به گزارش «سدید»؛ تا پایان پنجمین روز نمایشگاه، نزدیک به ۵۷۰هزار عنوان کتاب به ارزش ۳۸میلیارد تومان فروخته شده‌است. نه سایت نمایشگاه از دسترس خارج شده و نه مشکل خاصی برای خریداران پیش آمده‌است. دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران که این روزها در حال برگزاری است با قوت به مسیرش ادامه می‌دهد و گویا یک دوره برگزاری نمایشگاه به شکل مجازی کافی بود برای رسیدن به یک رویداد بزرگ در عرضه کتاب به سراسر ایران اما چه بسا اگر جهان گرفتار ویروس کرونا نشده بود، به این زودی‌ها چنین دستاوردی حاصل نمی‌شد.
حالا که متاثر از شیوع کرونا چنین دستاوردی حاصل شده و از آنجا که این امید هست در آینده نزدیک، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران دوباره به صورت فیزیکی برگزار شود، می‌توان دو بستر و فرصت بزرگ را برای برگزاری نمایشگاه قائل شد؛ یک بستر واقعی در مصلی یا هر مکان دیگری و یک بستر مجازی که خوشبختانه برگزارکنندگان نمایشگاه در هر دو زمینه تجربیات قابل‌توجهی کسب کرده‌اند. شاید بعد از این تجربه‌ها، زمانش رسیده باشد که ساختار نمایشگاه کتاب تهران به‌روز شود و سیاستگذاری و برنامه‌‌ریزی‌های تازه‌ای برای نمایشگاه کتاب تهران صورت بگیرد، به‌خصوص از این بابت که بازخورد و نظرهای مختلفی درباره نمایشگاه کتاب تهران توسط شرکت‌کنندگان و مخاطبان نمایشگاه ابراز شده که قابل استفاده هستند از جمله گفت‌وگوی ما با دو ناشر در دو جایگاه مختلف و یک کتابفروش که در ادامه نگاه و نظرشان را درباره نمایشگاه کتاب تهران می‌خوانید.
به نفع ناشران بزرگ
علیرضا بهرامی، مدیر نشر آرادمان که یک دفتر انتشاراتی جمع‌و‌جور اما تخصصی است، نقدهای زیادی به نمایشگاه کتاب تهران وارد می‌داند؛ چه زمانی که به‌صورت فیزیکی برگزار می‌شد چه این دو سالی که به‌صورت مجازی برگزار می‌شود. به اعتقاد این ناشر، نمایشگاه کتاب تهران، نمایشگاه نیست بلکه فروشگاه است.
بهرامی در این باره می‌گوید: نمایشگاه تعریف خودش را دارد؛ جایی است برای عرضه، معرفی و تبادل رانت کتاب. نمایشگاه کتاب تهران که قبل از کرونا به‌صورت فیزیکی برگزار می‌شد یک فروشگاه یا بازار فصلی به‌حساب می‌آمد. حالا همین رویداد به‌صورت مجازی برگزار می‌شود و اندک شاخصه‌های نمایشگاه بودن را نیز از دست می‌دهد.
این ناشر در توضیح این نکته می‌گوید: اگر مخاطب به‌واسطه حضور در نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران می‌توانست در مسیر رسیدن به غرفه ناشران مطرح و شناخته‌شده با ناشران گمنام یا کتاب‌های غیرمشهور هم مواجهه تصادفی داشته باشد، حالا همین فرصت هم از بین رفته‌است.
مدیر نشر آرادمان تصریح می‌کند: سال گذشته برگزارکنندگان نمایشگاه این ایراد را پذیرفته بودند و قول داده بودند که تمهیدی برای آن بیندیشند اما ندیدم که در این زمینه اقدامی صورت بگیرد. درست است که رئیس نمایشگاه تغییر کرده ولی بقیه مسؤولان اجرایی همان کسانی هستند که سال گذشته در اجرای نمایشگاه سهم داشتند و حالا میتوانند در این زمینه پاسخگو باشند.
بهرامی، نمایشگاه مجازی کتاب را این‌طور تعریف می‌کند: یک فروشگاه اینترنتی کتاب است در حالی‌که در تمام طول سال کتابفروش‌ها میتوانند با ۲۰ درصد تخفیف کتاب بفروشند و مشتریان کتاب هم با یک بار خرید، میتوانند به‌طور مستمر پیام‌های اطلاع‌رسانی درباره تخفیف‌های فصلی، کد تخفیف و ... به‌دست بیاورند.
به اعتقاد بهرامی تنها تفاوت نمایشگاه مجازی کتاب تهران با فروش کتاب به صورت آنلاین توسط ناشران و کتابفروشان فقط در این است که دولت به‌عنوان برگزار‌کننده نمایشگاه، هم توان عرضه یارانه را دارد و هم ابزار و امکانات قابل توجه برای تبلیغات گسترده و همین دو مورد است که سبب می‌شود نمایشگاه مورد استقبال مردم و ناشران قرار بگیرد. مبلغ سودی که ناشر از عرضه کتاب در نمایشگاه مجازی کتاب به‌دست می‌آورد ۲۰ درصد بیشتر از سودی است که ناشر در فرآیند پخش و عرضه کتاب به‌دست می‌آورد. ناشر برای ارائه کتاب به توزیع و پخش باید ۴۰ درصد تخفیف بدهد و برای عرضه در نمایشگاه باید ۲۰ درصد تخفیف بدهد.
او درباره علت حضور ناشران کوچک‌تر در نمایشگاه می‌گوید: بخشی از ناشران تحت فشار روانی مؤلفان قرار دارند و سنگینی این بار روی دوش ناشران کوچک‌تر باعث می‌شود به‌رغم میل باطنی در نمایشگاه شرکت کنند. برخی دیگر به‌دلیل مشکلات مالی زیر بار یک فروش کوتاه‌مدت که نقدینگی به همراه دارد، می‌روند تا بتوانند برخی از مشکلات مالی را حل کنند یا سرمایه‌گذاری کنند، در حالی‌که می‌دانند این شرایط در دراز‌مدت به نفع‌شان نیست و هر اقدامی که کتابفروشی‌ها را تضعیف کند در نهایت به ضرر نشرشان تمام می‌شود؛ ضمن این‌که درباره نمایشگاه همیشه اظهارات و دیدگاه‌های ناشران بزرگ را می‌شنویم چون صدای رساتری دارند و رسانه‌ها هم بیشتر به سراغ آنها می‌روند اما این ناشران با وجود این‌که هم کتابفروشی و هم سیستم پخش کتاب دارند، تمام صنعت نشر نیستند.
مدیر نشر آرادمان معتقد است فروش بزرگ مجازی کتاب دو پیامد مهم دارد؛ یکی این‌که سبب می‌شود ناشران معروف‌تر و بزرگ‌تر در مقایسه با ناشران کوچک‌تر و کمتر شناخته شده، بیشتر منتفع شوند و دوم این‌که کتابفروشی‌ها به سمت ورشکستگی سوق داده شوند.
بهرامی در این‌باره توضیح می‌دهد: مراجعان تحت تاثیر تبلیغات نمایشگاه و کتاب‌هایی که بنام شده‌اند، به سایت مراجعه می‌کنند و کتاب‌های مورد نظر را از ناشران بزرگ و بنام خریداری می‌کنند. اگر در نمایشگاه فیزیکی می‌شد به مواجهه تصادفی با ناشران کوچک‌تر یا کتاب‌های جا مانده از تبلیغ، امیدوار بود ولی در نمایشگاه مجازی این امید هم از بین رفته است.
مدیر نشر آرادمان، ایراد دوم نمایشگاه کتاب تهران یعنی خطر ورشکستگی کتابفروشان را این‌طور تشریح می‌کند: چرا یک نهاد دولتی در نبود ایده‌های خلاقانه برای اجرای نمایشگاه باید رقیب بخش خصوصی شود؛ یعنی رقیب فروشگاه اینترنتی کتاب و کتابفروشی‌ها. همیشه اوضاع به این ترتیب بوده که بعد از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران چه به‌صورت فیزیکی چه به‌صورت مجازی تا چند ماه صنعت نشر در رکود به‌سر برده است؛ چون مردم تصور می‌کنند وظیفه فرهنگی خود را انجام داده و کتاب‌هایشان را خریده‌اند و بقیه سال را به خواندن همین کتاب‌ها می‌گذرانند.
بهرامی این شیوه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران را این‌طور توصیف می‌کند: تشویقی برای نرفتن به کتابفروشی‌ها و خرید کتاب صر‌فا در یک بازه زمانی کوتاه. آیا با این شیوه، عدالت فرهنگی که مسؤولان نمایشگاه به‌دنبال آن هستند، برقرار می‌شود؟
نمایشگاه، حرفه‌ای برگزار شد
علیرضا رئیس‌دانا، مدیر نشر نگاه که یکی از ناشران مطرح کشور است، ضمن استقبال از نمایشگاه و اشاره به دستاوردهای آن، تصریح می‌کند که نمایشگاه کتاب تهران به‌ضرر کتابفروشی‌های کشور است.
رئیس‌دانا، نمایشگاه مجازی کتاب تهران را به‌حال صنعت نشر مفید می‌داند و توضیح می‌دهد: سال گذشته عرضه کتاب به‌صورت مجازی در چند روز اول با مشکلاتی همراه بود اما به‌سرعت مشکل سایت رفع و نمایشگاه به‌صورت جدی و حرفه‌ای برگزار شد. این نمایشگاه به پهنه تمام ایران برگزار می‌شود و هر‌کسی از هر‌جایی می‌تواند در آن شرکت کند. هر‌کسی دسترسی به اینترنت داشته باشد، می‌تواند از نمایشگاه خرید کند و کتاب‌ها رایگان به دستش می‌رسد. فقط در این روند ممکن است کتابفروشی‌ها آسیب ببینند که می‌بینند.
مدیر نشر نگاه درباره وضعیت کتابفروشی‌ها در طول برگزاری نمایشگاه می‌گوید: این حجم کتابی که در نمایشگاه عرضه می‌شود بدون تردید به ضرر کتابفروشی‌هاست. دیگر مردم به کتابفروشی‌های محله مراجعه نمی‌کنند اما ناشران از برگزاری نمایشگاه بهره می‌گیرند، چون هم کتاب می‌فروشند و هم آماری از میزان استقبال مخاطبان نسبت به آثارشان به دست می‌آورند.
رئیس‌دانا دیگر ویژگی‌های نمایشگاه کتاب تهران را این طور تشریح می‌کند: ناشر وقتی ۱۰۰جلد کتاب به کتابفروشی‌ها عرضه می‌کند، نمی‌داند چه تعدادی به دست مردم رسیده و چه تعدادی در کتابفروشی مانده است اما در نمایشگاه مجازی کتاب تهران، مطمئنیم هر کتابی که فروخته می‌شود به صورت مستقیم به خانه‌های مردم راه پیدا می‌کند.
مدیر نشر نگاه به استقبال شبانه‌روزی مردم اشاره می‌کند و می‌گوید: مردم هر زمانی میتوانند از نمایشگاه مجازی کتاب بخرند. سال‌گذشته بیشترین میزان فروش ما بین ساعت ۱۰شب تا ۶ صبح بود.
او درباره میزان تخفیف برای عرضه کتاب در زمان نمایشگاه و خارج از آن هم می‌گوید: ما خارج از نمایشگاه تخفیف نمی‌دهیم، چون به کتابفروش لطمه می‌خورد مگر این‌که هفته کتاب یا زمان خاصی باشد اما در شرایط معمول بهتر است تخفیف ندهیم.
رئیس‌دانا برخلاف بهرامی به رکود بازار کتاب بعد از نمایشگاه باور ندارد و می‌گوید: سال پیش بعد از نمایشگاه مجازی، رکود اتفاق نیفتاد اما سال‌های قبل، بعد از نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران شاهد رکود بودیم که البته دلیلش این بود که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اردیبهشت برگزار می‌شد و بعد از نمایشگاه، دانش‌آموزان و دانشجویان که مخاطبان اصلی کتاب هستند، درگیر امتحانات می‌شدند و بعد هم تعطیلات تابستانی از راه می‌رسید و تا مدتی بازار کتاب راکد می‌ماند. کما این‌که بدون برگزاری نمایشگاه هم ممکن است این اتفاق رخ بدهد. هر چند بعد از نمایشگاه مجازی این رکود اتفاق نیفتاد و سال گذشته شاهد رکود نبودیم.
مدیر نشر نگاه به دیگر ویژگی‌های نمایشگاه مجازی کتاب تهران از جمله دسترسی آسان و بدون مشکل، ارسال رایگان کتاب و سایر موارد دیگر اشاره و کارکرد نمایشگاه مجازی را از نمایشگاه فیزیکی بهتر ارزیابی می‌کند.
/انتهای پیام/
منبع: روزنامه جام جم
