است. برنامه‌هایی که اولین‌بار اجرا و پخش آن از صداوسیما آغاز شد و محور کلی آنها بر پایه حضور یک میهمان شناخته‌شده یا یک چهره مشهور استوار است. در این دست برنامه‌ها، برنامه‌ساز تلاش می‌کند تا با رونمایی و انعکاس متفاوت از جنبه‌های زیستِ آن چهره یا شخصیت، برای مخاطب جذابیت ایجاد کند. با واکاوی نقاط برجسته بر محور گپ‌وگفت، فرم کلی چنین برنامه‌هایی شکل می‌گیرد. حال اینکه با گذشت چند سال و خصوصاً با رونق برنامه‌سازی در فضای شبکه نمایش خانگی، برنامه‌سازان ضمن حفظ فرم کلی و اصلی برنامه‌های موسوم به تاک‌شو که ایجاد دیالوگ میان میزبان و میهمان فضای کلی آن را شامل می‌شود، به سراغ اضافه‌کردن فرم‌های مضاعف به این فرم رفته‌اند و البته برخی از آنها، تکرار نمونه‌های معروف خارجی بودند. اما برخی دیگر به دنبال خلق و ایجاد نمونه اختصاصی خود به فرم تاک‌شو بودند که حداقل در داخل کمتر می‌شود آنها را پیدا کرد.

 

پایبند به فرم، خلاق در محتوا

برنامه گفتگو محور «اکنون» از این دست برنامه‌هاست که تلاش می‌کند ضمن پایبندی به فرم اصلی تاک‌شو در کلیات، به خلاقیت‌های منحصر به خود نیز دست یازد؛ از این جمله که با اضافه‌کردن یک مجری مانند «سروش صحت» که در اجرا و سینما و تلویزیون، به‌مرور در حال تکامل فردیت و سبک فردی خود است، فضای متفاوتی به فرم‌های جانبی تاک‌شو دهد. فرم‌های مضاعفی که در برنامه «اکنون» عمدتاً برجسته‌تر از فرم کلی و ثابت تاک‌شو دیده می‌شود. سروش صحت با حضور نزدیک به دو دهه‌ای پررنگ و پرکار در تلویزیون و خصوصاً سینما موفق شده تا به‌تدریج جهان خود را در آثارش برای مخاطب نمایان و آشکار کند که این مزیت و امتیاز مهمی در سبک اجرای روان و بی‌پیرایه ولی عمیق و مفهومی او در مواجه با میهمانان برنامه اکنون مفید و مؤثر و تسهیل بخش بوده است؛ تمهیدی که شاید بتوان گفت از جمله مهم‌ترین عوامل اقبال و توجه مخاطب به این برنامه محسوب می‌شود؛ درواقع یک مجری با تصویر ذهنی و پیشینه فراوانی که از خود نزد مخاطب ایجاد کرده، توجه مخاطب به برنامه‌ای که تلاش می‌کند تا درنهایت به معانی و مفاهیم عالی زندگی و توجه و تمرکز فرمی بر کتاب و کتاب‌خوانی فراهم کند را تسهیل کرده است.

در یکی از خلاصه‌های برنامه آماده است: «اکنون» یک برنامه گفت‌وگومحور و متفاوت است که با اجرای سروش صحت شما را به سفری به عمق تجربیات انسانی و جهان کتاب‌ها، فیلم‌ها، موسیقی‌ها و... می‌برد. این برنامه با دعوت از مهمانانی برجسته از دنیای هنر، ادبیات، فلسفه، شعر، علم، ورزش و... به لحظات تأثیرگذار زندگی می‌پردازد. اینجا در اکنون زندگی کمی دیروز، اندکی فردا و خیلی امروز است.

«اکنون» یک برنامه گفت‌وگومحور و متفاوت است که با اجرای سروش صحت شما را به سفری به عمق تجربیات انسانی و جهان کتاب‌ها، فیلم‌ها، موسیقی‌ها و... می‌برد. این برنامه با دعوت از مهمانانی برجسته از دنیای هنر، ادبیات، فلسفه، شعر، علم، ورزش و... به لحظات تأثیرگذار زندگی می‌پردازد. اینجا در اکنون زندگی کمی دیروز، اندکی فردا و خیلی امروز است.

سروش صحت به‌عنوان مجری و میزبان این برنامه، با سبک خاص خود و توانایی در برقراری ارتباط با مهمانان و تماشاگران، فضای دل‌نشینی ایجاد می‌کند. برنامه «اکنون» تلاش دارد تا به شفاف‌سازی موضوعات روز و مسائل اجتماعی بپردازد و از این طریق تأثیر مثبتی بر جامعه بگذارد. مجموعه عواملی که در خلق برنامه اکنون و هدایت و تولید آن و خصوصاً جذابیت فرمی و بصری به آن نقش اصلی را داشته‌اند به شرح زیر هستند:

تهیه‌کننده و کارگردان: محمدرضا رضاییان - راهبر خلاقیت: محی‌الدین تقی‌پور - طراح صحنه: محسن نصراللهی - کارگردان تلویزیونی: محمد مراوندی - نویسندگان: رضا قلیچ‌خانی، سارا غریبان، محی‌الدین تقی‌پور، کیمیا شالیاف - اتاق فکر: مسعود سرافراز، پویا پاک‌نژاد، حسام مقامی کیا - طراح نشان و هویت بصری: محمد یاسینی - موسیقی: باربد بهادرزاده

اگر به کلیت کنداکتور برنامه اکنون دقت شود، سازندگان آن تلاش کرده‌اند تا ضمن دقت و توجه به اصل سرگرمی در برنامه‌های هنری - رسانه‌ای، موجبات تکرر و خستگی و ملال را از مقابل دیدگان و وقت مخاطب زدوده و با تنوع‌بخشی به بخش‌های مختلف آن، در بازه زمانی گاهی بیش از ۲ ساعت، به‌گونه‌ای بخش‌ها را چینش کنند که یک هارمونی و تنوع در مجموع آن لحاظ شود؛ تنوعی که از شخصیت و حرفه میهمانان تا نحوه پذیرایی و خصوصاً ورودی برنامه و هدایت و مشایعت آنها به داخل محیط استودیوی ضبط برنامه متفاوت باشد. همچنین این تنوع تا آنجا گسترده است که به شکل مستندوار به ارائه گزارش‌های تصویری می‌پردازد که مربوط به سفرها و انعکاس رویدادهای عجیب و شگفت‌انگیز و خیال‌انگیز است.

 

قسمت‌های مختلف برنامه شامل:

- یک ورودی با تم خیال‌انگیز با نریشنی که توسط سروش صحت پیرامون موضوعی خوانده می‌شود و به میهمانان برنامه مربوط می‌شود (به‌نوعی ترکیب ورودی برنامه با معرفی میهمان آن قسمت).

- میان‌برنامه و تنفس با پیشنهاد چای یا دم‌نوش به میهمان برای پذیرایی از او که این بخش دارای یک جنبه طراحی‌شده هنری در فرم و محتوا است.

- بخش معرفی کتاب توسط «محیا ساعدی» - مجری و گوینده خوش‌صدا - که در آن عمده کتاب‌هایی که معرفی می‌شوند، متنوع و جذاب و از دنیاهای متفاوت ادبی و توسط نویسنده‌های گوناگون نوشته شده‌اند.

- گفتگو با اهالی هنر شامل مستند و ارائه آثار سفرنامه‌ای آن‌ها مانند احسان عبدی‌پور یا گفتگو با دکتر رشید کاکاوند پیرامون ادبیات و شعرخوانی‌های خاص از شعرای کلاسیک و معاصر ایرانی که کمتر شناخته شده هستند و تفسیرشان توسط وی یا گفتگو با روان‌پزشکی که در زمینه ادبیات حائز تخصص است و شعر را در چهارچوب یک ترکیب روان‌شناختی - ادبی تفسیر می‌کند و... .

آنچه در مجموعه بخش‌های برنامه اکنون به شکل متکثر و جاری و ساری دیده می‌شود، مفاهیم و معارفی است که شکل و جنس فرمی آن را کتاب تشکیل داده است؛ در واقع در بخش‌های مختلف این برنامه بدون آنکه خود ماهیت کتاب به شکل برجسته‌ای وجود داشته باشد، سوژه کتاب و به طور کل دانستنی‌های مفید و عمیق و مفهومی به شکل فرم معنایی و مفهومی‌اش در جریان است. در اکنون و در بخش‌های مختلف آن، محتوا می‌تواند از هر جنس و ماهیتی باشد و میهمانان و مجری از هر دری گفتگو می‌کنند؛ اما آنچه در فرم برنامه ثابت است، آن مفاهیم و معانی است که در نهایت به حداقل یک اثر کتاب ارجاع و رجحان داده می‌شود؛ لذا کتاب و مفهوم و سوژگی آن در تمام بخش‌های این برنامه در فرم آن مستتر و مؤثر است.

 

برخی نکات مؤثر در فرم و ساختار «اکنون»

در اکنون اگر در حین ضبط خطایی در اجرا مثلاً خطای کلامی از سوی افراد مقابل دوربین - یعنی میهمان - رخ دهد، ضبط متوقف می‌شود؛ اما همان بخش‌های متوقف‌شده نیز در پخش نهایی و در ادامه برنامه لحاظ شده و از نسخه نهایی قابل‌پخش برای مخاطب حذف نشده که این مهم، منجر به صداقت و صمیمیت بیشتر برنامه با مخاطب و همراهی و جلب اعتماد و صمیمت او نسبت به برنامه می‌شود. - استفاده از رنگ‌ها در قسمت‌های مختلف صحنه و ووله و سایر اجزا که تنوع طیف رنگی را در این اثر برجسته کرده است.

-  انتخاب میهمانان خاص که هریک دارای جاذبه‌ای هستند و برخی از آن‌ها کمتر در رسانه و خصوصاً تاک‌شوها حضور دارند.

- گسترش فضای اصیل در برنامه، درحالی‌که فضای ظاهری اثر، دارای شکل امروزی و مدرن است.

 - فرم اثر مبتنی بر یک جریان معرفت‌شناختی است که محتوا نیز به دنبال آن همسو و تقویت‌کننده در جریان تأثیرگذاری و تحول در مخاطب است.

 - عنصر نویسندگی، با خوانش نریشن توسط سروش صحت که به حد کوتاهی در ورودی برنامه وجود دارد و متناسب با موضوع برنامه و حتی میهمان برنامه و ویژگی‌های اوست.

 - در اکنون اگر در حین ضبط خطایی در اجرا مثلاً خطای کلامی از سوی افراد مقابل دوربین - یعنی میهمان - رخ دهد، ضبط متوقف می‌شود؛ اما همان بخش‌های متوقف‌شده نیز در پخش نهایی و در ادامه برنامه لحاظ شده و از نسخه نهایی قابل‌پخش برای مخاطب حذف نشده که این مهم، منجر به صداقت و صمیمیت بیشتر برنامه با مخاطب و همراهی و جلب اعتماد و صمیمت او نسبت به برنامه می‌شود. این نکته در ظاهر یک خلاقیت بدیهی محسوب می‌شود؛ اما با همه سادگی و معمولی بودن، منجر به ارتباط بیشتر و واقعی‌تر مخاطب با برنامه می‌شود؛ چراکه برنامه نیز تلاش کرده تا فضای تاک‌شو را به فضای بی‌پیرایه مستندگونه نزدیک کند و حتی‌المقدور چندان چیزی از مخاطب پنهان نماند.

- تنوع در گفتگو با فرد میهمان؛ بدین شرح که جنس گفتگوها مانند چهره و شخصیت میهمانانی که دعوت می‌شوند دارای تنوع است و از مسائل حرفه‌ای مربوط به حرفه آن فرد تا مسائل شخصی و جنبه‌های فردی او به گپ‌وگفت گذاشته می‌شود.

 

موفقیت اتفاقی نیست

در بخش پایانی این جستار، به طور خلاصه مجموعه مواردی که در برنامه اکنون، برجسته و جذاب محسوب می‌شود مورد اشاره قرار می‌گیرد. مجموعه مواردی که در یک ترکیب فرمی و محتوایی توانسته ساختاری در یک برنامه تاک‌شو پدید آورد که ضمن ایجاد سرگرمی برای مخاطب، او را با مفاهیم و معنایی از زندگی آشنا کند که فصل مشترک و تکمله برخی از این مفاهیم و معانی به طور عینی به یک کتاب یا اثر نوشتاری و ادبیات منتج می‌شود:

- نقش و تأثیر سروش صحت در جریان برنامه؛ روحی شاعرانه و اندیشمندانه و جستجوگر و کنجکاو در این مهم تأثیر محوری دارد.

- همان خط کیفی و محتوایی برنامه «کتاب‌باز» در ساختاری تازه در برنامه اکنون جاری است که کتاب و محتوای کتاب و ادبیات مسئله برنامه بود و در برنامه اکنون نیز این موارد به شکل متنوع در بخش‌های جذاب در فرم برنامه سرایت دارد.

- برنامه اکنون جنبه آموزشی دارد؛ آموزش معانی مستتر در ادبیات و مفاهیم و معارف زندگی و یافتن معنا از تجربه‌های زندگی، معطوف و متمرکز بر احوالات میهمانان در جریان گپ و گفت‌ها.

حکایت و قصه‌پردازی در این برنامه جاری است؛ حکایت‌هایی از زبان میهمانان کهن‌سال و میان‌سال و نسبتاً جوان‌تر درباره زندگی‌شان و روزگاری که بر آن‌ها گذشته و جملگی آن‌ها از یک فضای شاعرانه برخوردار است؛ این مهم بر جنبه‌های آموزنده و عمیق و معنایی برنامه اکنون افزوده است.

 - تقسیم برنامه به دو بخش اصلی و جنبی که هر دو دقیقاً در امتداد هم هستند؛ از جنبه موضوع ادبی و داستان و قصه و کتاب تا معارف زندگی و زیست میهمانان و... .

- فضای شاعرانه‌ای بر این برنامه و در جریان فرم مفهومی و مضامین و بخش‌های متنوع آن حاکم است که به جذابیت‌های سرگرم‌کننده آن تأثیر قابل‌توجهی گذاشته است.

 - حکایت و قصه‌پردازی در این برنامه جاری است؛ حکایت‌هایی از زبان میهمانان کهن‌سال و میان‌سال و نسبتاً جوان‌تر درباره زندگی‌شان و روزگاری که بر آن‌ها گذشته و جملگی آن‌ها از یک فضای شاعرانه برخوردار است؛ این مهم بر جنبه‌های آموزنده و عمیق و معنایی برنامه اکنون افزوده است.

- در بخش‌های جنبی مانند گفتگو با «عبدی‌پور» به حقایق و رویدادهایی در زندگی مبتنی بر مستندهایی که او ساخته اشاره می‌شود که حاوی نکاتی مانند این است که برخی‌ها که قهرمان شدند به پشتوانه یک قهرمان اصلی بوده که اثر او تعیین‌کننده بوده اما هیچ جا اسمی از او نیست و نامی از وی برده نمی‌شود.

- کتاب و سوژگی آن در فرم اکنون نشسته است و در آن تبدیل به یک فرم معنایی و وضعی شده است و سپس پیام‌هایی که غیرمستقیم یا حتی مستقیم پیرامون کتاب عنوان می‌شود، خاصیت اثرگذاری پیدا کرده است.

- اکنون یک برنامه سرگرم‌کننده در خدمت ادبیات غنی فارسی است و ادبیات فارسی را به مخاطب معرفی می‌کند. این تعریف، شیرین است و ارائه ادبیات فارسی را برای مخاطب دلپذیر می‌کند؛ ضمن اینکه تمام این موارد در یک بستر صمیمی در قالب ساختار تاک‌شو قرار دارد.

 - برنامه اکنون به نحوِ گام‌به‌گام و تدریجی و آموزنده، موجب تشویق مخاطب به کتاب‌خوانی می‌شود و این تشویق و ترغیب در این برنامه، ضمن اینکه یک رگه و جنبه تبلیغی نیز برای کتاب و شعر و ادبیات به خود گرفته، ولی از شکل شعارزده فاصله دارد؛ موضوع و روند ساختاری - کیفی برنامه، این ترغیب و تشویق و تبلیغ را سبب شده است.

 - می‌توان گفت به استناد برخی جزئیات که در این جستار بدان اشاره شد، برنامه اکنون به‌واسطة ویژگی‌ها و جنبه‌های برجسته پیرامون ادبیات و فرهنگ کتاب‌خوانی و نشر و ترویج آن، امتداد برنامه «کتاب‌باز» است که مدت‌ها از شبکه نسیم پخش می‌شد، مخاطب خاص خود را جذب کرده بود، جریان‌ساز شده بود و ناگهان پخش آن متوقف شد؛ این موضوع نقش یک برنامه تلویزیونی که خاصیت ایجاد جریان داشت را در یک برنامه تاک‌شو در رسانه و پلتفرمی دیگر آشکار می‌کند که برنامه‌های این‌چنینی، ضمن دارابودن بالندگیِ مخصوص به خود، بسته به خاصیت و ماهیت و طبیعت رسانه، جریان ایجاد می‌کنند؛ اما هدایت آن جریان و تدبیر لازم برای آن، خود سازوکار و اندیشه دیگری می‌طلبد؛ جریان منجر به خلق برنامه اکنون در برنامه کتاب‌باز به رشد و نمو و تکاپو رسید؛ اما میوه آن در شبکه نمایش خانگی چیده شد و در این بین، نقش و اثر مجریانی مانند سروش صحت با ویژگی‌ها و کاریزما خاص خود در تداوم این جریان حتی در پلتفرمی خارج از رسانه صداوسیما، قابل‌توجه و شایان بررسی عمیق و دقیق است.

 

/ انتهای پیام /