جایزه کتاب سال، کارنامه نشر و کتاب ایران است

به گزارش«سدید»؛ سی‌و‌هشتمین دوره جایزه کتاب سال ظهر روز گذشته با حضور رییس‌جمهوری به پایان خود سلام کرد. با این حال که برگزاری این مراسم و اهدای این جایزه پس از انقلاب و با گسترش علوم در حوزه‌های مختلف بسیار گسترده شد، اما برگزاری جایزه کتاب سال سابقه بسیار زیادی دارد و طول دوره آن به سال‌۱۳۳۴ برمی‌گردد. این جایره برای اولین‌بار با هدف تشویق خادمان دانش و فرهنگ ایران در سال‌۱۳۳۴ هجری شمسی اهدا شد و به پدیدآورندگان یازده کتاب برگزیده که در سال‌۱۳۳۲ منتشر شده بودند، تعلق گرفت. از آن سال به بعد، هر ساله طی فراخوانی از تمام نویسندگان، مترجمان و مؤلفان دعوت می‌شود تا پنج نسخه از کتاب خود را که در سال گذشته برای اولین‌بار و به زبان فارسی منتشر شده است، به نشانی دبیرخانه این جایزه ارسال کنند تا توسط هیأت داوران ارزیابی شود. این جایزه تا سال‌۱۳۵۶ در رشته‌های علوم و فنون، ادبی، علوم انسانی و علوم اجتماعی - تربیتی کودکان و نوجوانان به برندگان اهدا می‌شد.

خانه کتاب و ادبیات ایران به‌عنوان متولی اصلی برگزاری مراسم این جایزه ظهر دیروز با حضور حسن روحانی، رییس‌جمهوری، اختتامیه این جشنواره را برگزار کرد.

کتاب حامل گنجینه‌های معرفتی تاریخ است
حسن روحانی که مهمان ویژه این مراسم بود، در سخنانی ضمن اشاره به جایگاه کتاب گفت: اگر کتاب نبود ارتباط ما با دنیای گذشته تقریبا مقطوع بود. آثاری از گذشتگان باقی مانده، اما چیزی جای کتاب را که واقعیتی را توضیح دهد، تبیین کند و نظریات علمی را تشریح کند، نمی‌تواند بگیرد. گنجینه‌های معنوی ما هم در سایه کتابت باقی مانده است. اگر کتب آسمانی و روایاتی که از پیامبران و ائمه هدی نوشته نمی‌شد و می‌خواست سینه به سینه منتقل شود، خیلی متفاوت بود. ما امروز کتابی را مربوط به قرن دوم و سوم می‌بینیم. اگر چیزی می‌خواست سینه به سینه برای ما نقل شود، با دقت نبود.

وی تاکید کرد: مثلا از آغاز انقلاب و نهضت اسلامی چیزی نگذشته است، اما گاهی می‌بینم برخی دوستان روایتی را می‌کنند که اشتباه است. انسان فراموش می‌کند؛ بنابراین کتاب برای ما یک مخزن بزرگی است که اسرار نهفته و داستان‌های گذشته را در دلش حفظ کرده تا برای ما بیان کند. اگر کتاب نبود خسارت بزرگی برای بشر بود و اتصال ما با قرن‌های گذشته مقطوع بود، مخصوصا کتاب‌های آسمانی.‌ای کاش انجیل و تورات و زبور دست نخورده بود، زیرا آن‌ها هم کلمات حق بوده است.

روحانی تاکید کرد: اگر کتابت نبود، قرآن به این عظمت به دست من نمی‌رسید. در برخی روایات است که امیرالمؤمنین؟ ع؟ بعد از وفات پیامبر؟ ص؟ در خانه نشست و گفت یکی از وظایف من این است که قرآن را بنویسم و جمع‌آوری کنم. در روایات آمده که حضرت تفسیر کوچکی هم در کنار آیات می‌نوشته است.

وی خاطرنشان کرد: کتاب حامل گنجینه‌های معرفتی تاریخ است. علم و دانش که در طول تاریخ پیشرفت کرده این پیشرفت و سلسله این تفکر و نظرات چطور در اختیار ما قرار گرفته است؟ اگر کتاب نبود ما چطور می‌دانستیم در علم پزشکی چه تحولاتی به‌وجود آمده است؟ امروز یک نوع کتابت جدیدی به نام فضای مجازی پیدا شده است، این خیلی چیز عجیب و بزرگی است. یکی از اختراعات بزرگِ تحول بخش بشر در قرون اخیر فضای سایبری است. چه کسی فکر می‌کرد آدم یک وسیله کوچکی به نام موبایل در جیبش باشد، که این در آینده خیلی ریزتر و کوچک‌تر هم می‌شود و از آن استفاده کند.

روحانی تاکید کرد: بسیاری از دانش که مورد نیاز شماست با مراجعه به موبایل در اختیار شما قرار می‌گیرد، یعنی یک کتابخانه عظیم و بی‌انت‌ها از این در اختیار آدم است. هر کتاب و آیه و روایتی بخواهید، در دسترس شماست. فضای مجازی تحول شگرفی را در دنیا ایجاد کرده که پایه‌ای برای تحولات دیگر علمی شده است.

وی یادآور شد: کتابی که با فطرت، هدایت انسان و با امروز و فردای انسان سر و کار دارد هیچ‌گاه از بین نمی‌رود. اگر کتابی است که شما آن را برای امروز نوشتید که به درد فردا نخورد، فردا کسی آن کتاب را نمی‌خواند، اما اگر یک کتاب، کتاب هدایت انسان است، این کتاب در هر مقطعی می‌تواند به صحنه بیاید. کتاب نیاز بشر است که روح انسان را تازه می‌کند و انسان را متحول می‌سازد.

جایزه کتاب سال، کارنامه نشر و کتاب ایران است
سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد هم در این‌مراسم با بیان اینکه جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به نحوی کارنامه نشر و کتاب ایران محسوب می‌شود، گفت: در سال‌۹۲، حدود ۶۶‌هزار کتاب منتشر شده بود، اما در سال‌۹۸، حدود ۱۰۵‌هزار عنوان کتاب چاپ شد که ۵۶‌هزار عنوان چاپ اول بود. این نشان می‌دهد طی هشت سال گذشته روند انتشار کتاب رو به رشد بوده است و در این مسیر، رشد کمّی در کنار رشد کیفی قابل توجه بوده به‌خصوص در برخی حوزه‌ها که هر دو روند حرکت همپایی داشتند.

وی افزود: جریان فرهنگ مکتوب در دهه‌های متوالی در کنار جریان رشد علمی پا به پا حرکت کرده و محسوس بوده است. در یک سال اخیر طبعاکرونا تأثیرات خود را بر فضای علمی و فرهنگی کشور و فرهنگ مکتوب گذاشته است و ما شاهد تعطیلی برخی رویداد‌ها بودیم، مثل نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران و نمایشگاه‌های کتاب استانی که در روند تولید کتاب به لحاظ کمّی تأثیر گذاشته و کاهش محسوس ۱۰‌درصدی را داشته‌ایم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در ارتباط با کتاب‌های چاپ اول تفاوت زیادی را شاهد نیستیم. آمار نشان می‌دهد در بهمن سال ۹۸-۹۹ کتاب‌های چاپ اول مشابه بودند، اما در چاپ اول و مجدد درصدی کاهش تولید داشتیم. کرونا تأثیرات خود را در فضای کلی خدمات کشور و فرهنگ مکتوب گذاشت، اما این تأثیر مسیر‌های طی شده را منقطع نکرد بلکه موجب شد طرحی طراحی شود تا خسارت‌ها را کاهش دهیم و از فضای موجود به‌عنوان فرصت استفاده شود. امسال در این راه و در ماه‌های ابتدایی سال‌۹۹ ابتدا از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پویش کتابخانه به راه افتاد که در آن ۲۳۰‌هزار کتاب الکترونیک به فروش رفت.

جایزه کتاب سال نباید بعد از اختتامیه تمام شود
حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، دبیر علمی جشنواره کتاب سال در گفتگو با «صبح‌نو» ضمن اشاره به تلاش‌های صورت گرفته در زمینه بالا بردن کیفیت برگزاری این جایزه مهم ملی گفت: این جایزه ساختار خاصی دارد و آنچنان دگرگونی خاصی در زمان برگزاری ندارد. تنها کاری که در مدت این چند سال انجام دادیم برگه‌های ارزیابی بود تا داوران بتوانند با دقت بیشتری آثار را مورد بررسی قرار دهند. بعد از مدتی قرار بر این شد که از طریق فراخوان کتاب‌ها را دریافت کنیم، ولی از آنجایی که شاید گاهی برخی آثار به دست ما نرسد، ماده‌ای افزودیم که اگر اثری جا ماند بتواند تا دوره بعد هم مورد بررسی قرار گیرد.

وی ضمن اشاره به برخی انتقادات از عدم کسب جایگاه درخور بین نخبگان افزود: امروزه نخبگان و مراکز بزرگی به این جایزه توجه دارند. گاهی اگر نخبه‌ای اثرش جا بماند دلخور می‌شوند و این نشان‌دهنده توجه آن‌ها به جایزه است. برخی در جامعه حتی انتقاد کردن را نیز بلد نیستند.

حجت‌الاسلام مهدوی‌راد خاطرنشان کرد: آسیبی که وجود دارد و به این موضوعات دامن می‌زد ادامه‌دار نبودن جایزه کتاب سال است. بار‌ها گفته‌ایم که کتاب سال نباید بعد از اختتامیه تمام شود. جایزه کتاب سال از فردای روز برگزاری اختتامیه باید جریان‌سازی را داشته باشد. مراکز، رسانه‌ها و... باید به بررسی جشنواره بپردازند. اگر این کار‌ها صورت گیرد پویا می‌شود و به قول دوستان در بین نخبگان هم جا باز می‌کند.

وی یادآور شد: خاطرم هست که یکی از کتاب‌های برگزیده شده را در دانشگاه به نقد و بررسی گذاشتند و آن کتاب بسیار مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از نخبگان حتی از برگزیدگان هم خبر ندارند که این وظیفه رسانه‌هاست. این موضوعات باید به صورت شایسته پیگیری شود. دبیر علمی جایزه کتاب سال افزود: این مشکل تنها متوجه وزارت ارشاد هم نیست. در این زمینه دانشگاه‌ها، پژوهش‌گاه‌ها و ... بسیار بهتر می‌توانند ورود کنند، زیرا تولید خودشان هم نیست که جانبدارانه ببیند و کار خراب شود. معتقدم این جایزه در عین حال که کاری هم برایش نشده جایگاه بسیار خوبی هم در بین اندیشمندان دارد.

وی ضمن انتقاد از برخی انتقادات نابجا به این جایزه گفت: ما بیماری در کشور داریم که گمان می‌کنیم هر جشنواره‌ای حتی دولتی حتما ایدئولوژیک است. در این هفت سال که من مسوول بوده‌ام سفارش خاصی برای من نبود، اما خط قرمز‌هایی وجود دارد که در همه جای جهان مرسوم است.

بنده چندین بار تاکید کرده‌ام که ما کتاب سال جمهوری اسلامی هستیم. نمی‌توانیم ادا کنیم که کتاب قابل تقدیری در حوزه خاصی نداشته‌ایم. به بسیاری از داوران هم درخواست می‌دهیم که اگر کتابی هست معرفی کنند. در این حوزه بسیار زمینه کار و آسیب‌شناسی وجود دارد. واقعیت این است که هرکس علقه‌ای به علم، ایران و فرهنگ دارد باید ورود عالمانه و ناقدانه از سر بصیرت داشته باشد. اینطور اگر پیش برود می‌توانیم به آن مرتبه‌ای که در حد این جایزه و جمهوری اسلامی است، برسیم.

جایزه کتاب سال در آینه نقد
بایدتوجه کرد که پس از اتمام این دوره از اهدای این جایزه اهمیت آسیب‌شناسی آن بسیار مهم است و نیاز است تا با بررسی نظرات مختلف و بحث و تبادل نظر در این موضوع به پویاتر شدن و جامعیت و همچنین دقت در انتخابات آثار و... اهتمام بیشتر و دقیق‌تری داشت.

یکی از مسائلی که بسیاری از صاحب نظران این حوزه در مورد آن سخن می‌گویند بحث برخی فشار‌ها و محدودیت‌ها در انتخاب آثار است که شاید باعث شود آثار برجسته‌ای که وجود دارند به این جایزه دست نیابند و برخی بر این باورند که جایزه کتاب سال به‌عنوان یک‌رویداد ملی مورد قبول نخبگان و اهالی فرهنگ جامعه نیست.

مشکل اصلی در حوزه کتاب، نبود استراتژی رسانه است
محمد حقی، فعال حوزه کتاب و نشر در گفتگو با «صبح‌نو» ضمن تاکید بر اهمیت برگزاری اینگونه موضوعات در حوزه کتاب و ادبیات گفت: من با تمام برنامه‌هایی که به نوعی در شرایط کنونی به حوزه کتاب کمک کند موافقم. رویکرد‌های مختلف برای پرداخت به این حوزه با موضوعات خاص به نفع مخاطب است. برای خود بنده به‌عنوان مخاطب شاخص است و از روی خروجی همین برنامه‌هایی همچون جایزه کتاب سال و... خوراک کتاب خود را انتخاب می‌کنم.

وی افزود: با نگاهی به جشنواره‌های خارجی می‌توان به این مهم توجه کرد که برگزاری جشنواره‌های خارجی با اینکه جوایزش ارزش مالی بسیاری ندارند، اما بسیار ارزشمند بوده و اعتبار بالایی دارد، ولی در کشور ما چنین شرایطی حاکم نیست. در کشورمان شاهدیم که کتاب‌هایی هستند که برگزیده می‌شوند، ولی حتی به چاپ دوم هم نمی‌رسند و این نشان‌دهنده این است که مردم ظاهراً به نتایج این برنامه‌ها توجهی ندارند.

مدیر نشر کتابستان تاکید کرد: حال تنها راهکار این است که باید اعتبار این برنامه‌ها و جشنواره‌ها را بالا برد و این تنها با ادامه‌دار بودن و افزایش پیوست رسانه‌ای قابل پیگیری است. باید جامعه مخاطب را توجیه کنیم در مورد آثاری که برگزیده می‌شوند. این اتفاق در کشور نمی‌افتد. در صورتی که جایزه کتاب سال رتبه یک ایران است، ولی این پیوست را ندارد.
وی یادآور شد: برای جا انداختن کتاب‌هایی که در کتاب سال برگزیده می‌شوند هیچ برنامه‌ای وجود ندارد. مدت‌ها است که من به این مهم رسیده‌ام که تنها مشکل اصلی در حوزه کتاب، نبود استراتژی رسانه است. در موضوع اطلاع‌رسانی هنوز اتفاق جدی نیفتاده است. باید بر روی این موضوع کار کنیم.

حقی با انتقاد از نبود جایگاه ویژه برای کتاب در رسانه ملی گفت: هیچ برنامه موثری در تلویزیون وجود ندارد و اگر برنامه‌ای هم می‌سازند بیشتر به سلبریتی‌ها اختصاص دارد تا کتاب، ولی این معضل در رسانه‌های دیگر هم وجود دارد. ما باید به جایی برسیم تا زمانی که رسانه کتابی را به مخاطب معرفی می‌کند، رزومه مثبتی برای آن محسوب
شود.

 

انتهای پیام