به گزارش «سدید»؛ نهجالبلاغه، برگزیدهای از خطبهها، نامهها و سخنان کوتاه امام علی(ع) است که سیدرضی در اواخر قرن چهارم هجری قمری آنها را جمعآوری کرد. این کتاب به دلیل محتوا و بلاغتش، به «اخ القرآن» نیز معروف است. برخی از ادیبان عرب، فصاحت و بلاغت نهجالبلاغه را ستودهاند. امام علی(ع) در بسیاری از خطبهها، مردم را به انجام دستورات الهی و ترک محرمات دعوت کرده و در بخشی از نامهها که خطاب به فرمانداران است، آنها را به رعایت حق مردم سفارش کرده است. بنابراین برخی معتقدند این کتاب میتواند در زندگی مردم ساری و جاری باشد. به همین دلیل لازم است زمینه مناسب برای توجه و ترویج بیشتر آموزهها و معارف این کتاب فراهم شود.
در این راستا با حجتالاسلام علیاصغر بیگی، مدیر مؤسسه نهجالبلاغه اصفهان به گفتوگو نشستهایم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
روند کنونی ترویج نهجالبلاغه در کشورمان چگونه است؟
در جامعه ما به طور نسبی، کمتر از دو درصد با نهجالبلاغه آشنا هستند؛ بنابراین مظلومیت و مهجوریت این کتاب پس از قرآن بسیار مشهود است و محققان و پژوهشگران باید در این زمینه کار شاخصی انجام دهند.
دلیل این امر را ناشی از چه مسائلی میدانید؟
بیتوجهی به مبانی اندیشهای امام علی(ع) در حوزههای علمیه و دانشگاهها سبب شده است، علوم انسانی تدریس شده رایج در کشورمان وارداتی، ترجمهای و غیربومی باشد. رشتههای دانشگاهی به ویژه علوم انسانی، اخلاق، سیاست، اقتصاد، مدیریت، تربیت، روانشناسی و جامعهشناسی و ... بریدهای از مبانی نهجالبلاغه هستند؛ بنابراین تا به مبانی نهجالبلاغه توجه نشود و این امر تحقق نیابد و مبانی اندیشهای امام علی(ع) به محتوای درسی، مدلهای مدیریتی و تربیتی تبدیل نشود، هیچ اتفاقی در گسترش نهجالبلاغه نخواهد افتاد.
به نظرتان در این زمینه چه باید کرد؟
توجه نخبگان و مدیران حوزههای علمیه و دانشگاهها به مبانی نهجالبلاغه باید در اولویت قرار گیرد و سپس جایگاه نهجالبلاغه، جایگاه اندیشه اول در مراکز علمی باشد. زیرا امام علی(ع) معلم ثانی بشریت هستند و کتاب نهجالبلاغه نیز کتاب دوم بشریت است و بدیل و نظیری ندارد. تعبیر امام خمینی(ره) درباره نهجالبلاغه این است که این کتاب دستور مادی و معنوی و کتاب رهاییبخش بشر است و راه نجات بشر در این کتاب است؛ اما ما کمتوجهی کردیم. مقام معظم رهبری نیز در این زمینه میفرمایند؛ ما امروز زمانمان شبیه زمان امیرالمؤمنین است و درمان دردهای ما در نهجالبلاغه است. از این رو باید بیش از پیش از این کتاب استفاده کرد.
مسئولیت ترویج مبانی نهجالبلاغه بر عهده چه کسانی است؟
دانشگاهیان و حوزویان در این زمینه نقش مهم و کلیدی دارند. از این رو باید در ابتدا مبانی اندیشهای امام علی(ع) در جامعه تبدیل به فرهنگ شود و تمدن علوی شکل گیرد. خاستگاه تمدن علوی نیز در میان نسل جوان به ویژه دانشگاهیان و حوزویان است. در حال حاضر تشنگی جامعه ما نسبت به پیامها و آموزههای نهجالبلاغه بسیار زیاد است. زیرا مردم علاقهمند به امام علی(ع) هستند و باید این تشنگی را پاسخگو بود. این کتاب از جهت فهم، کتاب سخت و سنگینی است و از سویی هم همانند گنجینه و معدنی ارزشمند است که باید تبدیل به صنایع و مصنوعات فرهنگی شود. در حالی که ما نهجالبلاغه را خامفروشی میکنیم. مهمترین صنعت در جهان امروز، فیلم و سینماست، از این رو باید مفاهیم این کتاب تبدیل به مفاهیم عامهپسند شود که در لایهها و سطوح مختلف بتواند جایگاه خود را بیابد.
چگونه میتوان از ظرفیت فضای مجازی و رسانههای جدید برای ترویج مبانی نهجالبلاغه بهره برد ؟
فضای مجازی به اندازه فضای حقیقی حائز اهمیت است و باید با آن نیز همانند فضای حقیقی برخورد کرد. زیرا مرجع فکری و اندیشهای نسل جوان ما در همین فضای مجازی شکل میگیرد و ما اگر نتوانیم نهجالبلاغه را در فضای مجازی گسترش دهیم، از روشهای امروزه عقب میمانیم. البته خوشبختانه مراکز زیادی در این زمینه مشغول فعالیت هستند و موفقیتهایی هم داشتهاند، اما در ابتدای راه هستند. مطلع هستم که برخی از گروهها در فضای مجازی روزانه یک حکمت را به ۵ زبان ترجمه میکنند و دنبالکنندههای بسیار زیادی هم دارند.
با توجه به اینکه اشاره کردید نهجالبلاغه کتابی سخت و سنگین است، برای ترویج نهجالبلاغهخوانی و استفاده عموم مردم از آن چه باید کرد؟
نگاه سطحی به نهجالبلاغه آسیبزاست و من تعبیر شهید مطهری را به کار میبرم که از قم به اصفهان میآمدند و در منزل حاج میرزا علی آقا شیرازی حاضر میشدند و به تدریس نهجالبلاغه میپرداختند. شهید مطهری در کتاب «سیری در نهجالبلاغه» عبارتشان این است؛ نهجالبلاغه بدون استاد امکان آموزش ندارد،؛ چراکه اگر نگاه ما نسبت به این کتاب سطحی باشد، ضررها و آسیبهایش بیش از فوایدش خواهد بود، زیرا این کتاب عمق زیادی دارد و حتماً نیازمند استاد، معلم و مربی آزموده است و یا گروههای مطالعاتی، کلاسهای درسی و آموزشهای مستمر میتواند در این زمینه کمککننده باشد.
کدام بخشهای نهجالبلاغه امروز بیشتر مورد استفاده و رجوع ما باید باشد؟
نیاز ما نیاز حاکمیتی است. علی(ع) در نهجالبلاغه حکمرانی مطلوب را طراحی کردهاند، اما حکومت ما فاصله زیادی با حکمرانی علوی دارد. وقتی شما مبحث حکمرانی را مطرح میکنید، طبیعی است که تربیت، مدیریت، اقتصاد، قضاوت و ... را هم با خود به همراه دارد؛ بنابراین نیاز اولیه ما شناخت حکمرانی مطلوب از منظر علی(ع) است که باید در این زمینه کارهای عمیقی انجام شود.
وقتی صحبت از نهجالبلاغه میشود، بعد حکومتداری و سیاسی آن بیش از سایر مباحث برجسته میشود، آیا نهجالبلاغه برای زندگی امروز ما حرفی برای گفتن دارد و میتوانیم از آن استفاده کنیم؟
اصلاً نهجالبلاغه کتاب زندگی امروز است. یکی از نیازهای اساسی ما نیازهای تربیتی، اخلاقی و عرفانی است که امروزه به شدت به آن نیازمندیم. بیماریهای روحی بسیاری بشر را رنج میدهند. مثلاً بیماری حسد، برای بسیاری از افراد رنجآور است و علی(ع) نسخه درمانی چند بندی برای این درد دارند و یا درهای دیگری که درمان همه آنها در نهجالبلاغه است. همچنین با توجه به اینکه این کتاب تفسیر قرآن است و امیرالمؤمنین علی(ع) توانستهاند قرآن را به نطق درآورند؛ از این رو میتوان از آن بهرههای زیادی برد. در رابطه با مباحث اخلاقی و تربیتی، نامه ۳۱ نهجالبلاغه را بخوانید. این نامه مملو از دستورات تربیتی است. حضرت علی(ع) در ابتدا شکاف نسلی را مطرح میکنند و سپس به روشها و مدلهای تربیتی میپردازند که همه اینها نیاز اولیه و ضروری جامعه تلقی میشود.
ترویج نهجالبلاغه در بعد بینالملل نیز مطرح است و به زبانهای گوناگون نیز ترجمه شده است. چه شیوههایی را برای ترویج این کتاب در خارج از مرزهای کشورمان توصیه میکنید؟
ما باید نهجالبلاغه را فرآوری کنیم و این بزرگترین خدمت است. خامفروشی آن بسیار آسیبزاست. به نظر میرسد، محققان، مترجمان و پژوهشگران باید در این زمینه کارهای تشکیلاتی منظمی انجام دهند. صرفاً با کارهای تبلیغی و ترویجی، این ضرورت تحقق نمییابد. فراتر از این باید کارهای علمی تشکیلاتی، ساختارمند و هدفمند نیز انجام شود تا نیازهای جهانی را از طریق نهجالبلاغه پاسخ دهیم.
به نقش دانشگاهها در زمینه ترویج نهجالبلاغه بسیار اشاره کردید، نقش حوزههای علمیه در این زمینه چیست؟
نهجالبلاغه باید در متون درسی حوزهها باشد و تبدیل به کتابهای درسی شود تا از از مظلومیت و مهجوریت رها شود. در حالی که متأسفانه این خلل و نقص همچون دانشگاهها در حوزهها هم وجود دارد.
منبع: ایکنا
