به گزارش «سدید»؛ برنامه‌ها و تئاترهای عروسکی از گونه‌های جذاب تصویری و نمایشی، مخصوصا برای کودکان است. کودکان با عروسک‌ها ارتباط می‌گیرند، آن‌ها را باور می‌کنند و دوست‌شان دارند. برخی کودکان با شخصیت عروسکی تا سال‌ها زندگی می‌کنند و خاطره می‌سازند. «مژده ذکریاپور»، طراح و سازنده عروسک، عروسک‌گردان و صداپیشه عروسک است که در برنامه‌های تلویزیونی و تئاتری زیادی حضور داشته است. در ادامه گفت‌وگوی ما با این هنرمند را درباره دنیای عروسک‌سازی می‌خوانید.
چطور عروسک‌سازی را شناختید و به‌عنوان یک حرفه دنبالش کردید؟
از زمانی که شش، هفت‌ساله بودم به کارهای هنری و حجم‌سازی علاقه داشتم تاحدی‌که میوه را نمی‌خوردم، بلکه آن را به مجسمه تبدیل می‌کردم. همیشه چسب و قیچی همراهم بود و در غیاب معلمان با گچ‌های تخته سیاه عروسک می‌ساختم. در دوره دبیرستان یکی از دوستانم مرا به کانون پرورش فکری بابل معرفی کرد و اولین کار جدی‌ام شکل گرفت. من برای نمایشی که در کانون برگزار می‌شد 12عروسک ساختم. این تجربه باعث شد عروسک‌سازی برایم جدی‌تر شود. سال75 نیز ساخت عروسک‌های نمایشی به سفارش کانون پرورش فکری را برعهده داشتم. اولین تجربه عروسک‌گردانی و صداپیشگی‌ام نیز در همان کار بود. کمی بعدتر در سال77 به‌عنوان مربی کانون دعوت و مشغول به کار شدم. بعد از کانون پرورش فکری نیز همکاری‌ام با صداوسیما شروع شد.
در دانشگاه نیز این رشته را دنبال کردید؟
خیر. من هیچ دوره آموزشی‌ای در این رابطه ندیدم و کاملا تجربی این کار را یاد گرفتم. در دانشگاه ابتدا کامپیوتر و بعد صنایع‌دستی خواندم اما در همان دوران در فعالیت‌های جنبی، برای شرکت در جشنواره دانشجویی، نمایش عروسکی کار می‌کردم.
شما عروسک‌سازی را در دو مدیوم مختلف یعنی تلویزیون و تئاتر انجام داده‌اید. آیا عروسک‌سازی برای این دو فضای متفاوت با هم فرق دارد؟
بله. در تلویزیون بیشتر از عروسک‌های ماکت که دهان‌شان باز و بسته می‌شوند استفاده می‌شود. از منظر قرارگیری در دکور و فرم نمایشی نیز متفاوت از تئاتر است. در برنامه‌های تئاتری معمولا عروسک‌ها بنا به متن و شیوه‌ای که کارگردان مدنظر دارد ساخته می‌شود. ممکن است عروسکی 20سانتی‌متر یا غول‌پیکر باشد اما در تلویزیون این عروسک‌ها براساس قاب تلویزیون ساخته می‌شود.
برنامه‌ها یا تئاترهای عروسکی معمولا برای کودکان در نظر گرفته می‌شود. این عروسک‌ها آیا برای بزرگسالان هم کاربرد دارد؟
قطعا کاربرد دارد. نمایش‌های بسیار فاخر عروسکی وجود دارد که برای بزرگسالان ساخته می‌شود؛ ازجمله کارهای آقای بهروز غریب‌پور که یکی از استادان نمایش عروسکی هستند. اپراهایی که او اجرا می‌برد کاملا برای بزرگسالان است. اگر قرار باشد در میان اساتید عروسک‌سازی کسی را استادم بدانم، بی‌شک بهروز غریب‌پور است؛ هرچند که تابه‌حال از نزدیک با او برخورد نداشته‌ام. آقای غریب‌پور کتابی در کانون پرورش فکری دارند که خیلی قدیمی است و در آن به‌شکل خلاصه همه عروسک‌ها را توضیح داده‌اند، راجع‌به نمایش‌های عروسکی صحبت کرده‌اند و اگر آن زمان سوالی داشتم با تصاویر کتاب می‌توانستم جوابم را بیابم و کارم را انجام دهم.
چقدر با عروسک‌هایی که می‌سازید ارتباط برقرار می‌کنید؟
معمولا اگر ارتباط برقرار نکنید آن را جزء عروسک‌های خود محسوب نمی‌کنید؛ همچون نویسنده‌ای که وقتی کتابی می‌نویسد تا زمانی‌که حس درونی‌اش را نتواند وارد قصه کند، آن را جزء قصه‌های خودش حساب نمی‌کند. در عروسک‌سازی هم همین‌طور است. معمولا کم پیش می‌آید که با عروسکی که می‌سازید ارتباط برقرار نکنید.
تابه‌حال عروسکی ساخته‌اید که آن قدر دوستش داشته باشید که دل‌تان نخواهد به گروه تحویل دهید؟
یک‌بار این موضوع پیش آمد. عروسکی ساخته بودم که عروسک‌گردانی‌اش را هم خودم برعهده داشتم اما صداپیشگی عروسک را فرد دیگری برعهده داشت. من با این عروسک به‌حدی راحت بودم که وقتی گوینده‌اش حرف نمی‌زد هم عروسک می‌توانست با دیگران ارتباط برقرار کند. اسم عروسک نی‌نی‌تا بود و در برنامه کودک شبکه مازندران حضور داشت.
با این حرف شما گمان می‌کنم حسی که عروسک‌گردان با عروسک می‌گیرد بیشتر از عروسک‌ساز با آن است. آیا درست برداشت کرده‌ام؟
عروسکی که درباره‌اش حرف زدم مربوط به سال‌های 83 و 84 است. معمولا وقتی زمانی طولانی می‌گذرد و کاری که می‌کنید به‌عنوان حرفه‌تان در نظر گرفته می‌شود این حس دلبستگی کمتر می‌شود. به مرور زمان این حس که کاش عروسکی که ساخته‌ام مال من بود یا می‌شد نزد خودم نگهش دارم کم می‌شود. وقتی عروسک رفت دیگر تمام شده و این سرنوشت عروسک است.
برعکس چطور؟ عروسکی بوده که اصلا دوستش نداشته باشید و دل‌تان خواسته باشد زودتر از دستش خلاص شوید؟
خیر. به یاد نمی‌آورم که از عروسکی خوشم نیامده باشد.
معمولا عروسک‌ها را با چه متریال‌هایی می‌سازید؟
عروسک‌های تلویزیونی معمولا از اسفنج ساخته می‌شوند به همراه تزیینات دیگری که کنارشان قرار می‌گیرد. در نمایش اما از متریال‌های مختلفی مانند اسفنج، فوم، یونولیت، ظرف و ظروف، بطری‌ها، برخی دورریختنی‌ها، کارتن، مقوا و روزنامه مچاله‌شده استفاده می‌شود. گاهی نیز تکنیک پاپیه‌ماشه کاربرد دارد. در تئاتر، عروسک‌ساز فضای بیشتری دارد و دستش بازتر است؛ زیرا عروسک‌ها متفاوت هستند، اندازه‌های مختلفی دارند و تکنیک‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان با آن‌ها عروسک ساخت اما در تلویزیون این‌طور نیست.
بازخورد مخاطبان به تئاترها و برنامه‌های عروسکی چیست و چقدر این گونه نمایشی یا برنامه‌سازی مورد توجه مخاطب است؟
تئاتر عروسکی حاصل تلاش و همکاری گروه است. نمی‌توان فقط به‌عنوان عروسک‌ساز گفت که مخاطب کار را دوست داشته یا نداشته است. ممکن است مخاطب از کلیت کار خوشش نیامده باشد اما از عروسک چرا. این یک کار گروهی است و اگر هرکدام از این اجزا کارشان را ضعیف انجام دهند کلیت کار دوست‌داشتنی نخواهد شد.
شما در زمینه نویسندگی و کارگردانی برنامه عروسکی نیز فعال هستید؟
بله، بسیار کم و در آن ادعایی ندارم. به شکلی تخصصی درگیر ساخت عروسک و عروسک‌گردانی هستم و کمتر فرصت کارگردانی داشته‌ام.
صداپیشه عروسک نیز هستید. درست است؟
بله. صداپیشگی نیز می‌کنم.
بین کارهای مختلفی که تجربه کرده‌اید، از عروسک‌سازی، عروسک‌گردانی، نویسندگی و کارگردانی برنامه عروسکی و صداپیشگی کدام‌یک برای‌تان اولویت دارد؟
همه این کارها را دوست دارم. عروسک‌گردانی و عروسک‌سازی از علاقه‌مندی‌های من از قبل بوده و هست و هر دو را بسیار دوست دارم اما دلم می‌خواهد در کارگردانی تجربه‌های بیشتر و خلاق‌تری به دست بیاورم.
درحال‌حاضر مشغول چه کاری هستید؟
درحال‌حاضر در یک سریال خانگی به نام «مترجم» که درحال ضبط است عروسک‌گردانی می‌کنم. طراحی و ساخت عروسک‌های نمایش «نترسک» کار مژگان رضاییان و نمایش «حیاط خانه ما» کار وحید خسروی را نیز در سال1400 انجام دادم. طراحی و ساخت دکور و عروسک‌های نمایش «قیچی که دنبال کار می‌گشت» را نیز انجام داده‌ام که قرار است در اردیبهشت‌ماه1401 به روی صحنه برود. عروسک‌های سریال تلویزیونی «شهر مورچه‌ها» را نیز ساخته‌ام که به‌زودی از تلویزیون پخش خواهد شد.
/انتهای پیام/
