خاطره‌ای از اجرای متفاوت مجاهدی در دیدار با رهبر معظم انقلاب؛
مراسم پاسداشت مقام ادبی محمدعلی مجاهدی، استاد پیشکسوت و پدر شعر آیینی، با حضور جمعی از اهالی شعر و ادب به‌صورت مجازی برگزار شد.
به گزارش «سدید»؛ محفل ادبی هندیران به‌بهانه بزرگداشت مقام ادبی استاد محمدعلی مجاهدی (پدر شعر آیینی) کشور با حضور شاعران و استادان و هنرمندان فارسی‌زبان از کشور‌های ایران، هند، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان و... جمعه‌شب ۳ دی‌ماه به‌صورت مجازی برگزار شد.
در این مراسم شاعران و اهالی فرهنگی، چون غلامعلی حدادعادل، سیدعلی موسوی گرمارودی، فرهاد پالیزدار، محمد جواد غفورزاده (شفق)، علیرضا قزوه، محمدرضا سنگری، مجتبی رحماندوست، غلامرضا سازگار، زکریا اخلاقی، احد ده‌بزرگی، رضا اسماعیلی، حسین اسرافیلی، محمود اکرامی‌فر، مصطفی محدثی خراسانی، هادی منوری، محمدکاظم کاظمی، سیدحمیدرضا برقعی، محمدمهدی عبداللهی، احمد علوی، کامران شرفاهی، محمد غفاری، فاطمه نانی‌زاد، نغمه مستشارنظامی، سیده فاطمه موسوی، وحیده افضلی، فاطمه افشاریان، مرضیه فرمانی، نرگس جابری‌نسب و... و همچنین شاعران پارسی‌زبان خارجی از جمله پروفسور سیده فاطمه بلقیس حسینی، محمد شریف سعیدی، محبوب حسین، سیدحسن بنی‌طبا، سیدنقی عباس کیفی، مهدی باقرخان، سیداحمد حسینی شهریار، کبری بلخی حسینی و سید سکندر حسینی حضور داشتند.
در این مراسم خطاطانی، چون سیدمسعود ربانی و امیر عاملی آثار استاد مجاهدی را خوشنویسی کرده به ارائه آثاری از سروده‌های مجاهدی پرداختند.
حلقه وصل شاعران صدر انقلاب
غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در ابتدای این برنامه با انتشار پیامی به تلاش‌های مجاهدی در عرصه شعر به‌خصوص شعر آیینی اشاره کرد و گفت: استاد مجاهدی را باید حلقه وصل و رشته پیوند شاعران درجه‌اول صدر انقلاب اسلامی نظیر حمید سبزواری و مهرداد اوستا و محمود شاهرخی با شاعران امروز انقلاب دانست. در شعر او پختگی و استواری با تحول ذوقی و زبانی توأمان دیده می‌شود. مجاهدی تبحر و تعهد را در شعر خود جمع کرده است.
وی ادامه داد: او را به‌حق باید استاد پیشکسوت و علمدار شعر آیینی دانست و بر استقامت رأی و ثبات قدم وی در مسیر اسلام و انقلاب و دوستی خاندان پیامبر (ص) باید آفرین‌ها گفت.
خاطره موسوی گرمارودی از حضور مجاهدی در انجمن‌های ادبی قم
سیدعلی موسوی گرمارودی، شاعر پیشکسوت، نیز در ادامه این مراسم با اشاره به سابقه آشنایی خود با مجاهدی گفت: بنده و حضرت استاد مجاهدى در کودکى مخصوصاً نوجوانى یعنى در همان دوران تحصیل در دبیرستان بى‌آن‌که در یک مدرسه درس خوانده باشیم، دوره نوجوانى را با هم گذرانده‌ایم. به‌خاطر دارم که بنده و ایشان در انجمن‌هاى ادبى که در قم برگزار مى‌شد، شرکت مى‌کردیم، گاهى در کلاس‌هایى این انجمن‌ها برگزار می‌شد و پیشنهاد مى‌کردند، شرکت مى‌کردیم. به‌یاد دارم که شعر حزین لاهیجى را یک‌بار امتحان گذاشته بودند، ما هر دو پاسخ گفتیم و استقبال کردیم. آن دوره‌ها بزرگان انجمن‌ها هواى نوجوانانى، چون ما را داشتند و میدان مى‌دادند که رشد کنیم، در هر صورت باید بگویم بنده از نوجوانى با استاد مجاهدى عزیز آشنایى دارم، در خدمتشان بودیم و تاکنون هم هستیم.
وی ادامه داد: امیدوارم که وجود ذی‌جود ایشان به‌حق محمد و آل محمد (ص) در کمال صحت و سلامت باشد و در+ توسعه فرهنگ و ادبیات متعهد و عزیز ما ان‌شاءالله موفق و مؤید باشند و براى ایشان آرزوى سلامتى کامل دارم.
نعمت بزرگی که خدا به مجاهدی بخشیده است
احد ده‌بزرگی، از شاعران پیشکسوت، از دیگر حاضران در این مراسم بود که مجاهدی را شاعری صاحب‌سبک خواند و اضافه کرد: مجاهدی در خانواده‌ای عالم تولد یافته است. او شاعری پرکار است و انصافاً کار‌های بسیار خوبی در حوزه شعر آیینی انجام داده است. سبک و سیاق این کار‌ها مختص خودش است؛ یعنی زبان شعر مخصوص به خود و منحصر به فرد دارد، می‌توان گفت از اساتیدی است که صاحب سبک است.
وی با بیان اینکه مجاهدی از طفولیت در خانواده‌ای مذهبی و عالم رشد یافته و هم‌جوار کریمه اهل‌بیت (ع) حضرت معصومه سلام الله علی‌ها بوده است، ادامه داد: وی طبیعتاً یک شاعر آیینی به‌معنای واقعی کلمه است، حالا بعضی‌ها می‌آیند و شعر مذهبی می‌گویند و دلشان چیز دیگری است، اما استاد مجاهدی تحت طیف نوری اهل‌بیت (ع) پرورش یافته است، یک بال شعر آیینی این است که باورمندباشیم که آقای مجاهدی صاحب باور است و بال دیگر آن، تکنیک‌های شعری و ادبی است که مجاهدی استاد مسلم این قضیه است.
ده‌بزرگی «دانشجوپرور»ی را یکی از مهمترین شاخصه‌های کار مجاهدی در عرصه شعر و ادب دانست و یادآور شد: مجاهدی شاگردان زیادی را پرورش داده است که این نعمت بزرگی است که خداوند به او داده است. او در منزل خودشان انجمن شعر محیط را راه‌اندازی کرده و سال‌های سال شاگردان بسیاری را پرورش داده است.
این شاعر پیشکسوت ضمن اشاره به خاطره‌ای از مجاهدی ادامه داد: مجاهدی از لحاظ شخصیتی هم انسانی موقر است، در جا‌هایی بسیار آرام و صبور، اما مواقعی بسیار شدیداللحن و کوبنده ظاهر می‌شود. من خاطره‌ای از ایشان به‌یاد دارم که یک سالی در نمایشگاه کتاب برنامه‌ای گذاشته بودند تا از مجاهدی و بنده تجلیل کنند. آقای مجری مراسم جمله‌ای را راجع به شعر عاشورایی گفت که استاد مجاهدی همان‌جا به بنده رو کرد و گفت "آقای ده‌بزرگی، جواب مجری را می‌دهید یا خودم بلند شوم؟ "، بلند شد و با لحنی کوبنده جواب آن مجری را داد، این نیست جز سرمشقی که از علی‌بن ابی‌طالب (ع) گرفته است؛ یعنی جاذبه و دافعه که آن هم برگرفته از قرآن است که «اشدّاء علی الکفّار و رحماء بینهم»؛ این خصلت ناب استاد مجاهدی عزیز است که صدالبته همگان باید به این خصلت آراسته شوند.
محمدجواد محبت، شاعر پیشکسوت، نیز در بخش دیگری از این مراسم، شعر آیینی را درختی استوار دانست که ریشه در بی‌کرانگی دل دارد و گفت: استاد مجاهدی در خاندانی اهل علم پرورش یافتند، پدر معظم مجاهدی از علمای اهل فضل بود، پیشینه خاندان او را که مطالعه کنید، می‌بینید که هم از سوی مادری و هم از طرف پدری مجاهدِ دین و مبارز با استبداد بوده‌اند.
وی ادامه داد: مجاهدی شاعری پیشکسوت و بامعلومات است و این بامعلومات بودن نکته مهمی است برای پیشرفت شعر آیینی، یعنی او شعرهایش را هم عاشقانه و هم عالمانه می‌سراید؛ چرا که خوب ممارست کرده و به‌لطف حق از محضر نیکان و خواص روزگارش نیز بهره‌ها برده است: «چنگ دل آهنگ دلکش می‌زند/ ناله عشق است و آتش می‌زند». مجاهدی را باید شمرده شمرده و فصل به فصل شناخت تا به فضل شعر و شاعری‌اش واقف شد، شاید کمتر کسی باشد که عشق را در همه فراز‌ها چشیده باشد تا برازنده نام «پروانه» شود: «در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد/ عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد». او شعر رسای آیینی را جامه‌ای برازنده است، مضامین بلند و سخن شیوایش به‌آسانی مخاطب را میهمان سفره دلش می‌کند: «خون بود و داغ بود و عطش بود و آه بود/، اما نبود این همه ماجرا فقط».
پرچمدار شعر آیینی امروز
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسین انصاری‌نژاد، شاعر، نیز در بخش دیگری از این مراسم با ابراز "استاد محمدعلی مجاهدی، شاعر و پژوهشگر دقیقه‌یاب و جان‌آگاه، پرچمدار شعر آیینی در روزگار ماست"، گفت: عاطفه‌ای نیرومند پابه‌پای اندیشه‌ای قوی، در شعر‌های شورمند مجاهدی حرکت می‌کند. از دیگر ویژگی‌های شعر‌های استاد، نوعی تعادل در بهره‌وری از هنرمندی‌های زبانی و تصویری است.
وی تصریح کرد: زبان شعر‌های مجاهدی در عین یک‌دستی و سلامت زبانی، فاخر، شفاف و صمیمی است و از آفت تعقید‌های لفظی و معنوی، دیریابی مضمون و... دور مانده است. نسیم ملایم سبک هندی آمیخته با نوگرایی معتدل، به شعر‌های مجاهدی رایحه‌ای متفاوت بخشیده و از تمایز و تشخص برخوردار کرده است.
انصاری‌نژاد در ادامه به دیگر ویژگی‌های شعری مجاهدی اشاره کرد و با تأکید بر اینکه انس عمیق با قرآن کریم، احادیث و دیگر منابع نور، چشم‌اندازی شگفت و رشک‌برانگیز را به اشعار او بخشیده است، افزود: مجاهدی را سال‌هاست می‌شناسم واز محضر پرفیض او بسیار آموخته‌ام. مجاهدی انسانی است به زلالیت و شفافیت سروده‌هایش، با جانی روشن، طبعی جوشان و اندیشه‌ای بلند. خداوند، نعمت آسمانی آن وجود شریف و نازنین را به‌سلامت بدارد!
عین شهدای گمنام
در این مراسم شاعران و اهالی فرهنگی، چون غلامعلی حدادعادل، سیدعلی موسوی گرمارودی، فرهاد پالیزدار، محمد جواد غفورزاده (شفق)، علیرضا قزوه، محمدرضا سنگری، مجتبی رحماندوست، غلامرضا سازگار، زکریا اخلاقی، احد ده‌بزرگی، رضا اسماعیلی، حسین اسرافیلی، محمود اکرامی‌فر، مصطفی محدثی خراسانی، هادی منوری، محمدکاظم کاظمی، سیدحمیدرضا برقعی، محمدمهدی عبداللهی، احمد علوی، کامران شرفاهی، محمد غفاری، فاطمه نانی‌زاد، نغمه مستشارنظامی، سیده فاطمه موسوی، وحیده افضلی، فاطمه افشاریان، مرضیه فرمانی، نرگس جابری‌نسب و... و همچنین شاعران پارسی‌زبان خارجی از جمله پروفسور سیده فاطمه بلقیس حسینی، محمد شریف سعیدی، محبوب حسین، سیدحسن بنی‌طبا، سیدنقی عباس کیفی، مهدی باقرخان، سیداحمد حسینی شهریار، کبری بلخی حسینی و سید سکندر حسینی حضور داشتند.
در این مراسم خطاطانی، چون سیدمسعود ربانی و امیر عاملی آثار استاد مجاهدی را خوشنویسی کرده به ارائه آثاری از سروده‌های مجاهدی پرداختند.
حلقه وصل شاعران صدر انقلاب
غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در ابتدای این برنامه با انتشار پیامی به تلاش‌های مجاهدی در عرصه شعر به‌خصوص شعر آیینی اشاره کرد و گفت: استاد مجاهدی را باید حلقه وصل و رشته پیوند شاعران درجه‌اول صدر انقلاب اسلامی نظیر حمید سبزواری و مهرداد اوستا و محمود شاهرخی با شاعران امروز انقلاب دانست. در شعر او پختگی و استواری با تحول ذوقی و زبانی توأمان دیده می‌شود. مجاهدی تبحر و تعهد را در شعر خود جمع کرده است.
وی ادامه داد: او را به‌حق باید استاد پیشکسوت و علمدار شعر آیینی دانست و بر استقامت رأی و ثبات قدم وی در مسیر اسلام و انقلاب و دوستی خاندان پیامبر (ص) باید آفرین‌ها گفت.
خاطره موسوی گرمارودی از حضور مجاهدی در انجمن‌های ادبی قم
سیدعلی موسوی گرمارودی، شاعر پیشکسوت، نیز در ادامه این مراسم با اشاره به سابقه آشنایی خود با مجاهدی گفت: بنده و حضرت استاد مجاهدى در کودکى مخصوصاً نوجوانى یعنى در همان دوران تحصیل در دبیرستان بى‌آن‌که در یک مدرسه درس خوانده باشیم، دوره نوجوانى را با هم گذرانده‌ایم. به‌خاطر دارم که بنده و ایشان در انجمن‌هاى ادبى که در قم برگزار مى‌شد، شرکت مى‌کردیم، گاهى در کلاس‌هایى این انجمن‌ها برگزار می‌شد و پیشنهاد مى‌کردند، شرکت مى‌کردیم. به‌یاد دارم که شعر حزین لاهیجى را یک‌بار امتحان گذاشته بودند، ما هر دو پاسخ گفتیم و استقبال کردیم. آن دوره‌ها بزرگان انجمن‌ها هواى نوجوانانى، چون ما را داشتند و میدان مى‌دادند که رشد کنیم، در هر صورت باید بگویم بنده از نوجوانى با استاد مجاهدى عزیز آشنایى دارم، در خدمتشان بودیم و تاکنون هم هستیم.
وی ادامه داد: امیدوارم که وجود ذی‌جود ایشان به‌حق محمد و آل محمد (ص) در کمال صحت و سلامت باشد و در+ توسعه فرهنگ و ادبیات متعهد و عزیز ما ان‌شاءالله موفق و مؤید باشند و براى ایشان آرزوى سلامتى کامل دارم.
نعمت بزرگی که خدا به مجاهدی بخشیده است
احد ده‌بزرگی، از شاعران پیشکسوت، از دیگر حاضران در این مراسم بود که مجاهدی را شاعری صاحب‌سبک خواند و اضافه کرد: مجاهدی در خانواده‌ای عالم تولد یافته است. او شاعری پرکار است و انصافاً کار‌های بسیار خوبی در حوزه شعر آیینی انجام داده است. سبک و سیاق این کار‌ها مختص خودش است؛ یعنی زبان شعر مخصوص به خود و منحصر به فرد دارد، می‌توان گفت از اساتیدی است که صاحب سبک است.
وی با بیان اینکه مجاهدی از طفولیت در خانواده‌ای مذهبی و عالم رشد یافته و هم‌جوار کریمه اهل‌بیت (ع) حضرت معصومه سلام الله علی‌ها بوده است، ادامه داد: وی طبیعتاً یک شاعر آیینی به‌معنای واقعی کلمه است، حالا بعضی‌ها می‌آیند و شعر مذهبی می‌گویند و دلشان چیز دیگری است، اما استاد مجاهدی تحت طیف نوری اهل‌بیت (ع) پرورش یافته است، یک بال شعر آیینی این است که باورمندباشیم که آقای مجاهدی صاحب باور است و بال دیگر آن، تکنیک‌های شعری و ادبی است که مجاهدی استاد مسلم این قضیه است.
ده‌بزرگی «دانشجوپرور»ی را یکی از مهمترین شاخصه‌های کار مجاهدی در عرصه شعر و ادب دانست و یادآور شد: مجاهدی شاگردان زیادی را پرورش داده است که این نعمت بزرگی است که خداوند به او داده است. او در منزل خودشان انجمن شعر محیط را راه‌اندازی کرده و سال‌های سال شاگردان بسیاری را پرورش داده است.
این شاعر پیشکسوت ضمن اشاره به خاطره‌ای از مجاهدی ادامه داد: مجاهدی از لحاظ شخصیتی هم انسانی موقر است، در جا‌هایی بسیار آرام و صبور، اما مواقعی بسیار شدیداللحن و کوبنده ظاهر می‌شود. من خاطره‌ای از ایشان به‌یاد دارم که یک سالی در نمایشگاه کتاب برنامه‌ای گذاشته بودند تا از مجاهدی و بنده تجلیل کنند. آقای مجری مراسم جمله‌ای را راجع به شعر عاشورایی گفت که استاد مجاهدی همان‌جا به بنده رو کرد و گفت "آقای ده‌بزرگی، جواب مجری را می‌دهید یا خودم بلند شوم؟ "، بلند شد و با لحنی کوبنده جواب آن مجری را داد، این نیست جز سرمشقی که از علی‌بن ابی‌طالب (ع) گرفته است؛ یعنی جاذبه و دافعه که آن هم برگرفته از قرآن است که «اشدّاء علی الکفّار و رحماء بینهم»؛ این خصلت ناب استاد مجاهدی عزیز است که صدالبته همگان باید به این خصلت آراسته شوند.
محمدجواد محبت، شاعر پیشکسوت، نیز در بخش دیگری از این مراسم، شعر آیینی را درختی استوار دانست که ریشه در بی‌کرانگی دل دارد و گفت: استاد مجاهدی در خاندانی اهل علم پرورش یافتند، پدر معظم مجاهدی از علمای اهل فضل بود، پیشینه خاندان او را که مطالعه کنید، می‌بینید که هم از سوی مادری و هم از طرف پدری مجاهدِ دین و مبارز با استبداد بوده‌اند.
وی ادامه داد: مجاهدی شاعری پیشکسوت و بامعلومات است و این بامعلومات بودن نکته مهمی است برای پیشرفت شعر آیینی، یعنی او شعرهایش را هم عاشقانه و هم عالمانه می‌سراید؛ چرا که خوب ممارست کرده و به‌لطف حق از محضر نیکان و خواص روزگارش نیز بهره‌ها برده است: «چنگ دل آهنگ دلکش می‌زند/ ناله عشق است و آتش می‌زند». مجاهدی را باید شمرده شمرده و فصل به فصل شناخت تا به فضل شعر و شاعری‌اش واقف شد، شاید کمتر کسی باشد که عشق را در همه فراز‌ها چشیده باشد تا برازنده نام «پروانه» شود: «در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد/ عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد». او شعر رسای آیینی را جامه‌ای برازنده است، مضامین بلند و سخن شیوایش به‌آسانی مخاطب را میهمان سفره دلش می‌کند: «خون بود و داغ بود و عطش بود و آه بود/، اما نبود این همه ماجرا فقط».
پرچمدار شعر آیینی امروز
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسین انصاری‌نژاد، شاعر، نیز در بخش دیگری از این مراسم با ابراز "استاد محمدعلی مجاهدی، شاعر و پژوهشگر دقیقه‌یاب و جان‌آگاه، پرچمدار شعر آیینی در روزگار ماست"، گفت: عاطفه‌ای نیرومند پابه‌پای اندیشه‌ای قوی، در شعر‌های شورمند مجاهدی حرکت می‌کند. از دیگر ویژگی‌های شعر‌های استاد، نوعی تعادل در بهره‌وری از هنرمندی‌های زبانی و تصویری است.
وی تصریح کرد: زبان شعر‌های مجاهدی در عین یک‌دستی و سلامت زبانی، فاخر، شفاف و صمیمی است و از آفت تعقید‌های لفظی و معنوی، دیریابی مضمون و... دور مانده است. نسیم ملایم سبک هندی آمیخته با نوگرایی معتدل، به شعر‌های مجاهدی رایحه‌ای متفاوت بخشیده و از تمایز و تشخص برخوردار کرده است.
انصاری‌نژاد در ادامه به دیگر ویژگی‌های شعری مجاهدی اشاره کرد و با تأکید بر اینکه انس عمیق با قرآن کریم، احادیث و دیگر منابع نور، چشم‌اندازی شگفت و رشک‌برانگیز را به اشعار او بخشیده است، افزود: مجاهدی را سال‌هاست می‌شناسم واز محضر پرفیض او بسیار آموخته‌ام. مجاهدی انسانی است به زلالیت و شفافیت سروده‌هایش، با جانی روشن، طبعی جوشان و اندیشه‌ای بلند. خداوند، نعمت آسمانی آن وجود شریف و نازنین را به‌سلامت بدارد!
عین شهدای گمنام
مهدی باقرخان، شاعر فارسی‌زبان از هندوستان، نیز در ادامه این مراسم با انتشار یادداشتی به برخی از ویژگی‌های شعری و ارزش و اهمیت کار مجاهدی در عرصه شعر فارسی اشاره کرد. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: عین شهدای گمنام؛ نویسندگان، ادیبان و شاعرانی زیادی هستند که خاموش و بی‌سروصدا بوده‌اند، اما با عشق و فرزانگی، عمر خود را وقف زنده نگه‌داشتن چراغ امید و انتظار کرده‌اند؛ البته این دسته بزرگان، نزد مولایشان بسیار صاحب‌نامند، استاد محمدعلی مجاهدی هم یکی از همان بزرگ‌مردهاست، وای به حال ما که از این‌گونه شخصیت‌ها و خدمات ارزشمندشان در عرصه شعر و ادب آیینی و موعود بی‌بهره بمانیم!
او در بخش دیگری از این یادداشت با اشاره به نگاه متفاوت مجاهدی در عرصه شعر آیینی نوشت: اینک فرازی از فرمایشات آن عاشق پروانه‌وار عاشورایی را با هم مرور می‌کنیم که بیانگر عمق نگاه وی در خصوص گفتمان ادبیات آیینی است: «دامنه شعر آیینی در زبان فارسی بسیار گسترده است. اگر مقوله‌های نیایشی، توحیدی، اخلاقی، پندی، حماسی، حکمی، عرفانی و اجتماعی اجازه ورود در عرصه شعر آیینی را داشته باشند ـ که دارند ـ و اگر این عناوین از جهات بسیاری ملهم از معارف اسلامی و آموزه‌های دینی باشد ـ که هست ـ کدام نقطه از گستره شعر فارسی را می‌توان نشان داد که در سیطره این مفاهیم ارزشی نباشد؟! و کدام محدوده از قلمروی شعر فارسی را می‌توان سراغ کرد که حضور شهروندان شعر آیینی را به‌رسمیت نشناسد؟! اگر مفاهیم کلیدی مطرح در شعر آیینی را ـ به‌معنای تعمیمی و نه اصلاحی آن ـ از شعر فارسی بگیریم؛ جز آثار معدودی صرفاً عاطفی و عاشقانه و تغزل‌آمیز چه مطلب قابل ارائه‌ای باقی می‌ماند؟! و اگر این مفاهیم بلند و ارزشی موجود در شعر فارسی را برگرفته و متأثر از تعالیم اسلامی ندانیم؛ کدام مأخذ معتبری را در اختیار داریم تا در مقام اثبات مدعای خود به آن استناد کنیم؟ " حقا که وی در راستای حفظ شعر آیینی و عاشورایی و همچنین احیای فرهنگ مهدویت و تبیین مفاهیم کلیدی آن گام‌های اساسی برداشته است و با شناخت نیاز‌های اساسی نسل جوان و ارائه مطالب وزین علمی توانسته است به برخی از این نیاز‌ها پاسخ مناسب دهد.
شاعری که بی‌وضو دست به قلم نبرده است
محمدمهدى عبداللهى، شاعر و پژوهشگر، نیز در ادامه این جلسه با بیان "سخن‌گفتن از استاد محمدعلى مجاهدى براى بنده که توفیق شاگردى آن وجود نازنین را دارم، بسیار سخت است و حقیقتاً در این زمینه عاجز هستم"، گفت:، اما در چند جمله‌اى ناقابل صرفاً ارادت خود را به محضر مبارک آن استاد فرزانه تقدیم مى‌دارم والا ما که باشیم بر آن خاطر عاطر گذریم. انصافاً لقب پدر شعر آیینى برازنده مقام والاى استاد مجاهدى عزیز است؛ چرا که با تمام وجود خود را و زندگى خود را وقف اهل‌بیت علیهم السلام و نشر معارف ارزشمند آن ذوات مقدس کرده و بیش از نیم قرن است که در نهایت اخلاص و تواضع، دغدغه جدى براى ارتقاى سطح شعر آیینى کشور و شاعران آیینى سراى روزگارمان را داشته است و خدمات برجسته و تلاش‌هاى زیادى را انجام داده است.
درخواست محمدعلی مجاهدی از شاعران کشور
وی ادامه داد: مجاهدى با تمام وجود براى شاعران آیینى پدرى مى‌کند و غیرت مذهبى آنان را به جوش مى‌آورد تا در مکتب نورانى شعر اهل‌بیت (ع) به حماسه‌سرایى بپردازند. نگاه استاد مجاهدى به شعر اهل‌بیت (ع)، معنادار است؛ یعنى فاصله گرفتن از ذلت در شعر و رسیدن به قله عزت و منزل سعادت است و این نگاه نشئت‌گرفته از همان نگاه سیدالشهدا (ع) و حضرت زینب کبرى (س) در به ثمر رساندن واقعه عظیم عاشورا بوده است. به‌تصویر کشیدن حماسه بزرگ حضرات آل‌الله در اوج مرثیه ایشان، همیشه مدنظر مجاهدى عزیز بوده است.
عبداللهی در ادامه مجاهدی را «مرد واقعى میدان شعر آیینى» هم در قول و هم در فعل توصیف و اضافه کرد: چرا که مى‌خواهد همیشه شعر آیینى در قله باشد و از هرگونه آسیبى نیز شعر آیینى و هم هیئت‌هاى منتسب به ایشان در امان بمانند و در این راه شجاعانه و بدون واهمه با تمامى انحرافات و شبهات و تحریف‌ها مبارزه مى‌کند. استاد مجاهدى پروانه‌وار، بال و پر خود را در مکتب اهل‌بیت (ع) مى‌سوزاند تا مدافع حرم آل‌الله باشد؛ چرا که آن‌چنان شیفته و ارادتمند آستان مقدس حضرات معصومین (ع) است که در این مسیر روز و شب برایش معنایى ندارد. او براى اعتلاى پرچم پرافتخار شعر اهل‌بیت (ع) همواره مجاهدت مى‌کند، آبرویش را خرج اهل‌بیت کرده است و در این آستان مقدس نیز کسب آبرو مى‌نماید و آنچه را دارد، مدیون اهل‌بیت (ع) مى‌داند. او شاعری است که تاکنون بى‌وضو دست به قلم نبرده است؛ چرا که قلم زدن در راه اهل‌بیت (ع) را مقدس مى‌داند و خود را پاسبان این ودیعه الهى برمى‌شمرد.
این شاعر رمز ماندگارى مجاهدى را مجاهدت در اوج اخلاص و تواضع و دور نگه‌داشتن خود از هرگونه منیّت و تکبرّ دانست و یادآور شد: اعتقاد راسخ مجاهدی به توجهات ویژه حضرات معصومین (ع)، اثرات این مجاهدت را در اشعار ناب او متبلور ساخته است. جان کلام اینکه مجاهدى بدون ادعا، اما عاشقانه کلام رهبر فرزانه انقلاب و بیانات حکیمانه ایشان را بر خود فرض مى‌داند و جایى که معظم‌له مى‌فرماید "گاهى یک بیت شعر کار صد‌ها ساعت سخنرانى و منبر را مى‌کند"، او سر از پا نمى‌شناسد و به نداى امین شعر انقلاب لبیک مى‌گوید و سال‌ها به‌حکم تعهد و رسالت انسانى خود دنبال رضایت ولى خدا مى‌گردد.
عبداللهی با بیان اینکه مجاهدى وقف شعر است؛ ولى شعر متعهد، آن هم اداى دین به محضر اهل‌بیت (ع)، اضافه کرد: شعر مجاهدى، چون آیینه صاف و زلال و به‌دور از هرگونه انحراف و خط و خش است و آیینگى را به ما مى‌آموزد. پروانگى را نیز باید از او آموخت که پروانه‌وار گرد حریم نورانى اهل‌بیت (ع) مى‌گردد و کسب معرفت مى‌کند.
عبداللهی در ادامه غزلی از مجاهدی را با این ابیات ارائه کرد:
چه زیبا ایستاده!
کیست این مردی که رودرروی دنیا ایستاده
در دل دریای دشمن بی‌محابا، ایستاده
لرزه می‌افتد به جان خیل دشمن از خروشش
وز نهیبش قلب هستی، نبض دنیا ایستاده
می‌گذارد پای بر فرق شط از دریادلی‌ها
وه چه بِشکوه و تماشایی است، دریا، ایستاده!
*
گرچه زینب زیر بار داغ‌ها از پا نشسته
تکیه کرده بر عمود خیمه‌ها تا ایستاده.
او که دارد فطرتی نازک‌تر از آیینه حتی
در مصاف خصم، چون کوهی ز خارا ایستاده
با غریو ما‌رأیتُ "فی البلا" الّا جمیلا
پیشِ‌روی آن‌همه زشتی چه زیبا ایستاده
از قیام کربلا این درس را آموخت باید:
ظلم را نتوان ز پا انداخت الّا ایستاده
این پیام تک‌سوار ظهر عاشوراست: یاران
مرگ در فرهنگ ما زیباست، اما ایستاده
شناسنامه شعر آیینی
کبری حسینی بلخی، از شاعران افغانستان، نیز در ادامه این جلسه با بیان اینکه شناسنامه شعر آیینی فارسی در دوره جمهوری اسلامی ایران، به نام استاد محمدعلی مجاهدی (پروانه) ثبت شده است، گفت: استاد مجاهدی، یک عمر در سنگر فرهنگ عاشورای حسینی جهاد کرده است و با واژگان و کلمات که سربازان سربه‌راه و وفادار او به حساب می‌آیند، در برابر شبیخون فرهنگی مقاومت کرده است.
وی ادامه داد: سروده‌های آیینی این شاعر اندیشمند که از خلاقیت و آفرینش ادبی و هنری والایی برخوردار است، به شعر آیینی برگ و بار بخشیده است. پژوهش‌های بی‌بدیل این پژوهشگر فروتن که ریشه در قرآن مجید و روایات معصومین (ع) و تراث غنی شیعه در فراز و فرود تاریخ سرخ این قبیله دارد، به آن ریشه و ژرفنای فناناپذیر داده است. شاگردان این استاد ارجمند، که اکنون هرکدام بر سکوی استادی و آموزش و تعلیم نشسته‌اند، بر پویایی، بالندگی، شتاب و نهادینه شدن جریان شعر آیینی به‌عنوان یک جریان ادبی فاخر و غیر قابل انکار افزوده‌اند، البته استاد مجاهدی این مسیر پر از فراز و نشیب را به‌آسانی نپیموده است؛ بلکه چند دهه از عمر شریف خود را «در محفل روحانیان» تلمذ و «در محضر لاهوتیان» تهجد کرده و «فغان دل» شنیده است تا بر «شکوه شعر عاشورا» و ادبیات مقاومت شیعی بیفزاید و «سیمای مهدی (عج) را در آیینه شعر فارسی» به منتظران ظهور و تشنگان حضور آن حضرت بنمایاند.
اجرای متفاوت مجاهدی در روز ولادت حضرت زهرا (س) در دیدار با مقام معظم رهبری
محسن طاهرى، مدیرعامل خانه مداحان کشور، نیز در ادامه این مراسم با انتشار پیامی از خدمات محمدعلی مجاهدی تقدیر کرد. در این پیام آمده است:
باسمه تعالى و بذکر ولیه المهدى (عج)
جناب مستطاب استاد بزرگوار، دکتر محمدعلى مجاهدى دامت برکاته
بعدالتحیة والسلام
اگرچه معرِّف باید اجلّاى از معرَّف بوده باشد؛ ولى از آنجا که حقیر همواره از مُریدان حضرتعالى بوده‌ام اینجا هم به‌عنوان تحفه درویش برگ سبزى تقدیم حضورتان می‌نمایم:
از آنجا که فرمودند انَّ من الشعرِ لَحکمةٌ
اشعار حکیمانه پدر بزرگوار شعر آئینى همواره مورد علاقه ارباب شعر و ادب بوده و حقیر کمترین به‌کرّات از آن ابیات نغز بهره‌ها بردم.
اجراى آن استاد ذوفنون را در روز ولادت مادر والاگهر سادات در بیت مقام معظم رهبرى از یاد‌ها نرفته است در مکتب بزرگان فلسفه و عرفان و حکیمان متأله، درس‌ها آموخته و به کارگیرى نموده‌اند. در یک کلام باید عرض کنم: بیهوده سخن به این درازى نبود؛ براى آن استاد کم نظیر، دوام عزت و عظمت آرزومندم.
«پروانه» شدن شاعر آیینی
مرتضی امیری اسفندقه، شاعر، نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه استاد مجاهدی به بهترین نحو آموزش داوری و قضاوت اشعار می‌دهد، گفت: افتخار شاگردی استاد «پروانه» را دارم و ایشان دارای یک تواضع مثال‌زدنی هستند، در شب شعری استاد شعر ضعیف برای استاد خوانده می‌شد، ولی وی اصلاح می‌کرد و اعتراض نمی‌کرد. با ایشان در یک جلسه‌ای بودیم که همسر استاد مجاهدی وارد شدند و بنده شاهد بودم که ایشان تمام‌قد و باادب پیش‌پای همسرشان ایستادند و من با خودم گفتم "اگر کسی می‌خواهد شاعر آیینی باشد، باید مانند «پروانه» شود. "
دو کوثر زلالی که شعر مجاهدی از آن سرچشمه می‌گیرد
محمدرضا سنگری، استاد دانشگاه، نیز در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه سلوک شعرى استاد مجاهدى از دو کوثر زلال و زایا سرچشمه مى‌گیرد، گفت: نخست ذوق و طبع پویا و جوشان و دوم تأیید مستمر روح‌القدسى. در سروده‌هاى نغز و سازمند و استوار دکتر مجاهدى، یکدستگى و یکپارچگى، انتظام و انسجام، شبکه تصاویر و مضامین و قدرت شگفت آفرینندگى، جلوه‌گر است. دشوارترین ردیف‌ها و قافیه‌ها، هنرمندانه، استادانه و ماهرانه به‌کار گرفته مى‌شوند و به زیبایى و رسایى با تمام عناصر و سازه‌هاى شعر، پیوند مى‌یابند.
وی ادامه داد: وقتى سروده‌هایى، چون «روى نیزه‌ها»، «رجعت سرخ»، «اقیانوس در شط»، «از قتلگاه» و... را مى‌خوانید، وحدت و هم‌خوانى ردیف و قافیه در مجموعه سروده‌ها، مضامین و مفاهیم، شعرى یکپارچه و یگانه را، دلپذیرترین موسیقى فرا چشم و گوش قرار مى‌دهد. قدرت نگارگرى، تصاویر بدیع و زیبا، سروده‌هاى استاد مجاهدى را متمایز و ممتاز مى‌سازد. سروده «فتنه خاکسترى» با ردیف دشوار «در تنور» نمونه‌اى بارز از این ویژگى است.
سنگری با ابراز اینکه شعر استاد مجاهدى به‌ویژه در قلمروی شعر آیینى مذهبى و ویژه‌تر در حوزه شعر عاشورایى، تلفیق عناصر «سوگ»، «پیام»، «عرفان» و «حماسه» با هم است، افزود: شعر مجاهدی ذووجوه است و به‌دیگر زبان به‌لحاظ درون‌مایه و ساخت کامل، و همین استاد دکتر مجاهدى را در صدر آیینى‌سرایان عصر ما قرار مى‌دهد. استاد دوست‌داشتنى، متواضع، روشن‌اندیش، معتقد و متعبد و متعهد و به بسیار فضایل دیگر آراسته است؛ شاگردپرورى، نقد منصفانه و دردمندانه، دفاع از آرمان‌ها و ارزش‌ها، استوارى و مرزبانى در ساحت فرهنگ و انذار و هشدار به‌هنگام، سیمایى ستودنى از استاد عزیزم دکتر مجاهدى ساخته است که او را الگویى بایسته براى نسل امروز و فردا باید شناخت و شناساند.
سعید حدادیان، شاعر و مداح اهل بیت (ع)، نیز در بخش دیگری از این مراسم گفت: ادبیات آیینی این روزگار وام‌دار بنان و بیان اندیشمندانی‌ست که رکن رکین ادب پارسی را ادب و پارسائی می‌دانند و خویش را خاکسار خانه آسمانی قرآن و عترت می‌خوانند. از سرآمدان این سلسله و بزرگان این قافله است، ادیب دانشمند و فرزانه ارجمند استاد مجاهدی عزیز که تنها تألیفات فراوان وی گنجینه عظیمی است پر از جواهرات نورانی معارف ادبی، چه رسد به آن‌که احصا کنیم عدد و مدد شاگردان او را در عرصه‌های هنر و ادب.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود، بهره‌مندی مجاهدی از صاحب‌دلان و عرفا را از دیگر ویژگی‌های شاخص او یاد کرد و ادامه داد: بی‌شک رشد چشمگیر نحله ادبی شهر مقدس قم ثمره مجاهدت‌های گوناگون استاد مجاهدی است. امروز قم مثل نگینی بزرگ بر سینه‌ریز عروس ادب آیینی ایرانیان می‌درخشد و این نیست مگر به لطف مهربانی‌ها و مهردانی‌های آن بزرگوار.
علیرضا قزوه، شاعر و پژوهشگر، نیز مجاهدی را از بهترین روایتگران و سرایندگان شعر آیینی توصیف کرد و گفت: در شعر مجاهدی روایت و حکایت به شیوه صحیح آمده و از عرفان ناب اسلامی نیز به درستی بهره برده است. در کنار آن هوش ذاتی و عاطفه رقیق و کلام پخته و منسجم شعر این استاد را بسیار برجسته کرده است. خوشحالم که امشب این چهره ارزشمند شعر آیینی در بین ماست.
مصطفی محدثی خراسانی، شاعر، نیز در بخش دیگری از این مراسم به برخی از ویژگی‌های شخصیتی و سبک شعری مجاهدی اشاره و اضافه کرد: مجاهدی در بین شاعران مطرح و سطح یک معاصر تنها شاعری است که تمام و کمال در حوزه شعر آیینی به آفرینش ادبی پرداخته است. او تنها شاعر آیینی است که علاوه بر سرودن، در حوزه تحقیق و پژوهش در این وادی نیز ید طولایی دارد.
وی مجاهدی را تنها شاعر آیینی خواند که چند دهه با تشکیل و محوریت و هدایت انجمن ادبی، توانسته به استعدادیابی در حوزه شعر آیینی بپردازد. محدثی خراسانی همچنین ضمن بیان اینکه شاگردپروری مجاهدی به زبان معیار و مدار شعر آیینی روزگار تبدیل شده است، یادآور شد: او تنها شاعر آیینی است که علاوه بر محوریت و اقبال گسترده‌ای که در جامعه عام مداحان و مرثیه سرایان دارد، در گستره شعر معاصر از سرآمدان و انگشت‌شماران مورد اتفاق و اقبال است.
«گریستن» بر عاشـورا مقدمه‌ای است بر «نگریستن»
رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر، نیز در یادداشتی ضمن اشاره به برخی از ویژگی‌های شعری مجاهدی نوشت: در ذهن و زبان مجاهدی که پرورش‌یافته مکتب قرآن و خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) است، عاشورا نه یک جنگ، که یک «فرهنگ» است و کربلا دانشگاهی برای انسان‌سازی و احیای کرامت‌های انسانی. این شاعر دل شده عاشورایی، حسین بن علی (ع) را شهید و شاهدی می‌داند که همچنان فریاد «هَلْ مِنْ ناصِرٍ یَنْصُرُنی» اش در گوش زمان بلند است. از همین رو امروز یاری و همراهی حسین (ع) را در کنار برپایی مراسم سوگواری اصیل سنتی، در تبعیت و پیروی از راه و مرام و روش و منش او می‌داند.
وی با بیان اینکه مجاهدی با سرمایۀ عاشورا به دنبال عمارت جهان است، نه تجارت جهان، افزود: وی معتقد است که عاشورا باید آمیزه‌ای از شور و شعور باشد و زمینه‌ساز ظهور. او بر این باور است که «گریستن» بر عاشـورا باید مقدمه‌ای بر «نگریستن» باشد، و «عزاداری» برای سرور و سالار شهیدان کربلا - که به راستی مصیبتش اعظم مصائب عالم و آدم است - مقدمه‌ای برای «بیداری»، نه کارناوالی برای جلوه‌فروشی و مردم‌آزاری. او عاشورا را رستاخیز حماسه و بیداری و ظلم‌ستیزی می‌داند و از همین رو به شاعران عاشورایی توصیه می‌کند که همچون پیام‌آور کربلا، حضرت زینب کبری (س)، زیبایی‌های قیام حسینی را در قاب حماسه به نظاره بنشینند و با بیانی با صلابت و استوار به تصویر بکشند:
هر شعر در رثای تو گفتیم نارساست‌ای خطبۀ حماسی سرخت رسا فقط
تو مرگ را به سخره گرفتی، کجا رواست
تا نام تو خلاصه شود در عزا فقط؟
خون بود و داغ بود و عطش بود و ناله بود.
اما نبود این همه ماجرا فقط …
استعدادیابی و شاگردپروری مجاهدی، موضوعی بود که سیده فاطمه موسوى، شاعر و پژوهشگر، نیز به آن اشاره کرد و گفت: محمّدعلی مجاهدی از ارجمندانی است که سال‌ها جاده‌های کویری تحقیق و تتبع را در جست‌وجوی ظرایف شعر مذهبی هم در مقام سرایش و هم در مقام کشف و تعریف پیموده و جواهر گنجینه‌های شعر فارسی را مدقّانه و مجدّانه کاویده است. حاصل حضور دیرینه‌اش در مجامع و انجمن‌های ادبی در کنار آثار بسیار و متنوعش علاوه بر ظهور استعداد‌های جوان شعر، چشم‌اندازی است که از نجابت و ولایت آسمانی شعر فارسی فراروی فرداییان گشوده است؛ و البته سخن در باب مندرجات شعر‌های استاد پروانه شاعر خود فصلی دیگر و مجالی دیگر از تحقیق و تتبع در نقد و شعر معاصر ایران فراروی اهالی دانشگاه و ادبیات است.
آرزوی پدر شعر آیینی
محمدعلی مجاهدی نیز در پیامی صوتی ضمن تشکر از همه کسانی که در این برنامه حضور داشتند، گفت: تنها افتخارم این است که عمری در خدمت شاعران گران‌مایه آیینی خصوصاً شاعران جوان بوده‌ام.
وی در ادامه به بخشی از فعالیت‌های انجمن ادبی «محیط» که سابقه‌ای ۶۰ ساله دارد، اشاره و اضافه کرد: تنها افتخارم این است که ۶۰ سال اخیر عمرم در راه اعتلای شعر آیینی طی شده است و امیدوارم این چند صباحی که باقی است در این مسیر به پایان برسد. امیدوارم بعد از ما عزیزان شاعر، شاعران توانمند آیینی نگذارند که علم شعر آیینی روی زمین بماند. امیدوارم شاهد به اهتزاز درآمدن بیشتر انواع شعر آیینی در قله‌های مرتفع ادبی باشیم.
انتهای پیام/
او در بخش دیگری از این یادداشت با اشاره به نگاه متفاوت مجاهدی در عرصه شعر آیینی نوشت: اینک فرازی از فرمایشات آن عاشق پروانه‌وار عاشورایی را با هم مرور می‌کنیم که بیانگر عمق نگاه وی در خصوص گفتمان ادبیات آیینی است: «دامنه شعر آیینی در زبان فارسی بسیار گسترده است. اگر مقوله‌های نیایشی، توحیدی، اخلاقی، پندی، حماسی، حکمی، عرفانی و اجتماعی اجازه ورود در عرصه شعر آیینی را داشته باشند ـ که دارند ـ و اگر این عناوین از جهات بسیاری ملهم از معارف اسلامی و آموزه‌های دینی باشد ـ که هست ـ کدام نقطه از گستره شعر فارسی را می‌توان نشان داد که در سیطره این مفاهیم ارزشی نباشد؟! و کدام محدوده از قلمروی شعر فارسی را می‌توان سراغ کرد که حضور شهروندان شعر آیینی را به‌رسمیت نشناسد؟! اگر مفاهیم کلیدی مطرح در شعر آیینی را ـ به‌معنای تعمیمی و نه اصلاحی آن ـ از شعر فارسی بگیریم؛ جز آثار معدودی صرفاً عاطفی و عاشقانه و تغزل‌آمیز چه مطلب قابل ارائه‌ای باقی می‌ماند؟! و اگر این مفاهیم بلند و ارزشی موجود در شعر فارسی را برگرفته و متأثر از تعالیم اسلامی ندانیم؛ کدام مأخذ معتبری را در اختیار داریم تا در مقام اثبات مدعای خود به آن استناد کنیم؟ " حقا که وی در راستای حفظ شعر آیینی و عاشورایی و همچنین احیای فرهنگ مهدویت و تبیین مفاهیم کلیدی آن گام‌های اساسی برداشته است و با شناخت نیاز‌های اساسی نسل جوان و ارائه مطالب وزین علمی توانسته است به برخی از این نیاز‌ها پاسخ مناسب دهد.
شاعری که بی‌وضو دست به قلم نبرده است
محمدمهدى عبداللهى، شاعر و پژوهشگر، نیز در ادامه این جلسه با بیان "سخن‌گفتن از استاد محمدعلى مجاهدى براى بنده که توفیق شاگردى آن وجود نازنین را دارم، بسیار سخت است و حقیقتاً در این زمینه عاجز هستم"، گفت:، اما در چند جمله‌اى ناقابل صرفاً ارادت خود را به محضر مبارک آن استاد فرزانه تقدیم مى‌دارم والا ما که باشیم بر آن خاطر عاطر گذریم. انصافاً لقب پدر شعر آیینى برازنده مقام والاى استاد مجاهدى عزیز است؛ چرا که با تمام وجود خود را و زندگى خود را وقف اهل‌بیت علیهم السلام و نشر معارف ارزشمند آن ذوات مقدس کرده و بیش از نیم قرن است که در نهایت اخلاص و تواضع، دغدغه جدى براى ارتقاى سطح شعر آیینى کشور و شاعران آیینى سراى روزگارمان را داشته است و خدمات برجسته و تلاش‌هاى زیادى را انجام داده است.
درخواست محمدعلی مجاهدی از شاعران کشور
وی ادامه داد: مجاهدى با تمام وجود براى شاعران آیینى پدرى مى‌کند و غیرت مذهبى آنان را به جوش مى‌آورد تا در مکتب نورانى شعر اهل‌بیت (ع) به حماسه‌سرایى بپردازند. نگاه استاد مجاهدى به شعر اهل‌بیت (ع)، معنادار است؛ یعنى فاصله گرفتن از ذلت در شعر و رسیدن به قله عزت و منزل سعادت است و این نگاه نشئت‌گرفته از همان نگاه سیدالشهدا (ع) و حضرت زینب کبرى (س) در به ثمر رساندن واقعه عظیم عاشورا بوده است. به‌تصویر کشیدن حماسه بزرگ حضرات آل‌الله در اوج مرثیه ایشان، همیشه مدنظر مجاهدى عزیز بوده است.
عبداللهی در ادامه مجاهدی را «مرد واقعى میدان شعر آیینى» هم در قول و هم در فعل توصیف و اضافه کرد: چرا که مى‌خواهد همیشه شعر آیینى در قله باشد و از هرگونه آسیبى نیز شعر آیینى و هم هیئت‌هاى منتسب به ایشان در امان بمانند و در این راه شجاعانه و بدون واهمه با تمامى انحرافات و شبهات و تحریف‌ها مبارزه مى‌کند. استاد مجاهدى پروانه‌وار، بال و پر خود را در مکتب اهل‌بیت (ع) مى‌سوزاند تا مدافع حرم آل‌الله باشد؛ چرا که آن‌چنان شیفته و ارادتمند آستان مقدس حضرات معصومین (ع) است که در این مسیر روز و شب برایش معنایى ندارد. او براى اعتلاى پرچم پرافتخار شعر اهل‌بیت (ع) همواره مجاهدت مى‌کند، آبرویش را خرج اهل‌بیت کرده است و در این آستان مقدس نیز کسب آبرو مى‌نماید و آنچه را دارد، مدیون اهل‌بیت (ع) مى‌داند. او شاعری است که تاکنون بى‌وضو دست به قلم نبرده است؛ چرا که قلم زدن در راه اهل‌بیت (ع) را مقدس مى‌داند و خود را پاسبان این ودیعه الهى برمى‌شمرد.
این شاعر رمز ماندگارى مجاهدى را مجاهدت در اوج اخلاص و تواضع و دور نگه‌داشتن خود از هرگونه منیّت و تکبرّ دانست و یادآور شد: اعتقاد راسخ مجاهدی به توجهات ویژه حضرات معصومین (ع)، اثرات این مجاهدت را در اشعار ناب او متبلور ساخته است. جان کلام اینکه مجاهدى بدون ادعا، اما عاشقانه کلام رهبر فرزانه انقلاب و بیانات حکیمانه ایشان را بر خود فرض مى‌داند و جایى که معظم‌له مى‌فرماید "گاهى یک بیت شعر کار صد‌ها ساعت سخنرانى و منبر را مى‌کند"، او سر از پا نمى‌شناسد و به نداى امین شعر انقلاب لبیک مى‌گوید و سال‌ها به‌حکم تعهد و رسالت انسانى خود دنبال رضایت ولى خدا مى‌گردد.
عبداللهی با بیان اینکه مجاهدى وقف شعر است؛ ولى شعر متعهد، آن هم اداى دین به محضر اهل‌بیت (ع)، اضافه کرد: شعر مجاهدى، چون آیینه صاف و زلال و به‌دور از هرگونه انحراف و خط و خش است و آیینگى را به ما مى‌آموزد. پروانگى را نیز باید از او آموخت که پروانه‌وار گرد حریم نورانى اهل‌بیت (ع) مى‌گردد و کسب معرفت مى‌کند.
عبداللهی در ادامه غزلی از مجاهدی را با این ابیات ارائه کرد:
چه زیبا ایستاده!
کیست این مردی که رودرروی دنیا ایستاده
در دل دریای دشمن بی‌محابا، ایستاده
لرزه می‌افتد به جان خیل دشمن از خروشش
وز نهیبش قلب هستی، نبض دنیا ایستاده
می‌گذارد پای بر فرق شط از دریادلی‌ها
وه چه بِشکوه و تماشایی است، دریا، ایستاده!
*
گرچه زینب زیر بار داغ‌ها از پا نشسته
تکیه کرده بر عمود خیمه‌ها تا ایستاده.
او که دارد فطرتی نازک‌تر از آیینه حتی
در مصاف خصم، چون کوهی ز خارا ایستاده
با غریو ما‌رأیتُ "فی البلا" الّا جمیلا
پیشِ‌روی آن‌همه زشتی چه زیبا ایستاده
از قیام کربلا این درس را آموخت باید:
ظلم را نتوان ز پا انداخت الّا ایستاده
این پیام تک‌سوار ظهر عاشوراست: یاران
مرگ در فرهنگ ما زیباست، اما ایستاده
شناسنامه شعر آیینی
کبری حسینی بلخی، از شاعران افغانستان، نیز در ادامه این جلسه با بیان اینکه شناسنامه شعر آیینی فارسی در دوره جمهوری اسلامی ایران، به نام استاد محمدعلی مجاهدی (پروانه) ثبت شده است، گفت: استاد مجاهدی، یک عمر در سنگر فرهنگ عاشورای حسینی جهاد کرده است و با واژگان و کلمات که سربازان سربه‌راه و وفادار او به حساب می‌آیند، در برابر شبیخون فرهنگی مقاومت کرده است.
وی ادامه داد: سروده‌های آیینی این شاعر اندیشمند که از خلاقیت و آفرینش ادبی و هنری والایی برخوردار است، به شعر آیینی برگ و بار بخشیده است. پژوهش‌های بی‌بدیل این پژوهشگر فروتن که ریشه در قرآن مجید و روایات معصومین (ع) و تراث غنی شیعه در فراز و فرود تاریخ سرخ این قبیله دارد، به آن ریشه و ژرفنای فناناپذیر داده است. شاگردان این استاد ارجمند، که اکنون هرکدام بر سکوی استادی و آموزش و تعلیم نشسته‌اند، بر پویایی، بالندگی، شتاب و نهادینه شدن جریان شعر آیینی به‌عنوان یک جریان ادبی فاخر و غیر قابل انکار افزوده‌اند، البته استاد مجاهدی این مسیر پر از فراز و نشیب را به‌آسانی نپیموده است؛ بلکه چند دهه از عمر شریف خود را «در محفل روحانیان» تلمذ و «در محضر لاهوتیان» تهجد کرده و «فغان دل» شنیده است تا بر «شکوه شعر عاشورا» و ادبیات مقاومت شیعی بیفزاید و «سیمای مهدی (عج) را در آیینه شعر فارسی» به منتظران ظهور و تشنگان حضور آن حضرت بنمایاند.
اجرای متفاوت مجاهدی در روز ولادت حضرت زهرا (س) در دیدار با مقام معظم رهبری
محسن طاهرى، مدیرعامل خانه مداحان کشور، نیز در ادامه این مراسم با انتشار پیامی از خدمات محمدعلی مجاهدی تقدیر کرد. در این پیام آمده است:
باسمه تعالى و بذکر ولیه المهدى (عج)
جناب مستطاب استاد بزرگوار، دکتر محمدعلى مجاهدى دامت برکاته
بعدالتحیة والسلام
اگرچه معرِّف باید اجلّاى از معرَّف بوده باشد؛ ولى از آنجا که حقیر همواره از مُریدان حضرتعالى بوده‌ام اینجا هم به‌عنوان تحفه درویش برگ سبزى تقدیم حضورتان می‌نمایم:
از آنجا که فرمودند انَّ من الشعرِ لَحکمةٌ
اشعار حکیمانه پدر بزرگوار شعر آئینى همواره مورد علاقه ارباب شعر و ادب بوده و حقیر کمترین به‌کرّات از آن ابیات نغز بهره‌ها بردم.
اجراى آن استاد ذوفنون را در روز ولادت مادر والاگهر سادات در بیت مقام معظم رهبرى از یاد‌ها نرفته است در مکتب بزرگان فلسفه و عرفان و حکیمان متأله، درس‌ها آموخته و به کارگیرى نموده‌اند. در یک کلام باید عرض کنم: بیهوده سخن به این درازى نبود؛ براى آن استاد کم نظیر، دوام عزت و عظمت آرزومندم.
«پروانه» شدن شاعر آیینی
مرتضی امیری اسفندقه، شاعر، نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه استاد مجاهدی به بهترین نحو آموزش داوری و قضاوت اشعار می‌دهد، گفت: افتخار شاگردی استاد «پروانه» را دارم و ایشان دارای یک تواضع مثال‌زدنی هستند، در شب شعری استاد شعر ضعیف برای استاد خوانده می‌شد، ولی وی اصلاح می‌کرد و اعتراض نمی‌کرد. با ایشان در یک جلسه‌ای بودیم که همسر استاد مجاهدی وارد شدند و بنده شاهد بودم که ایشان تمام‌قد و باادب پیش‌پای همسرشان ایستادند و من با خودم گفتم "اگر کسی می‌خواهد شاعر آیینی باشد، باید مانند «پروانه» شود. "
دو کوثر زلالی که شعر مجاهدی از آن سرچشمه می‌گیرد
محمدرضا سنگری، استاد دانشگاه، نیز در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه سلوک شعرى استاد مجاهدى از دو کوثر زلال و زایا سرچشمه مى‌گیرد، گفت: نخست ذوق و طبع پویا و جوشان و دوم تأیید مستمر روح‌القدسى. در سروده‌هاى نغز و سازمند و استوار دکتر مجاهدى، یکدستگى و یکپارچگى، انتظام و انسجام، شبکه تصاویر و مضامین و قدرت شگفت آفرینندگى، جلوه‌گر است. دشوارترین ردیف‌ها و قافیه‌ها، هنرمندانه، استادانه و ماهرانه به‌کار گرفته مى‌شوند و به زیبایى و رسایى با تمام عناصر و سازه‌هاى شعر، پیوند مى‌یابند.
وی ادامه داد: وقتى سروده‌هایى، چون «روى نیزه‌ها»، «رجعت سرخ»، «اقیانوس در شط»، «از قتلگاه» و... را مى‌خوانید، وحدت و هم‌خوانى ردیف و قافیه در مجموعه سروده‌ها، مضامین و مفاهیم، شعرى یکپارچه و یگانه را، دلپذیرترین موسیقى فرا چشم و گوش قرار مى‌دهد. قدرت نگارگرى، تصاویر بدیع و زیبا، سروده‌هاى استاد مجاهدى را متمایز و ممتاز مى‌سازد. سروده «فتنه خاکسترى» با ردیف دشوار «در تنور» نمونه‌اى بارز از این ویژگى است.
سنگری با ابراز اینکه شعر استاد مجاهدى به‌ویژه در قلمروی شعر آیینى مذهبى و ویژه‌تر در حوزه شعر عاشورایى، تلفیق عناصر «سوگ»، «پیام»، «عرفان» و «حماسه» با هم است، افزود: شعر مجاهدی ذووجوه است و به‌دیگر زبان به‌لحاظ درون‌مایه و ساخت کامل، و همین استاد دکتر مجاهدى را در صدر آیینى‌سرایان عصر ما قرار مى‌دهد. استاد دوست‌داشتنى، متواضع، روشن‌اندیش، معتقد و متعبد و متعهد و به بسیار فضایل دیگر آراسته است؛ شاگردپرورى، نقد منصفانه و دردمندانه، دفاع از آرمان‌ها و ارزش‌ها، استوارى و مرزبانى در ساحت فرهنگ و انذار و هشدار به‌هنگام، سیمایى ستودنى از استاد عزیزم دکتر مجاهدى ساخته است که او را الگویى بایسته براى نسل امروز و فردا باید شناخت و شناساند.
سعید حدادیان، شاعر و مداح اهل بیت (ع)، نیز در بخش دیگری از این مراسم گفت: ادبیات آیینی این روزگار وام‌دار بنان و بیان اندیشمندانی‌ست که رکن رکین ادب پارسی را ادب و پارسائی می‌دانند و خویش را خاکسار خانه آسمانی قرآن و عترت می‌خوانند. از سرآمدان این سلسله و بزرگان این قافله است، ادیب دانشمند و فرزانه ارجمند استاد مجاهدی عزیز که تنها تألیفات فراوان وی گنجینه عظیمی است پر از جواهرات نورانی معارف ادبی، چه رسد به آن‌که احصا کنیم عدد و مدد شاگردان او را در عرصه‌های هنر و ادب.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود، بهره‌مندی مجاهدی از صاحب‌دلان و عرفا را از دیگر ویژگی‌های شاخص او یاد کرد و ادامه داد: بی‌شک رشد چشمگیر نحله ادبی شهر مقدس قم ثمره مجاهدت‌های گوناگون استاد مجاهدی است. امروز قم مثل نگینی بزرگ بر سینه‌ریز عروس ادب آیینی ایرانیان می‌درخشد و این نیست مگر به لطف مهربانی‌ها و مهردانی‌های آن بزرگوار.
علیرضا قزوه، شاعر و پژوهشگر، نیز مجاهدی را از بهترین روایتگران و سرایندگان شعر آیینی توصیف کرد و گفت: در شعر مجاهدی روایت و حکایت به شیوه صحیح آمده و از عرفان ناب اسلامی نیز به درستی بهره برده است. در کنار آن هوش ذاتی و عاطفه رقیق و کلام پخته و منسجم شعر این استاد را بسیار برجسته کرده است. خوشحالم که امشب این چهره ارزشمند شعر آیینی در بین ماست.
مصطفی محدثی خراسانی، شاعر، نیز در بخش دیگری از این مراسم به برخی از ویژگی‌های شخصیتی و سبک شعری مجاهدی اشاره و اضافه کرد: مجاهدی در بین شاعران مطرح و سطح یک معاصر تنها شاعری است که تمام و کمال در حوزه شعر آیینی به آفرینش ادبی پرداخته است. او تنها شاعر آیینی است که علاوه بر سرودن، در حوزه تحقیق و پژوهش در این وادی نیز ید طولایی دارد.
وی مجاهدی را تنها شاعر آیینی خواند که چند دهه با تشکیل و محوریت و هدایت انجمن ادبی، توانسته به استعدادیابی در حوزه شعر آیینی بپردازد. محدثی خراسانی همچنین ضمن بیان اینکه شاگردپروری مجاهدی به زبان معیار و مدار شعر آیینی روزگار تبدیل شده است، یادآور شد: او تنها شاعر آیینی است که علاوه بر محوریت و اقبال گسترده‌ای که در جامعه عام مداحان و مرثیه سرایان دارد، در گستره شعر معاصر از سرآمدان و انگشت‌شماران مورد اتفاق و اقبال است.
«گریستن» بر عاشـورا مقدمه‌ای است بر «نگریستن»
رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر، نیز در یادداشتی ضمن اشاره به برخی از ویژگی‌های شعری مجاهدی نوشت: در ذهن و زبان مجاهدی که پرورش‌یافته مکتب قرآن و خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) است، عاشورا نه یک جنگ، که یک «فرهنگ» است و کربلا دانشگاهی برای انسان‌سازی و احیای کرامت‌های انسانی. این شاعر دل شده عاشورایی، حسین بن علی (ع) را شهید و شاهدی می‌داند که همچنان فریاد «هَلْ مِنْ ناصِرٍ یَنْصُرُنی» اش در گوش زمان بلند است. از همین رو امروز یاری و همراهی حسین (ع) را در کنار برپایی مراسم سوگواری اصیل سنتی، در تبعیت و پیروی از راه و مرام و روش و منش او می‌داند.
وی با بیان اینکه مجاهدی با سرمایۀ عاشورا به دنبال عمارت جهان است، نه تجارت جهان، افزود: وی معتقد است که عاشورا باید آمیزه‌ای از شور و شعور باشد و زمینه‌ساز ظهور. او بر این باور است که «گریستن» بر عاشـورا باید مقدمه‌ای بر «نگریستن» باشد، و «عزاداری» برای سرور و سالار شهیدان کربلا - که به راستی مصیبتش اعظم مصائب عالم و آدم است - مقدمه‌ای برای «بیداری»، نه کارناوالی برای جلوه‌فروشی و مردم‌آزاری. او عاشورا را رستاخیز حماسه و بیداری و ظلم‌ستیزی می‌داند و از همین رو به شاعران عاشورایی توصیه می‌کند که همچون پیام‌آور کربلا، حضرت زینب کبری (س)، زیبایی‌های قیام حسینی را در قاب حماسه به نظاره بنشینند و با بیانی با صلابت و استوار به تصویر بکشند:
هر شعر در رثای تو گفتیم نارساست‌ای خطبۀ حماسی سرخت رسا فقط
تو مرگ را به سخره گرفتی، کجا رواست
تا نام تو خلاصه شود در عزا فقط؟
خون بود و داغ بود و عطش بود و ناله بود.
اما نبود این همه ماجرا فقط …
استعدادیابی و شاگردپروری مجاهدی، موضوعی بود که سیده فاطمه موسوى، شاعر و پژوهشگر، نیز به آن اشاره کرد و گفت: محمّدعلی مجاهدی از ارجمندانی است که سال‌ها جاده‌های کویری تحقیق و تتبع را در جست‌وجوی ظرایف شعر مذهبی هم در مقام سرایش و هم در مقام کشف و تعریف پیموده و جواهر گنجینه‌های شعر فارسی را مدقّانه و مجدّانه کاویده است. حاصل حضور دیرینه‌اش در مجامع و انجمن‌های ادبی در کنار آثار بسیار و متنوعش علاوه بر ظهور استعداد‌های جوان شعر، چشم‌اندازی است که از نجابت و ولایت آسمانی شعر فارسی فراروی فرداییان گشوده است؛ و البته سخن در باب مندرجات شعر‌های استاد پروانه شاعر خود فصلی دیگر و مجالی دیگر از تحقیق و تتبع در نقد و شعر معاصر ایران فراروی اهالی دانشگاه و ادبیات است.
آرزوی پدر شعر آیینی
محمدعلی مجاهدی نیز در پیامی صوتی ضمن تشکر از همه کسانی که در این برنامه حضور داشتند، گفت: تنها افتخارم این است که عمری در خدمت شاعران گران‌مایه آیینی خصوصاً شاعران جوان بوده‌ام.
وی در ادامه به بخشی از فعالیت‌های انجمن ادبی «محیط» که سابقه‌ای ۶۰ ساله دارد، اشاره و اضافه کرد: تنها افتخارم این است که ۶۰ سال اخیر عمرم در راه اعتلای شعر آیینی طی شده است و امیدوارم این چند صباحی که باقی است در این مسیر به پایان برسد. امیدوارم بعد از ما عزیزان شاعر، شاعران توانمند آیینی نگذارند که علم شعر آیینی روی زمین بماند. امیدوارم شاهد به اهتزاز درآمدن بیشتر انواع شعر آیینی در قله‌های مرتفع ادبی باشیم.
انتهای پیام/
منبع: خبرگزاری تسنیم
ارسال نظر
