گروه رسانه و فضای مجازی «سدید»؛ کلاب‌هاوس[1]، به عنوان یک شبکه اجتماعی در ایام تعطیلات عید نوروز سال جدید به دلایل مختلفی موردتوجه افراد و رسانه‌ها ایرانی قرار گرفت. در گزارش پیش رو تلاش شده به صوت خلاصه این موضوع موردبررسی قرار گیرد.
- درباره شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس
کلاب‌هاوس شبکه اجتماعی است که بر گپ‌وگفت صوتی استوار است. در این شبکه افراد در اتاق‌هایی با موضوعات مختلف عضو شده و اقدام به گفتگو با یکدیگر می‌کنند. این شبکه حدود یک سال پیش در (آوریل) 2020 میلادی رونمایی شد. نحوه عضویت در این شبکه نیز فعلاً به این صورت است که متقاضی عضویت بایستی پس از دریافت دعوت‌نامه توسط یکی از کاربران این شبکه برای عضویت و استفاده اقدام نماید.
- شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس در ایران
در یک ماه گذشته شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس موردتوجه برخی افراد و رسانه‌های ایرانی قرار گرفت. گزارش‌ها سایت گوگل ترندز نیز گویای این مسئله است. این آمار به ما کمک میکند که دقیق‌تر بتوان ابعاد رسانه‌ای این شبکه را مورد بررسی قرار داد.
به گزارش گوگل ترندز که میزان محبوبیت جستجوی کلیدواژه‌ها را در موتور جستجوی گوگل به نمایش می‌گذارد. نمودار جستجو عبارت «کلاب‌هاوس» در ایران به شرح زیر است که نشان می‌دهد ظرف دو ماه گذشته اولین بار در تاریخ 27 بهمن‌ماه 1399 (15 فوریه 2021) برای اولین بار واژه کلاب‌هاوس توسط یک کاربر ایرانی جستجو می‌شود و از تاریخ 20 اسفندماه ماه 1399 (10مارچ 2021) این جستجو توسط کاربران حالت صعودی به خود می‌گیرد.
در دو ماه گذشته در برخی استان‌هایی همچون کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، ایلام و گلستان فراوانی این جستجو بیشتر از سایر استان‌ها بوده است.
همچنین عبارت‌های برتر جستجو شده مرتبط با مرتبط شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس به زبان فارسی شامل موارد زیر است که حاکی از جستجو کاربران برای آشنایی و استفاده از این نرم‌افزار بر روی گوشی‌های هوشمند با سیستم‌عامل اندرویید و به شرح زیر بوده است.
- کلاب‌هاوس
- کلاب‌هاوس اندرویید
- دانلود کلاب‌هاوس
- کلاب‌هاوس برای اندرویید
- کلاب‌هاوس چیست
- کلاب‌هاوس چیه
این جستجوها حاکی بر تلاش مخاطبان برای آشنایی با این شبکه است. همچنین تلاش کاربران برای دسترسی به نسخه اندرویید این شبکه اجتماعی را نشان می‌دهد. چرا که نسخه رسمی منتشرشده این نرم‌افزار برای گوشی‌های آیفون با سیستم‌عامل آی‌اواس می‌باشد و بیشترین کاربران ایرانی از گوشی‌های هوشمند با سیستم‌عامل اندروییدی استفاده می‌کنند.
- ابعاد رسانه‌های شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس در ایران
در ایام نوروز، به ناگاه شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس موردتوجه کاربران ایرانی قرار گرفت. اتفاقاتی همچون حضور برخی وزرا و مسئولین دولتی همچون آذری جهرمی، ظریف و صالحی باعث شد این شبکه اجتماعی موردتوجه افراد و رسانه‌ها قرار گیرد. حضور چند هزار نفری کاربران در این اتاق‌های گفتگو و بازنشر مطالب و گفتگوهای ردوبدل شده نیز بر گسترش توجه به این شبکه اجتماعی نقش به سزایی داشت. که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- در روز دوشنبه 9 فروردین‌ماه، محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات در یکی از اتاق‌های گفتگو در این شبکه اجتماعی به موضوعاتی همچون تحریم و فیلترینگ و... اشاره و در این باره صحبت کرد. آذری جهرمی در بخشی از این گفتگو با اشاره به مسیریاب ویز گفت «عمده از دسترس خارج شدن «ویز» موضوع بستن آی پی [2] های ایران است»، او گفت: «البته معنای حرف من این نیست که سیاست‌های فیلترینگ در کشور حساب و کتابی دارد، بلکه موضوع «ویز» فیلتر نیست.» [3]
- از موضوعات دیگری که در خصوص فضای مجازی مطرح نمود که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت نقش حاکمیت در تربیت فرزندان در فضای مجازی است و دراین‌باره گفت: «نباید انتظار داشت مسئولیت تربیت فرزندان افراد در فضای مجازی تنها با حاکمیت باشد.» جهرمی در این مورد توضیح داد: «آن‌هایی که فکر می‌کنند مسئولیت تربیت فرزندانشان در فضای مجازی تنها با حاکمیت است؛ یک نگاه به فرزندان مسئولان راست و چپ کنند. خیلی‌ها توان تربیت فرزندان خودشان را هم نداشتند. آن وقت شما از آنها انتظار تربیت جامعه را دارید؟» [4]
همچنین در تاریخ 11 فروردین‌ماه، محمدجواد ظریف با حضور در این شبکه اجتماعی پیرامون موضوعاتی همچون سند همکاری ایران و چین، سریال گاندو و... صحبت کرد که برخی از این موضوعات موردتوجه رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفت. این گفتگو واکنش‌های مختلفی را به همراه داشت از جمله علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «این بی‌طرفی شبکه است که گفت‌وگو را ممکن میکند؛ این "آزادی‌های دیجیتال" است که به "آگاهی" مجال می‌دهد و این کمال‌یافتگی پلتفرم‌هاست که رواداری را بسط می‌دهد. با عادت به فیلترینگ، با اعتیاد به انحصار و با لجاجت بر جانبداری، نمی‌شود گفت‌وگو را میزبانی کرد.»[5]
در تاریخ 13 فروردین ماه، علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز در شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس حضور پیدا کرد و در خصوص موضوعاتی چون انرژی هسته‌ای، برجام و... صحبت کرد.
به این موارد می توان برگزاری جلسه مجازی از طرف مصطفی فقیهی، مدیرمسئول سایت انتخاب با حضور فائزه هاشمی دختر مرحوم هاشمی را اضاف کرد.
- چرایی اهمیت کلاب‌هاوس
کلاب‌هاوس یک مزیت منحصربه‌فرد دارد و آن‌هم امکان ایجاد گفت‌وگو در سطح وسیع و تعداد زیاد است، روم‌های پرطرفدار هفته گذشته مهم‌ترین شاهد ماجرا هستند. تنوع طیف‌های حاضر در این جلسات مجازی بسیار بیشتر از فضای رسمی سیاسی کشور بود، این ویژگی می‌تواند فرصتی خوب برای رقابت گفتمانی و سیاسی ایجاد کند، البته این پلتفرم محدودیت‌های مهمی هم دارد از جمله اینکه: محدود به دارندگان گوشی‌های اپل است (بقیه از نسخه فیک می‌توانند استفاده کنند که ممنوعیت‌هایی دارد)، تعداد اعضای حاضر در جلسات نمی‌تواند بیشتر از 8هزار نفر باشد، متن‌محور یا تصویر پایه نبودن و... با این مشخصات کارکرد این اپلیکیشن یا در سطوح نخبگانی خواهد بود و یا محفلی برای به هم بافتن داستان‌های جنسی و بی‌سروته توسط برخی از چهره‌های مشهور اینستاگرامی مبدل خواهد شد. البته درصورتی که مخاطبان از جذابیت‌های متن و سیما عبور کنند و دل به صوت بسپارند، کلاب هاوس می‌تواند در فضای سیاسی و اجتماعی محتوای دسته اول و احتمالا آوانگارد و رادیکال را تولید کند که در بقیه شبکه‌های اجتماعی هم بازتولید می‌شود.
شاید عدد 8 هزار نفر حاضر در جلسه کلاب‌هاوس جواد ظریف و 18هزار نفر شنونده اظهارات فائزه هاشمی در سه اتاق، در نسبت ملی عدد بزرگی نباشد مثال اندازه یک برنامه تلویزیونی در شبکه‌های استانی اما اگر این موضوع معیار مدیران صداوسیما شود و واقعا بخواهند به این سبک محاسبه کنند و آن را مبنای تصمیم‌گیری قرار دهند باید خیلی زود مراسم ختم مرجعیت سیاسی صداوسیما را برگزار کنند؛ اولا این 8 هزار نفر یک بیننده صرف نیستند، خیلی از آنها فعالان مهم رسانه‌ای و سیاسی هستند که محتوای این جلسات به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در تولیدات و تصمیمات‌شان اثر دارد، ثانیا تعداد بازنشر محتوای جلسه نشان می‌دهد باید برای محاسبه مخاطب آن عدد 8 هزار را به شکل نمایی رشد داد، ثالثا وقتی صداوسیما یا رسانه بزرگ دیگری قبل از آن، جلسه‌ای محتوایی در آن سطح -از نظر مسئولیت فرد بحث‌کننده- برگزار نکرده، طبیعی است که زمین بازی حداقل در این ماجرای خاص توسط کلاب‌هاوس تعریف شود. درواقع صداوسیما با انفعال و محافظه‌کاری خود به پلتفرم‌ها ضریب می‌دهد و کلاب‌هاوس نسخه فضای اجتماعی ایران را می‌سازد. اما آیا کلاب‌هاوس می‌تواند فعال مایشای فضای رسانه‌ای انتخابات1400 باشد؟
محتوای جلسه چندساعته جناب ظریف در کلاب‌هاوس به‌سبب نو بودن این پلتفرم بسیار دیده شد اما بعید است روی مخاطب اثر مهمی گذاشته باشد. شاید اگر چند هفته بعد از این جلسه از حضار سوال شود مهم‌ترین نکته این چند ساعت چه چیزی بود، برای پاسخ باید خیلی فکر کنند. مهم‌ترین استدلال جناب ظریف درخصوص قرارداد چین این بود که طرف چینی نمی‌خواهد متن منتشر شود. استدلالی که شاید برای مخاطب خیلی قابل‌قبول نباشد. درواقع اگر جناب ظریف استدلال قوی‌تری داشت حتی اگر در کلاب‌هاوس گفته نمی‌شد، بیشتر از این دیده می‌شد. باید گفت که در چند مدت اخیر بیش از آنکه اظهارات و واکنش های اشخاص مورد توجه قرار گرفته باشد، کلاب هاوس در مرکز توجه بوده است.
- در نهایت امر اینکه...
اظهارنظرهای متعددی پیرامون شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس مطرح‌شده است. برخی این فضا را یک فضای نخبگانی و تریبون آزاد برای گفتگو مطرح می‌کنند که با اقبال مواجه شده است. از سوی دیگر برخی دیگر این ادعا را با توجه به تعداد کاربران شبکه زیر سؤال می‌برند و اظهار می‌کنند این شبکه اجتماعی توسط یک جریان خاص سیاسی برجسته رسانه‌ای شده است. بااین‌حال با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری ایران این موضوع بایستی مورد تأمل قرار گیرد.
[1]. Clubhouse
[2]. ip
[3]. www.irna.ir/news/84278286/
[4]. www.irna.ir/news/84281952/
[5]. www.isna.ir/news/1400011405029/
/انتهای پیام/
