گزارشی از پراکندگی مساجد در ایران
در کل شهر تهران با جمعیت چند میلیونی کمتر از دو هزار باب مسجد وجود دارد و به ازای هر ۴۵۰۰ نفر فقط یک مسجد فعال است.
به گزارش فرهنگ سدید؛ در حالی که تا سال۱۳۵۷ در ایران ۲۵هزار مسجد وجود داشت، با پیروزی انقلاب، رشد جمعیت و نیاز به ساخت مساجد جدید در ایران و عزم مردم به‌خصوص خیرین مسجدساز، این آمار نزدیک به سه برابر شده است. آمار‌ها می‌گوید تهران ۸.۵ میلیون نفر جمعیت ساکن دارد و تعداد مساجد آن حدود دو هزار باب است. با یک حساب سر انگشتی متوجه می‌شویم سرانه تعداد مساجد به جمعیت در تهران برای هر ۴ هزار نفر، یک مسجد است. حالا اگر میزان مساحت مساجد را به جمعیت شهر تهران تقسیم کنیم به هر تهرانی ۱۵سانتی‌مترمربع می‌رسد. این در حالی است که مساجد در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب نقش اساسی داشتند و مسوولان می‌بایست به کمبود مسجد در تهران که فقیرترین شهر در داشتن مساجد است، توجه ویژه کنند.
بنابر استاندارد‌های اعلام‌شده برای هر شهروند مسلمان باید حداقل ۶ تا ۷ مترمربع فضای مذهبی و فرهنگی در شهر وجود داشته باشد که بخش مهمی از آن را مساجد تشکیل می‌دهند، این درحالی است که تعداد کنیسه برای اقلیت‌های کلیمی در تهران برابر هر هزار نفر یک کنیسه است. مساجد در صدر اسلام به‌دلیل عهده‌داری کانون اصلی ارتباط مردم به‌ویژه فعالان جامعه، کارکرد‌های فراوانی در نظام اجتماعی ایفا می‌کردند. در عصر جدید به‌دلیل تفکیک ساختاری و تقسیم کار به برخی کارکرد‌های اجتماعی و سیاسی آن کمتر توجه می‌شود. با این حال در جریان انقلاب اسلامی ایران، مساجد نه‌تن‌ها محلی برای عبادت که به محلی برای فعالیت فرهنگی علیه رژیم و نظام اجتماعی حاکم تبدیل شد.
حجت‌الاسلام صادق‌زاده، مشاور شهردار تهران و رییس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران می‌گوید: «در دیداری که در ۲۵ بهمن‌ماه سال جاری به همراه دکتر حناچی، شهردار تهران با مراجع قم داشتیم تأکید شد که وضعیت تهران از نظر تعداد و پراکندگی مساجد مطلوب نیست. به‌طور مثال در منطقه۱۲ با وفور مساجد روبه‌رو هستیم و در عین حال در شمال غرب و شمال شرق تهران با کمبود مساجد روبه‌رو هستیم و به‌دنبال آن در زمینه آمایش مساجد گام‌هایی برداشته‌ایم تا مساجد در شهر تهران توزیع مناسب‌تری داشته باشند. همچنین شهردار تهران در این جلسه اظهار کردند که به‌دنبال این هستیم که کاری کنیم تا صدای اذان در همه جای شهر تهران شنیده شود و شهردار دستوری بر همین اساس به معاونت فرهنگی شهرداری دادند تا مشکلات مساجد و نمازخانه‌ها در پارک‌ها و بوستان‌های تهران برطرف شده و حداقل صدای اذان دو وعده در روز از بلندگو‌ها پخش شود.»
صادق‌زاده گفت: «در کشور به ازای هر ۱۱۰۰ نفر یک مسجد داریم؛ اما در شهر تهران به ازای هر ۴۲۰۰ نفر یک مسجد داریم. این عدد میانگین است و برخی محلات تهران فاقد مسجد هستند، به‌طوری که کمترین سرانه مسجد در مناطق شمالی شهر و بیشترین سرانه مسجد در منطقه۱۲ است. به‌طور مثال در منطقه یک تهران با ملاحظه مسافت دسترسی به مساجد به میزان ۲۵۰ متر ۱۱۶ مسجد وجود دارد و در منطقه ۲۰ حدود ۱۳۰ مسجد وجود دارد که نیاز به ۵۰ مسجد دیگر در این منطقه است؛ اما در منطقه ۲۰ محله جاده نظامی، باروت کویر و شاه آباد فاقد مسجد هستند در حالی که جمعیت محله شاه آباد ۳۹ هزار و ۶۹۶ نفر است. در مجموع شهر تهران حداقل ۱۰۱۶ مسجد نیاز دارد، اما مساجد فعلی ۱۹۴۱ مسجد هستند.» صادق‌زاده گفت: «در برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای تحقق برنامه پنجم توسعه و نقش مساجد به‌عنوان یک پایگاه استراتژیک در حوزه فرهنگ دینی و نقش بی‌بدیل آن‌ها در فرهنگ ایرانی‌ها تأکید شده است.»
بنابر استاندارد‌های اعلام‌شده برای هر شهروند مسلمان باید حداقل ۶ تا ۷ مترمربع فضای مذهبی و فرهنگی در شهر وجود داشته باشد که بخش مهمی از آن را مساجد تشکیل می‌دهند، این درحالی است که تعداد کنیسه برای اقلیت‌های کلیمی در تهران برابر هر هزار نفر یک کنیسه است. مساجد در صدر اسلام به‌دلیل عهده‌داری کانون اصلی ارتباط مردم به‌ویژه فعالان جامعه، کارکرد‌های فراوانی در نظام اجتماعی ایفا می‌کردند. در عصر جدید به‌دلیل تفکیک ساختاری و تقسیم کار به برخی کارکرد‌های اجتماعی و سیاسی آن کمتر توجه می‌شود. با این حال در جریان انقلاب اسلامی ایران، مساجد نه‌تن‌ها محلی برای عبادت که به محلی برای فعالیت فرهنگی علیه رژیم و نظام اجتماعی حاکم تبدیل شد.
حجت‌الاسلام صادق‌زاده، مشاور شهردار تهران و رییس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران می‌گوید: «در دیداری که در ۲۵ بهمن‌ماه سال جاری به همراه دکتر حناچی، شهردار تهران با مراجع قم داشتیم تأکید شد که وضعیت تهران از نظر تعداد و پراکندگی مساجد مطلوب نیست. به‌طور مثال در منطقه۱۲ با وفور مساجد روبه‌رو هستیم و در عین حال در شمال غرب و شمال شرق تهران با کمبود مساجد روبه‌رو هستیم و به‌دنبال آن در زمینه آمایش مساجد گام‌هایی برداشته‌ایم تا مساجد در شهر تهران توزیع مناسب‌تری داشته باشند. همچنین شهردار تهران در این جلسه اظهار کردند که به‌دنبال این هستیم که کاری کنیم تا صدای اذان در همه جای شهر تهران شنیده شود و شهردار دستوری بر همین اساس به معاونت فرهنگی شهرداری دادند تا مشکلات مساجد و نمازخانه‌ها در پارک‌ها و بوستان‌های تهران برطرف شده و حداقل صدای اذان دو وعده در روز از بلندگو‌ها پخش شود.»
صادق‌زاده گفت: «در کشور به ازای هر ۱۱۰۰ نفر یک مسجد داریم؛ اما در شهر تهران به ازای هر ۴۲۰۰ نفر یک مسجد داریم. این عدد میانگین است و برخی محلات تهران فاقد مسجد هستند، به‌طوری که کمترین سرانه مسجد در مناطق شمالی شهر و بیشترین سرانه مسجد در منطقه۱۲ است. به‌طور مثال در منطقه یک تهران با ملاحظه مسافت دسترسی به مساجد به میزان ۲۵۰ متر ۱۱۶ مسجد وجود دارد و در منطقه ۲۰ حدود ۱۳۰ مسجد وجود دارد که نیاز به ۵۰ مسجد دیگر در این منطقه است؛ اما در منطقه ۲۰ محله جاده نظامی، باروت کویر و شاه آباد فاقد مسجد هستند در حالی که جمعیت محله شاه آباد ۳۹ هزار و ۶۹۶ نفر است. در مجموع شهر تهران حداقل ۱۰۱۶ مسجد نیاز دارد، اما مساجد فعلی ۱۹۴۱ مسجد هستند.» صادق‌زاده گفت: «در برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای تحقق برنامه پنجم توسعه و نقش مساجد به‌عنوان یک پایگاه استراتژیک در حوزه فرهنگ دینی و نقش بی‌بدیل آن‌ها در فرهنگ ایرانی‌ها تأکید شده است.»
آمار‌ها درباره تعداد مساجد چه می‌گویند؟
در سرشماری سال ۱۳۸۱ در کل کشور ۶۱ هزار مسجد ثبت شده است. آمار دیگری که توسط سازمان اوقاف ثبت شده بالغ بر ۶۵ هزار باب مسجد بوده و البته این آمار عدد ۷۰ هزار را نیز به ثبت رسانده است. اگر بخواهیم به نقطه هر هزار نفر یک مسجد برسیم با جمعیت ۷۵ میلیونی سال ۹۰ حدود ۱۰ هزار مسجد کم داشتیم که البته بنا بود در سال‌های ۹۳ تا ۹۶، چهارهزار مسجد دیگر نیز به مساجد کشور اضافه شود که متأسفانه این امر به‌طور کامل محقق نشد.»
صادق‌زاده می‌افزاید: «مشکل اصلی مساجد در شهر تهران تراکنش جغرافیایی است که برای رفع آن آمایش سرزمینی مساجد انجام شده است، این یعنی در برخی مناطق تراکم مساجد بسیار زیاد است، در حالی که بعضی از محله‌ها فاقد مسجد هستند. به‌طور مثال در منطقه ۱۲ در یک کوچه سه مسجد وجود دارد که این باعث شده است هر سه آن‌ها به حالت نیمه‌تعطیل دربیایند.»
صادق‌زاده می‌گوید: «البته بنابر آخرین آمار از سوی قرارگاه خاتم الانبیا ۷۹ هزار و ۴۳۷ مسجد در کل کشور وجود دارد که بیش از ۵۰ درصد مساجد نیاز به بازسازی و مرمت دارند. امروزه به ازای هر ۳۵۰۰ نفر ایرانی یک شعبه بانک داریم، در حالی که به ازای هر ۱۱۰۰ نفرفقط یک مسجد در کشور وجود دارد. در تهران از نظر جمعیت محله تهرانپارس کمترین تعداد مسجد را در شهر دارد، با توجه به اینکه جمعیت این محله بالغ بر ۴۹ هزار نفر است بنابراین بیشترین کمبود مسجد براساس جمعیت مربوط به منطقه ۴ تهران است. براساس آمایش سرزمینی انجام گرفته در شهر تهران تراکم استمرار مساجد در جنوب و شرق تهران بیشتر است و در غرب و شمال غرب کمتر است.»
تهران به چند مسجد نیاز دارد؟
رییس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران ادامه می‌دهد: «اگر به ازای هر ۱۱۰۰ نفر یک مسجد در نظر بگیریم تهران حداقل به ساخت ۶ هزار و ۶۸۹ مسجد نیازمند است و اگر به ازای هر ۵۰۰ نفر یک مسجد در نظر بگیریم شهر تهران به ۱۵ هزار و ۳۷۱ مسجد نیاز دارد.»
صادق‌زاده گفت: «تمام آمار‌های ارائه شده از سوی مرکز آمار، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و قرارگاه خاتم الانبیاست.» گرچه تعداد مساجد تقریباً متناسب با جمعیت کشور رشد کرده، اما به نظر مساجد آباد و باشکوه زیادی در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی در نقاط مختلف کشور ساخته شده است. با این حال مهم‌تر از آمار مساجد، آمار نمازگزارانی است که آبادی اصلی مساجد به حضور آن‌هاست.
مساجد و جایگاه آن‌ها در دنیای امروزی
فارغ از اینکه افزایش سه برابری تعداد مساجد در این چهل سال، کافی بوده یا نه، نکته مهم‌تر این است که از همین هشتاد هزار مسجد چه استفاده‌ای می‌شود؟ چه ساعت‌هایی از شبانه‌روز این مساجد باز هستند و چه خدماتی در آن‌ها ارائه می‌شود؟ البته این تعداد مسجد هزینه‌های خود را دارد که با توجه به درآمدزا نبودن آن، باید بودجه متناسب مردمی برایش اختصاص یابد.
استفاده از تمامی ظرفیت‌های مساجد برای مراسم و جشن‌ها و تبدیل آن‌ها به مراکز فرهنگی و هنری مؤثر و البته غیرجناحی، خواسته زیادی نیست. اختصاص کتاب‌های بدون مخاطب و فیلم‌های بی‌کیفیت و ضعیف به این مراکز با عنوان گزینش کالا‌های فرهنگی، نتایج خوب و درستی نخواهد داشت. مساجد به همه مردم تعلق دارد و نباید در اختیار طبقه یا قشر خاصی قرار بگیرد. بازتعریف نقش مساجد می‌تواند کلید موفقیت‌های بیشتر و بهتری شود و آن‌ها را به کانون‌های مهم فرهنگی تبدیل کند.
منبع: صبح نو
اخبار مرتبط
ارسال نظر
