گفتگو با یک کارشناس درباره ماجرای مجسمه میدان حر؛
هفته پیش خبر‌هایی با عنوان «تخریب مجسمه میدان حر» منتشر شد که بلافاصله برخی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه نیز با آب و تاب آن را گسترش دادند. این اتفاق باعث شد که میراث فرهنگی و حتی سخنگوی شورای شهر تهران نسبت‌به آن واکنش تندی نشان داده و از برخورد با بانیان تخریب مجسمه خبر دادند.
به گزارش «سدید»؛ دهقان محمدی در هنرستان تجسمی که بسیاری از مشاهیر حوزه تجسمی در آن حضور داشته‌اند، دیپلم تجسمی گرفت و سپس به دانشکده هنر و معماری رفت و در آنجا فوق‌لیسانس گرفت. او چندسال در دانشگاه تهران تدریس و سپس به لندن سفر کرد. او مدتی است که به کشور بازگشته و با مجموعه‌های مختلف به‌عنوان هنرمند و کارشناس همکاری می‌کند. محمدی، عضو پیوسته انجمن مجسمه‌سازان، بازرس انجمن و مسوول ترمیم و بازسازی بسیاری از مجسمه‌های شهری بوده است. او فرزند ایرج محمدی، از اساتید حوزه هنر‌های تجسمی هم است. حالا و پس از موضوع مجسمه میدان حر، برای بررسی جزئیات این اتفاق با دهقان محمدی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که با خواندنش قطعا به اطلاعات خوبی در این زمینه دست خواهید یافت.
ماجرای مجسمه میدان حر را از ابتدا توضیح می‌دهید؟
در ابتدا از طرف میراث فرهنگی خبری در این موضوع پخش شد. ابتدا این را بگویم که «میدان حر» ثبت میراث فرهنگی است. در پایین میدان مجسمه چهار شیر وجود دارد که مربوط به جنگ گرشاسب است. خبری با عنوان تخریب یکی از شیر‌های «میدان حر» منتشر شد. طبیعی است که درصورت صحت چنین خبری، این اتفاق یک فاجعه است. سپس عکسی از مجسمه یک شیر بتنی که تخریب شده دست‌به‌دست شد. احساسات زیادی برانگیخته شد و بلافاصله رسانه‌هایی مثل بی‌بی‌سی فارسی آن را پوشش دادند. در یک رسانه خارجی دیگر گفتند شیر ۸۵ ساله تهران فروریخت! انگار که طاق کسری بوده است!
پس مسائل خیلی دراماتیک شد؟!
بله دقیقا! از آن طرف میراث فرهنگی و سپس سخنگوی شورای شهر تهران وارد مساله شدند و گفتند پیگیری خواهند کرد. بازهم تاکید می‌کنم که اگر اتفاق واقعا رخ داده بود این هیاهو و اعتراض کاملا بجا و درست بود.
این مجسمه‌ها را چه کسی ساخته است؟
این مجسمه‌ها را استاد رحیم‌زاده‌ارژنگ ساخته است. ایشان از پیشگامان مجسمه‌سازی بود. همانطورکه می‌دانید عمر این هنر در کشور ما در دوره جدید به کمتر از ۱۵۰ سال می‌رسد و درواقع از زمان کمال‌الملک این جریان دوباره شکل گرفت. مجسمه‌سازی فیگوراتیو هنر جدیدی در کشورمان محسوب می‌شود. گمان می‌کنم مجسمه ناصرالدین‌شاه یکی از اولین موارد بوده که نصب شده است. سپس ابوالحسن‌خان صدیقی که از شاگردان کمال‌الملک بوده و میدان فردوسی را کار کرده است برای تحصیل به فلورانس می‌رود. به‌نوعی ایشان پدر مجسمه‌سازی معاصر ایران هم است. آقای ارژنگ کمی پس از جناب صدیقی می‌آید.
واقعیت تخریب مجسمه‌ها که اخیرا ادعا شد، چیست؟
مجسمه‌های میدان حر در حوادث اوایل انقلاب به‌طور کامل تخریب می‌شوند. یعنی دیگر شیری وجود نداشته است. در اواخر دهه ۷۰ یکی از اقوام آقای ارژنگ که اتفاقا او هم مجسمه‌ساز بوده، براساس عکس‌های موجود از آن دوره و همچنین یک ماکت موجود، یکی از شیر‌ها را می‌سازد و از روی آن یک قالب از جنس فایبرگلاس می‌گیرد. این اثر جدید را که به‌نوعی نسخه کپی آن بود، در میدان قرار می‌دهند. پس درواقع هیچ مجسمه‌ای وجود نداشته و یک نمونه غیراصل از آن‌ها ساخته شده بود.
پس درواقع یک نسخه فیک است؟
دقیقا! تصور کنید که مثل شهرک سینمایی است. یعنی آن بنا‌هایی که ساخته شده صرفا یک نمونه است و اصالت ندارد.
دلیل ترمیم اخیر مجسمه‌ها چه بود؟
همانطورکه گفتم قالب این مجسمه‌ها از فایبرگلاس است که ماندگاری ندارد. از طرفی، داخلش با بتن پر شده که به‌مرور و به‌دلیل تغییرات آب‌وهوا، بتن به پوسته فایبرگلاس فشار می‌آورد. دلیل اقدام اخیر این بوده که آن اثر قبلی تخریب و یک محصول با مصالح اصل و ماندگار جایگزین شود.
پس چرا مسوولان میراث فرهنگی و سخنگوی شورای شهر با این موج اشتباه همراهی کردند؟
متاسفانه اطلاعات نداشته‌اند. واقعا جای تعجب دارد که میراث فرهنگی و سخنگوی شورای شهر تهران چطور در این حد بی‌اطلاع هستند. یعنی تا این حد نسبت به کارشان اشراف کمی دارند؟ عجیب است.
مگر مسوول این حرکت ارگان‌های شهری نبوده‌اند؟
دوستانی که در سال‌های قبل در زیباسازی شهرداری و در واحد مدیریت فرهنگی و حجم بودند، سعی کردند این مجسمه‌ها را ترمیم کنند. بعدا آقای دیوسالار به این مجموعه آمد و ۵۰ درصد بودجه حجم سال تهران را به‌جای هزینه در کار‌های کوتاه‌مدت و گذرا، برای مرمت مجسمه‌هایی که شناسنامه شهر هستند، اختصاص داد. قرار شد آن مجسمه‌ها به‌صورت بتنی و عین اثر اصلی دوباره‌سازی شود. پدر من عضو هیات موسس انجمن مجسمه‌سازان و عضو موسس شورای سیاست‌گذاری واحد حجم زیباسازی شهرداری است. بزرگ‌ترین مجسمه خاورمیانه را ایشان ساخته است. این مجسمه کاوه آهنگر در استان اصفهان است. پس من از کودکی در این سیستم بوده‌ام و شرایط را می‌دانم. این اقدامات جدیدی که صورت گرفت در لندن هم انجام می‌شود.
عجیب نیست که مسوولان شهری از اقدامات زیرمجموعه خود بی‌اطلاع‌اند؟
آن‌ها قبل از پیگیری اصل ماجرا به‌خاطر ترس از موج رسانه‌ای و برای اینکه از خودشان سلب مسوولیت کنند، آن حرف‌ها را زدند. بعد از اینکه متوجه اصل ماجرا شدند حالا وارد این مساله شدند که هنرمندی که مشغول ترمیم است کیست!
مسوول ترمیم چه کسی است؟
ابراهیم اسکندری است که ده‌ها مجسمه مشهور را ترمیم و بازسازی کرده است. مرمت و بهسازی مجسمه‌های شهری از سال۱۳۸۸ ازجمله نخلستان اثر ایلیا هیلتونن سال مرمت۱۳۹۳ پارک ملت، پرتره دانته هنرمند ناشناس آلمانی سال مرمت۱۳۹۵ حیاط مجموعه عین‌الدوله، سرپرست پروژه مرمت آثار مجسمه باغ‌موزه هنر‌های معاصر ازجمله دو اثر برنزی از هنری مور، کلید پارک دانشجو مرمت ۱۴۰۰، میدان رازی تهران اثر استاد قهاری مرمت سال۱۳۹۷، کوهنورد میدان دربند سال مرمت۱۳۹۴ و.... تقدیر شده از طرف رییس‌جمهور فنلاند آقای سایولی نینیستو (Sauli Niinistö) به‌واسطه مرمت اثر نخلستان ایلیا هیلتونن در سفر ایشان و هیات همراه به تهران و بازدید از پارک ملت.
ماجرای مجسمه میدان حر را از ابتدا توضیح می‌دهید؟
در ابتدا از طرف میراث فرهنگی خبری در این موضوع پخش شد. ابتدا این را بگویم که «میدان حر» ثبت میراث فرهنگی است. در پایین میدان مجسمه چهار شیر وجود دارد که مربوط به جنگ گرشاسب است. خبری با عنوان تخریب یکی از شیر‌های «میدان حر» منتشر شد. طبیعی است که درصورت صحت چنین خبری، این اتفاق یک فاجعه است. سپس عکسی از مجسمه یک شیر بتنی که تخریب شده دست‌به‌دست شد. احساسات زیادی برانگیخته شد و بلافاصله رسانه‌هایی مثل بی‌بی‌سی فارسی آن را پوشش دادند. در یک رسانه خارجی دیگر گفتند شیر ۸۵ ساله تهران فروریخت! انگار که طاق کسری بوده است!
پس مسائل خیلی دراماتیک شد؟!
بله دقیقا! از آن طرف میراث فرهنگی و سپس سخنگوی شورای شهر تهران وارد مساله شدند و گفتند پیگیری خواهند کرد. بازهم تاکید می‌کنم که اگر اتفاق واقعا رخ داده بود این هیاهو و اعتراض کاملا بجا و درست بود.
این مجسمه‌ها را چه کسی ساخته است؟
این مجسمه‌ها را استاد رحیم‌زاده‌ارژنگ ساخته است. ایشان از پیشگامان مجسمه‌سازی بود. همانطورکه می‌دانید عمر این هنر در کشور ما در دوره جدید به کمتر از ۱۵۰ سال می‌رسد و درواقع از زمان کمال‌الملک این جریان دوباره شکل گرفت. مجسمه‌سازی فیگوراتیو هنر جدیدی در کشورمان محسوب می‌شود. گمان می‌کنم مجسمه ناصرالدین‌شاه یکی از اولین موارد بوده که نصب شده است. سپس ابوالحسن‌خان صدیقی که از شاگردان کمال‌الملک بوده و میدان فردوسی را کار کرده است برای تحصیل به فلورانس می‌رود. به‌نوعی ایشان پدر مجسمه‌سازی معاصر ایران هم است. آقای ارژنگ کمی پس از جناب صدیقی می‌آید.
واقعیت تخریب مجسمه‌ها که اخیرا ادعا شد، چیست؟
مجسمه‌های میدان حر در حوادث اوایل انقلاب به‌طور کامل تخریب می‌شوند. یعنی دیگر شیری وجود نداشته است. در اواخر دهه ۷۰ یکی از اقوام آقای ارژنگ که اتفاقا او هم مجسمه‌ساز بوده، براساس عکس‌های موجود از آن دوره و همچنین یک ماکت موجود، یکی از شیر‌ها را می‌سازد و از روی آن یک قالب از جنس فایبرگلاس می‌گیرد. این اثر جدید را که به‌نوعی نسخه کپی آن بود، در میدان قرار می‌دهند. پس درواقع هیچ مجسمه‌ای وجود نداشته و یک نمونه غیراصل از آن‌ها ساخته شده بود.
پس درواقع یک نسخه فیک است؟
دقیقا! تصور کنید که مثل شهرک سینمایی است. یعنی آن بنا‌هایی که ساخته شده صرفا یک نمونه است و اصالت ندارد.
دلیل ترمیم اخیر مجسمه‌ها چه بود؟
همانطورکه گفتم قالب این مجسمه‌ها از فایبرگلاس است که ماندگاری ندارد. از طرفی، داخلش با بتن پر شده که به‌مرور و به‌دلیل تغییرات آب‌وهوا، بتن به پوسته فایبرگلاس فشار می‌آورد. دلیل اقدام اخیر این بوده که آن اثر قبلی تخریب و یک محصول با مصالح اصل و ماندگار جایگزین شود.
پس چرا مسوولان میراث فرهنگی و سخنگوی شورای شهر با این موج اشتباه همراهی کردند؟
متاسفانه اطلاعات نداشته‌اند. واقعا جای تعجب دارد که میراث فرهنگی و سخنگوی شورای شهر تهران چطور در این حد بی‌اطلاع هستند. یعنی تا این حد نسبت به کارشان اشراف کمی دارند؟ عجیب است.
مگر مسوول این حرکت ارگان‌های شهری نبوده‌اند؟
دوستانی که در سال‌های قبل در زیباسازی شهرداری و در واحد مدیریت فرهنگی و حجم بودند، سعی کردند این مجسمه‌ها را ترمیم کنند. بعدا آقای دیوسالار به این مجموعه آمد و ۵۰ درصد بودجه حجم سال تهران را به‌جای هزینه در کار‌های کوتاه‌مدت و گذرا، برای مرمت مجسمه‌هایی که شناسنامه شهر هستند، اختصاص داد. قرار شد آن مجسمه‌ها به‌صورت بتنی و عین اثر اصلی دوباره‌سازی شود. پدر من عضو هیات موسس انجمن مجسمه‌سازان و عضو موسس شورای سیاست‌گذاری واحد حجم زیباسازی شهرداری است. بزرگ‌ترین مجسمه خاورمیانه را ایشان ساخته است. این مجسمه کاوه آهنگر در استان اصفهان است. پس من از کودکی در این سیستم بوده‌ام و شرایط را می‌دانم. این اقدامات جدیدی که صورت گرفت در لندن هم انجام می‌شود.
عجیب نیست که مسوولان شهری از اقدامات زیرمجموعه خود بی‌اطلاع‌اند؟
آن‌ها قبل از پیگیری اصل ماجرا به‌خاطر ترس از موج رسانه‌ای و برای اینکه از خودشان سلب مسوولیت کنند، آن حرف‌ها را زدند. بعد از اینکه متوجه اصل ماجرا شدند حالا وارد این مساله شدند که هنرمندی که مشغول ترمیم است کیست!
مسوول ترمیم چه کسی است؟
ابراهیم اسکندری است که ده‌ها مجسمه مشهور را ترمیم و بازسازی کرده است. مرمت و بهسازی مجسمه‌های شهری از سال۱۳۸۸ ازجمله نخلستان اثر ایلیا هیلتونن سال مرمت۱۳۹۳ پارک ملت، پرتره دانته هنرمند ناشناس آلمانی سال مرمت۱۳۹۵ حیاط مجموعه عین‌الدوله، سرپرست پروژه مرمت آثار مجسمه باغ‌موزه هنر‌های معاصر ازجمله دو اثر برنزی از هنری مور، کلید پارک دانشجو مرمت ۱۴۰۰، میدان رازی تهران اثر استاد قهاری مرمت سال۱۳۹۷، کوهنورد میدان دربند سال مرمت۱۳۹۴ و.... تقدیر شده از طرف رییس‌جمهور فنلاند آقای سایولی نینیستو (Sauli Niinistö) به‌واسطه مرمت اثر نخلستان ایلیا هیلتونن در سفر ایشان و هیات همراه به تهران و بازدید از پارک ملت.
انتهای پیام/
منبع: صبح نو
ارسال نظر
