به گزارش فرهنگ سدید محمد جواد مطهری طی یادداشتی به تبیین ابعاد بهره وری از اقتصاد دانش بنیان در توسعه فضای مجازی و ایجاد رونق پرداخت، آنچه در ادامه می خوانید متن کامل این یادداشت است.
برای بررسی اقتصاد دانش بنیان در فضای مجازی ابتدا لازم است تا بند دوم سیاست های اقتصاد مقاومتی را مرور کنیم:
«پيشتازي اقتصاد دانش بنيان، پياده‌سازي و اجراي نقشه جامع علمي كشور و ساماندهي نظام ملي نوآوري به منظور ارتقاء جايگاه جهاني كشور و افزايش سهم توليد و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنيان و دستيابي به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنيان درمنطقه»
اقتصاد دانش بنیان پایه و اساس اقتصاد مقاومتی محسوب می شود. ابتدا لازم است تا تعریفی را از دانش بنیان بودن یک محصول داشته باشیم. یک محصول(کالا یا خدمات) دانش بنیان باید دارای سه ویژگی زیر باشد:
1- در حوزه فناوری های بالا و متوسط به بالا باشد.
2- دارای پیچیدگی فنی بوده و تولید آن نیاز به تحقیق و توسعه هدفمند توسط یک تیم فنی خبره داشته باشد. همچنین برای حفظ توان رقابتی آن محصول در بازار، تحقیق و توسعه باید به صورت مداوم انجام شود.
3- عمده ارزش افزوده آن کالا/خدمات، ناشی از دانش فنی و نوآوری فناورانه باشد.
بنابراین یک محصول دانش بنیان علاوه بر اینکه دارای نوآوری است دارای پیچیدگی های فنی است که افراد عادی در آن زمینه برای تحقیق و توسعه دچار مشکل خواهند شد و نیازمند یک تیم خبره است. می توان گفت که همین ویژگی دوم است که یک محصول دانش بنیان را از یک محصول که صرفاً نوآورانه است متمایز می سازد. از نگرانی هایی که عمدتاً در کارهای نوآورانه وجود دارد ترس از کپی کردن آن محصول توسط دیگران است و در مقابل از ویژگی های محصولات دانش بنیان این است که به دلیل دانش بالایی که برای تولید آن ها نیاز است افراد عادی نمی توانند نسبت به تولید مجدد آن محصول اقدام کنند و همین موضوع یک اطمینان بخشی برای کارآفرینان جوان که توان رقابتی پایینی دارند را ایجاد خواهد کرد.
ذکر یک مثال برای این تفاوت ها بسیار مفید خواهد بود. فرض کنید که یک نرم افزار موبایلی وجود دارد که نزدیکترین پمپ بنزین های نزدیک به شما را معرفی کرده و کوتاه ترین مسیر برای رسیدن به آن را به شما نشان می دهد. این نرم افزار صرفا یک نرم افزار نوآورانه است و هر شخص عادی در حوزه نرم افزارنویسی می تواند با مقداری وقت آن را طراحی کند. حال فرض کنید می خواهید از خانه خارج شوید. به کتابخانه بروید؛ میوه بخرید و به دفتر کار خود نیز مراجعه کرده و ساعتی را نیز در آنجا بگذرانید و سپس به منزل برگردید. نرم افزار دیگری را در نظر بگیرید که وقتی می خواهید از خانه خارج شوید همه این موارد را در آن وارد می کنید. سپس نرم افزار کوتاه ترین مسیر به وسیله سرویس های عمومی را در اختیار شما گذاشته و مسیر را طوری به شما پیشنهاد می دهد که کمترین هزینه و وقت را از شما بگیرد و همچنین فروشگاههایی که لوازم مورد نیاز شما را دارند را نیز به شما معرفی می کند. حتی اینکه اتوبوس چند دقیقه دیگر می رسد را به شما اطلاع دهد و بر اساس زمان یا مسافت یا قیمت بهترین پیشنهادات را به شما بدهد و شما مجبور نباشید برای رسیدن اتوبوس یا تاکسی زمان زیادی را معطل بمانید. همچنین بر اساس رفتارهای شما بتواند بهترین پیشنهادات خرید از فروشگاههای نزدیکتان را به شما بدهد. چنین سیستمی نیازمند بکارگیری الگوریتمهای نسبتاً پیچیده ای است. مثلاً شناسایی رفتار کاربر و شناخت نیازهای او نیازمند الگوریتم های هوش مصنوعی و در بعضی مواقع مطالعات علوم اجتماعی و روانشناسی است. بنابراین این نرم افزار یک محصول دانش بنیان است که علاوه بر نوآوری دارای بکارگیری دانش در ساخت است. امروزه سیستمهای پیشنهاد دهنده در حوزه فضای مجازی در حال رشد و توسعه هستند. این سیستم ها می توانند در غنی و جذاب سازی محتوا تاثیر بسیار زیادی داشته باشند و همچنین در کاهش هزینه های تولید محتوا نیز نقش مهمی بازی می کنند.
محصولات دانش بنیان سرمایه گذاری اندکی لازم دارند و حتی افراد با درآمد متوسط و کم درآمد نیز می توانند در تولید اینگونه محصولات گام بردارند. فقط نیازمند تشکیل یک تیم خبره است و بر اساس نیازهای جامعه نوآوری کردن و به وسیله دانش آن نوآوری را توسعه دادن به طوری که مزیت های قابل توجهی را نسبت به محصولات مشابه خود داشته باشد.
در 20 اسفند سال گذشته مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان فرمودند:
« اگر پیشرفت علمی را ما دنبال کردیم، آن‌وقت اقتصاد دانش‌پایه - که سرمایه‌گذاری‌اش اندک است [امّا] فرآورده و محصولش بسیار زیاد است - در اختیار ما قرار خواهد گرفت.»
از طرف دیگر کسب و کار در فضای مجازی نیز نیازمند سرمایه های زیادی نیست. بسیاری از کسب و کارهای بزرگ فضای مجازی در دنیا از کارهای کوچک شروع شده اند و به وسیله دانش توسعه پیدا کرده و تبدیل به بزرگترین شرکت های عرضه خدمات شده اند. بنابراین تولید محصولات دانش بنیان در فضای مجازی سرمایه گذاری پایینتری را نسبت به دیگر کسب و کارها خواهند داشت. در حال حاضر پتانسیل های بسیار زیادی برای ارائه خدمات کشاورزی، آموزش و پژوهش و سلامت در بستر فضای مجازی در کشور وجود دارند و نخبگان با توجه به این پتانسیل ها می توانند علاوه بر حل مشکلات کشور به وسیله محصولات دانش بنیان در این عرصه ها، اقتصاد کشور را نیز نجات دهند. مسئولان نیز باید از این امانت بزرگ الهی کمال استفاده را داشته باشند و با جهت دهی و هدایت درست این استعدادهای فعال و پرانرژی در راستای برافراشتن پرچم تمدن نوین اسلامی در ایران اسلامی قدم بردارند تا جامعه ای داشته باشیم که دنیا را نجات دهد. همانطور که مقام معظم رهبری در دیدارشان با نخبگان فرمودند:
« ما میخواهیم یک جامعه‌ای و کشوری در فضای علمیِ دنیا سر بلند کند که دنیا را از جهالت و ضلالتی که به آن دچار است نجات بدهد. جوانهای عزیز! این شدنی است. اگر شما بتوانید کشورتان را پیشرفته کنید از لحاظ علمی، از لحاظ اعتماد به نفس، از لحاظ ابتکارات، از لحاظ تلاش، در این دنیای سرشار از جهالت و ضلالت، یک کشوری سر بر خواهد آورد که از لحاظ شاخصهای مورد قبول دنیا -شاخص علم، شاخص پیشرفت فنّاوری، شاخص ثروت، شاخص مادّیّات و شاخصهای انسانی- و درعین‌حال برخوردار از معنویّت و شرافت و توجّه به خدا و ایمان و اعتماد به خدا در سطح عالی قرار میگیرد. این اگر چنانچه به وجود بیاید، مهم‌ترین مؤثّر و تأثیرگذارنده‌ی در جلب ایمانها و دلهای مردم خواهد بود؛ بشریّت را میتوانید شما نجات بدهید. اینکه ما برویم یکی یکی بنشینیم کنار افراد، استدلال کنیم برای اینکه ذهن اینها را به سمت ایمان به خدا و اسلام جلب کنیم، اثرش در قبال یک‌چنین حرکتی، مثل یک اعشاریِ یک صدم و یک هزارم و یک میلیونیوم در مقابل یک عدد کلانِ بزرگ است؛ مثل قطره‌ای در مقابل دریا است؛ ما میخواهیم یک چنین حادثه‌ای اتّفاق بیفتد. مردم عالم -بشریّت- باید از این ضلالت، از این جهالت نجات پیدا کنند؛ این را شما میتوانید انجام بدهید.»
