بررسی آثار مخرب محتوای منتشر شده در روبیکا بر روی کودکان و نوجوانان؛
اگرچه پیام‌رسان‌های‌داخلی به‌تبع بافت‌فرهنگی-بومی که برای خانواده متصور شده‌اند، از امنیت نسبی برخوردار هستند، اما عدم انسجام مدیریت محتوای تولیدشده برای کودکان و نوجوانان و همچنین موارد مکرر ناهنجاری‌های اخلاقی موجب شده تا پیام‌رسان‌های داخلی به‌ویژه روبیکا دقیقاً در راستای ضربه به ذهنیت کودکان و نوجوانان و اثرگذاری بلندمدت در آینده آنها قدم بردارند.
گروه فرهنگ و هنر «سدید»؛ علی زارعی: تقریبا ابتدای قرن بیستم بود که مسئله محتوای فیلم ها، با گلایه برخی از سازمان‌های مردم نهاد از فیلم‌های هالیوودی مطرح شد، مخاطبان بر این باور بودند که این فیلم‌ها از جهات مختلف برای کودکان و نوجوانان مناسب نیستند. این اعتراضات که نهایتا با همراهی سایرکشور‌ها به نتیجه رسید، منجر شد تا مفهوم نظام درجه بندی فیلم ها، سریال‌ها و حتی انیمیشن‌ها بر سر زبان‌ها بیفتد.
در ابتدا لیستی تهیه شده بود از فیلم‌ها و تئاتر‌هایی که برای کودکان مناسب نیستند و در چندین شهر آمریکا مجوز تماشای آن به کودکان داده نمی‌شد. در مجلس آمریکا نیز قانونی برای نمایش فیلم‌ها براساس محدودیت سنی به تصویب رسیده بود که پس از مدتی سایرکشور‌ها نیز به آن پیوسته و به تبع بافت فرهنگی کشور خود محدودیت‌های سنی را قائل شدند. پس از گفتگوی فراوان میان تحلیلگران حوزه کودک و نوجوان، روان شناسان اجتماعی و حتی جامعه شناسان فرهنگی بالاخره یک مدل استاندارد برای نظام درجه بندی کودکان و نوجوان در حوزه‌های نمایشی ایجاد کردند. درجه G از جمله رده‌هایی بوده که مختص تماشاگران عمومی است و به دلیل عدم وجود هیچ گونه صحنه‌های غیراخلاقی، خشونت و مصرف مواد مخدر همه کودکان می‌توانند از آنها استفاده کنند که البته بیشتر مختص به انیمیشن‌ها است. درجه PG از جمله نمایش‌هایی بوده که باید توسط خانواده تمییز شود و آن دسته از فیلم‌هایی که خشونت بیش از حد داشته از معرض کودکان در امان بماند. درجه ۱۳ PG برای فیلم‌هایی بوده که تماشای آن برای افراد زیر ۱۳ سال نیازمند راهنمایی والدین است. درجه R مختص نمایش‌هایی بوده که برای تماشای آن توسط نوجوانان زیر ۱۷ سال ابتدا باید والدین تماشا کرده و پس از مشاهده عدم وجود صحنه‌های نامناسب در معرض نوجوان خود قرار دهند. درجه ۱۷ NC نشان دهنده نمایش‌هایی بوده که نوجوانان زیر ۱۷ سال از تماشای آن منع شده اند. این مدل نظام بندی امروزه به یک پروسه دقیق در تولید و پخش تبدیل شده و به همین منظور در ابتدای معرفی تریلر هر فیلمی ویژگی‌های رده بندی سنی آن نیز مشخص می‌شود و حتی اگر مشخصاتی از نظام رده بندی در آن نیامده باشد، حتما ذکر گردیده که فعلا درجه بندی نشده است تا پس از درجه بندی مناسب خانواده‌ها آن را در اختیار کودک و یا نوجوان خود قرار دهند. البته این نظام رده بندی صرفا شامل فیلم و سریال و... نبوده و با رشد فضای مجازی در جهان و افزایش دسترسی کودکان و نوجوانان به این فضا موجب شده تا مقوله صیانت از کودکان در حوزه فضای مجازی مورد توجه نهاد‌های مختلفی در جهان گردد.
تجربه صیانت از حقوق کودکان در فضای مجازی
همانطور که نظم نوین جهانی در حال پیشرفت بوده، فضای مجازی نیز به تبع آن رو به توسعه قدم برمی دارد و در همین راستا شاهد قانونمندسازی شبکه‌های اجتماعی به عنوان زیست دوم هریک از کاربران هستم.
آلمان و محدودسازی دسترسی کودکان
به عنوان مثال در آلمان، وزارت کشور کنترل محتوای اینترنت را برعهده پلیس این کشور یعنی BKA گذاشته است. در مرکز BKA متخصصان طراز اولدر حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژی و حتی علوم جنایی حضور دارند تا به پاکسازی فضای مجازی از نظر زیرساختی بپردازند. به همین منظور بوده که پارلمان فدرال آلمان نیز قانون ممانعت دسترسی به محتوای پورنوگرافی را در سال ۲۰۰۹ تصویب کرد و با ارائه راهکار‌هایی همچون مسدود سازی این محتوا برای کودکان در راستای فرهنگ سازی بومی مرتبط با کشور خود قدم برداشت.
ترکیه و تسلط به فضای مجازی بیگانه
در کشور ترکیه نیز قانونی توسط پارلمان این کشور تصویب شد که به منظور کنترل فضای مجازی باید شرکت‌های بزرگی همچون اینستاگرام، توئیتر، فیس بوک در آنکارا نمایندگی رسمی داشته باشند تا ضمن نظارت بر کنش مجازی مردم این کشور بتوانند پاکسازی محتوایی در حوزه فضای مجازی داشته باشند.
آمریکا و انگلستان و مدل سازی حضور کودکان در فضای مجازی
مطالعات صورت گرفته در سال ۲۰۰۹ موجب شد تا مرکزرسانه‌های دیجیتال در کالیفرنیا در حوزه چالش‌های کودکان در فضای مجازی تحقیقات عمده‌ای انجام دهند تا از رخداد‌های احتمالی حضور کودکان در این فضا آگاه شوند. مطالعه بر روز ۶۲ منبع علمی و آکادمیک موجب گردید تا سرانجام سازمان همکاری اقتادی و توسعه در سال ۲۰۱۲ طی گزارشی تحت عنوان محافظت از کودکان آنلاین به پالایش فضای مجازی برای کودکان بپردازند. طی این گزارش کودکان در فضای مجازی بایداز موارد زیر مصون باشند تا آزار و اذیت مجازی در پروسه پیام، محتوای غیراخلاقی، شکارچیان جنسی، کلاه برداری و نهایتا محتوای مضر وخشونت آمیز یا ترسناک؛ البته این نوع تحقیقات صرفا مختص آمریکا نبوده و بلکه در انگلستان نیزشورای ایمنی اینترنت کودکان یا همان (UKCCIS) در سال ۲۰۱۶ یک راهنمای عملی برای امنیت برخط کودکان ارائه داند تا طبق سیاست گذاری‌ها کودکان از ریسک محتوایی (عدم مواجهه با پورنوگرافی، خشونت)، ریسک رفتاری (تعامل ازار دهنده) و در نهایت ریسک تماسی (ورود به حریم خصوصی) در امان باشند.
روبیکا و عدم برنامه ریزی مناسب برای کودکان و نوجوانان
بر اساس آمار‌های منتشر شده و همچنین فعالیت‌های صورت گرفته در پیام رسان روبیکا، بخش اعظمی از این فعالیت‌ها توسط دهه هشتادی‌ها و حتی نودی‌ها شکل می‌گیرد که کودکان و نوجوانان کشورمان را به خود اختصاص می‌دهند. شاید خانواده ایرانی به خیال آنکه فضای مجازی در دسترس کودک و نوجوان در یک پیام رسان ایرانی امن‌تر از پیام رسان خارجی بوده، نظارت کمتری نسبت بدان داشته باشند و یا اینکه با فراغ بال بیشتری فرزندشان را با گوشی تلفن همراه تنها بگذارند. ولی متاسفانه روبیکا در بخش نمایش‌های خود نه تنها امن‌تر از پیام رسان خارجی نبوده بلکه در حوزه نمایش ویدئو‌های درخواستی یا همان (VOD ها) از سایر رقبای خود یعنی فیلیمو و نماوا نیز عقب‌تر می‌باشد. عدم توجه به حضور کودکان و نوجوانان و به تبع آن عدم نظام رده بندی در این پیام رسان موجب شده که یک کودک دسترسی به برخی از فیلم‌های خشن همچون (تابو)، (وستورلد) و حتی سریال (باروت) را داشته باشد. سریال باروت به دلیل محتوای به شدت خشن پس از نمایش از شبکه بی بی سی رسانه به شدت مورد نکوهش مردم قرارگرفت. حال این سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی خارجی به سهولت در اختیار همگان قرار می‌گیرد و والدین نیز با خیال راحت کودک را با این فیلم‌ها تنها می‌گذارند. طبیعتا اگر درجه بندی سنی برای فیلم‌ها مشخص بود، والدین نیز براساس آن فیلم‌ها را متناسب با سن و خصوصیات فرزندشان به عنوان خوراک فان و فرهنگ به وی ارائه می‌دادند. اثرگذاری مشاهده خشونت توسط کودکان آن هم به تنهایی به حدی بوده که می‌تواند حتی مدت‌ها آینده و ذهن آنها را با خود درگیر سازد.
اثرات مخرب نمایش خشونت در پیام رسان‌ها
خفه کردن یک نوجوان و یا خونریزی مداوم کاراکتر نقش اول یک داستان، قطع شدن سر و حتی خودزنی؛ این هاتن‌ها بخشی از محتوای ارائه شده توسط پیام رسان روبیکا ذیل فعالیت‌های VODها بوده که هر فردی با هرسن و جنستی می‌تواند آنهارا مشاهده کند. حال نگاهی به اثرات کوتاه مدت و بلند مدت مشاهده مداوم این نوع نمایش‌ها در روبیکا بیندازیم.
در نگاه بلند مدت؛ باتوجه به اینکه یک کودک یا حتی نوجوان درک بالایی از واقعیت‌ها ندارد قادر نخواهد بود همچون پدر و مادر خود مفاهیم شناختی زیرلایه‌های یک نمایش را تجزیه و تحلیل کند و بنابراین اثرگذاری فیلم‌های ترسناک در کودک به مراتب بیشتر و عمیق‌تر از بزرگسالان است. به دلیل پذیرش بیشتر کودکان و نوجوانان و همچنین اثرپذیری آنها؛ یکی از ابتدایی‌ترین اقداماتی که ممکن از پس از مشاهده یک فیلم انجام دهند، تقلید از وضعیت خشونت بار بوده است. فرض کنید که یک کودک پس مشاهده یک فیلم خشونت آمیز در روبیکا بخواهد اقدامی مشابه انجام دهد که در آن از چاقو یا سایر وسایل استفاده شده؛ طبیعتا چنین اقدامی منجر به آسیب رساندن به خود و خانواده خواهد شد. فارغ از این مساله به دلیل نمایش مداوم خشونت، شاهد پرخاشگری و حتی بیش فعالی در میان برخی از کودکان خواهیم بود.
اما اثرگذاری‌های کوتاه مدت هم پس از مشاهده فیلم‌های خشونت آمیز در میان کودکان وجود دارد که یکی از پرتکرارترین این‌ها شب ادراری است. به دلیل ترس موجود در تخیل کودک، شب‌ها کابوس همان فیلم را می‌بیند و به خاطر ترس مستتر در وی شب ادراری رخ می‌دهد. در واقع اولین رخداد آنی کابوس‌های کودکانه است که می‌تواند ذهن کودک را به صورت جدی تخریب کند و رخداد کنشی پسا مشاهده، شب ادراری و یا از خواب پریدن هاست. خواب‌های مغشوش که حتی ممکن است بی اشتهایی را نصیب آن کودک کند.
برخلاف بی اشتهایی، چاقی نیز یکی از واکنش‌ها به مشاهده فیلم‌های خشن است. کودکان برای فرار از هیجان ایجاد شده در این گونه فیلم‌ها به خوردن پناه برده و بدون کنترل خود خوراکی‌های مختلف را می‌خورند. درواقع مغز فرمان می‌دهد برای فرار از این رخداد بخور حتی اگر نیازی نداشته باشی! بنابراین این تمایل به خوردن ناخوداگاه کودک را در مدت زمان کوتاهی با چاقی مواجه می‌کند که طبیعتا عوارض بسیار بدی را در پی خواهد داشت.
فاجعه‌ای فرهنگی در روبیکا و توجیه مدیران این پیام رسان
طبیعتا بسیاری از پدر و مادرهادغدغه این مساله را دارند که مبادا کودک یا حتی نوجوانشان در معرض محتوای مناسب قرارگرفته و الگو بگیرد. ابتدایی‌ترین کاری که نظام رده بندی در روبیکا می‌توانست در اختیار والدین قرار دهد این بود که با خیال راحت فیلم ها، سریال‌ها و حتی انیمیشن‌های مناسب را در اختیار فرزندشان قرار دهند، ولی گویا وضعیت روبیکا فاجعه بار‌تر از این حرف هاست. ممیزی در روبیکا صرفا در سانسور صحنه‌های بصری خلاصه شده و بار‌ها شاهد نمایش برخی از دیالوگ‌های غیراخلاقی و زشت هستیم که عینا ترجمه تحت الفظی زبان انگلیسی در فیلم یا سریال بوده است. طبیعتا مواجهه کودک یا نوجوان با کلمات رکیک نه تنها موجب بدآموزی برای وی شده بلکه در بلند مدت ملکه ذهنش خواهد شد. وقتی مفاهیمی همچون روابط نادرست و حتی همجنس گرایی در برخی از فیلم‌ها نشان داده می‌شود؛ دیگر نباید انتظار عدم بسط این نوع موضوعات توسط کودک در جامعه باشیم. البته توجیهاتی هم برای چنین محتوا‌های نادرست توسط مدیران روبیکا ارائه شده است که بخش اعظم این مسائل را به شریک تجاری پیام رسان محول می‌کنند. در واقع مسئولین روبیکا اعلام کرده اند که این نوع محتوای منتشر شده نامناسب دستپخت شریک تجاری آنها بوده و خود دخل و تصرفی نداشته اند که این موضوع خود نقدی دیگر را بر روبیکا متوجه می‌سازد که چرا باید چنین شریک‌های تجاری را در تولید محتوا برای خود انتخاب کند.
روبیکا تنها نیست!
متاسفانه مقوله رهایی و ولنگاری مجازی مختص به روبیکا نبوده و می‌توان به ضرس قاطع گفت که همه پیام رسان‌ها و حتی بستر‌های VOD دچار یک نوع ولنگاری و بی برنامگی فرهنگی شده اند. در کشور ما همچون سایر کشور‌هایی که مثال زدیم اعم ازآلمان، ترکیه، آمریکا و انگلستان؛ مساله چگونگی سیاست گذاری رسانهای حضور کودکان در فضای مجازی جزو اولویت‌های اول نبوده و یا اگر بوده تا به امروز هیچ برنامه مدون عملیاتی پیاده نشده است. کودکان و نوجوانان به راحتی وارد هر پیام رسان داخلی شده و همان افزونه‌ها و خدماتی که افراد بزرگسال استفاده می‌کنند را در اختیار دارند. حتی مساله چت و یا ارتباط تصویری یا نوشتاری برای کودکان با محدودیت روبرو نشده و به راحتی امکان اغفال آنها توسط افراد شرور وجود خواهد داشت.
بنابراین...
در ابتدا لیستی تهیه شده بود از فیلم‌ها و تئاتر‌هایی که برای کودکان مناسب نیستند و در چندین شهر آمریکا مجوز تماشای آن به کودکان داده نمی‌شد. در مجلس آمریکا نیز قانونی برای نمایش فیلم‌ها براساس محدودیت سنی به تصویب رسیده بود که پس از مدتی سایرکشور‌ها نیز به آن پیوسته و به تبع بافت فرهنگی کشور خود محدودیت‌های سنی را قائل شدند. پس از گفتگوی فراوان میان تحلیلگران حوزه کودک و نوجوان، روان شناسان اجتماعی و حتی جامعه شناسان فرهنگی بالاخره یک مدل استاندارد برای نظام درجه بندی کودکان و نوجوان در حوزه‌های نمایشی ایجاد کردند. درجه G از جمله رده‌هایی بوده که مختص تماشاگران عمومی است و به دلیل عدم وجود هیچ گونه صحنه‌های غیراخلاقی، خشونت و مصرف مواد مخدر همه کودکان می‌توانند از آنها استفاده کنند که البته بیشتر مختص به انیمیشن‌ها است. درجه PG از جمله نمایش‌هایی بوده که باید توسط خانواده تمییز شود و آن دسته از فیلم‌هایی که خشونت بیش از حد داشته از معرض کودکان در امان بماند. درجه ۱۳ PG برای فیلم‌هایی بوده که تماشای آن برای افراد زیر ۱۳ سال نیازمند راهنمایی والدین است. درجه R مختص نمایش‌هایی بوده که برای تماشای آن توسط نوجوانان زیر ۱۷ سال ابتدا باید والدین تماشا کرده و پس از مشاهده عدم وجود صحنه‌های نامناسب در معرض نوجوان خود قرار دهند. درجه ۱۷ NC نشان دهنده نمایش‌هایی بوده که نوجوانان زیر ۱۷ سال از تماشای آن منع شده اند. این مدل نظام بندی امروزه به یک پروسه دقیق در تولید و پخش تبدیل شده و به همین منظور در ابتدای معرفی تریلر هر فیلمی ویژگی‌های رده بندی سنی آن نیز مشخص می‌شود و حتی اگر مشخصاتی از نظام رده بندی در آن نیامده باشد، حتما ذکر گردیده که فعلا درجه بندی نشده است تا پس از درجه بندی مناسب خانواده‌ها آن را در اختیار کودک و یا نوجوان خود قرار دهند. البته این نظام رده بندی صرفا شامل فیلم و سریال و... نبوده و با رشد فضای مجازی در جهان و افزایش دسترسی کودکان و نوجوانان به این فضا موجب شده تا مقوله صیانت از کودکان در حوزه فضای مجازی مورد توجه نهاد‌های مختلفی در جهان گردد.
تجربه صیانت از حقوق کودکان در فضای مجازی
همانطور که نظم نوین جهانی در حال پیشرفت بوده، فضای مجازی نیز به تبع آن رو به توسعه قدم برمی دارد و در همین راستا شاهد قانونمندسازی شبکه‌های اجتماعی به عنوان زیست دوم هریک از کاربران هستم.
آلمان و محدودسازی دسترسی کودکان
به عنوان مثال در آلمان، وزارت کشور کنترل محتوای اینترنت را برعهده پلیس این کشور یعنی BKA گذاشته است. در مرکز BKA متخصصان طراز اولدر حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژی و حتی علوم جنایی حضور دارند تا به پاکسازی فضای مجازی از نظر زیرساختی بپردازند. به همین منظور بوده که پارلمان فدرال آلمان نیز قانون ممانعت دسترسی به محتوای پورنوگرافی را در سال ۲۰۰۹ تصویب کرد و با ارائه راهکار‌هایی همچون مسدود سازی این محتوا برای کودکان در راستای فرهنگ سازی بومی مرتبط با کشور خود قدم برداشت.
ترکیه و تسلط به فضای مجازی بیگانه
در کشور ترکیه نیز قانونی توسط پارلمان این کشور تصویب شد که به منظور کنترل فضای مجازی باید شرکت‌های بزرگی همچون اینستاگرام، توئیتر، فیس بوک در آنکارا نمایندگی رسمی داشته باشند تا ضمن نظارت بر کنش مجازی مردم این کشور بتوانند پاکسازی محتوایی در حوزه فضای مجازی داشته باشند.
آمریکا و انگلستان و مدل سازی حضور کودکان در فضای مجازی
مطالعات صورت گرفته در سال ۲۰۰۹ موجب شد تا مرکزرسانه‌های دیجیتال در کالیفرنیا در حوزه چالش‌های کودکان در فضای مجازی تحقیقات عمده‌ای انجام دهند تا از رخداد‌های احتمالی حضور کودکان در این فضا آگاه شوند. مطالعه بر روز ۶۲ منبع علمی و آکادمیک موجب گردید تا سرانجام سازمان همکاری اقتادی و توسعه در سال ۲۰۱۲ طی گزارشی تحت عنوان محافظت از کودکان آنلاین به پالایش فضای مجازی برای کودکان بپردازند. طی این گزارش کودکان در فضای مجازی بایداز موارد زیر مصون باشند تا آزار و اذیت مجازی در پروسه پیام، محتوای غیراخلاقی، شکارچیان جنسی، کلاه برداری و نهایتا محتوای مضر وخشونت آمیز یا ترسناک؛ البته این نوع تحقیقات صرفا مختص آمریکا نبوده و بلکه در انگلستان نیزشورای ایمنی اینترنت کودکان یا همان (UKCCIS) در سال ۲۰۱۶ یک راهنمای عملی برای امنیت برخط کودکان ارائه داند تا طبق سیاست گذاری‌ها کودکان از ریسک محتوایی (عدم مواجهه با پورنوگرافی، خشونت)، ریسک رفتاری (تعامل ازار دهنده) و در نهایت ریسک تماسی (ورود به حریم خصوصی) در امان باشند.
روبیکا و عدم برنامه ریزی مناسب برای کودکان و نوجوانان
بر اساس آمار‌های منتشر شده و همچنین فعالیت‌های صورت گرفته در پیام رسان روبیکا، بخش اعظمی از این فعالیت‌ها توسط دهه هشتادی‌ها و حتی نودی‌ها شکل می‌گیرد که کودکان و نوجوانان کشورمان را به خود اختصاص می‌دهند. شاید خانواده ایرانی به خیال آنکه فضای مجازی در دسترس کودک و نوجوان در یک پیام رسان ایرانی امن‌تر از پیام رسان خارجی بوده، نظارت کمتری نسبت بدان داشته باشند و یا اینکه با فراغ بال بیشتری فرزندشان را با گوشی تلفن همراه تنها بگذارند. ولی متاسفانه روبیکا در بخش نمایش‌های خود نه تنها امن‌تر از پیام رسان خارجی نبوده بلکه در حوزه نمایش ویدئو‌های درخواستی یا همان (VOD ها) از سایر رقبای خود یعنی فیلیمو و نماوا نیز عقب‌تر می‌باشد. عدم توجه به حضور کودکان و نوجوانان و به تبع آن عدم نظام رده بندی در این پیام رسان موجب شده که یک کودک دسترسی به برخی از فیلم‌های خشن همچون (تابو)، (وستورلد) و حتی سریال (باروت) را داشته باشد. سریال باروت به دلیل محتوای به شدت خشن پس از نمایش از شبکه بی بی سی رسانه به شدت مورد نکوهش مردم قرارگرفت. حال این سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی خارجی به سهولت در اختیار همگان قرار می‌گیرد و والدین نیز با خیال راحت کودک را با این فیلم‌ها تنها می‌گذارند. طبیعتا اگر درجه بندی سنی برای فیلم‌ها مشخص بود، والدین نیز براساس آن فیلم‌ها را متناسب با سن و خصوصیات فرزندشان به عنوان خوراک فان و فرهنگ به وی ارائه می‌دادند. اثرگذاری مشاهده خشونت توسط کودکان آن هم به تنهایی به حدی بوده که می‌تواند حتی مدت‌ها آینده و ذهن آنها را با خود درگیر سازد.
اثرات مخرب نمایش خشونت در پیام رسان‌ها
خفه کردن یک نوجوان و یا خونریزی مداوم کاراکتر نقش اول یک داستان، قطع شدن سر و حتی خودزنی؛ این هاتن‌ها بخشی از محتوای ارائه شده توسط پیام رسان روبیکا ذیل فعالیت‌های VODها بوده که هر فردی با هرسن و جنستی می‌تواند آنهارا مشاهده کند. حال نگاهی به اثرات کوتاه مدت و بلند مدت مشاهده مداوم این نوع نمایش‌ها در روبیکا بیندازیم.
در نگاه بلند مدت؛ باتوجه به اینکه یک کودک یا حتی نوجوان درک بالایی از واقعیت‌ها ندارد قادر نخواهد بود همچون پدر و مادر خود مفاهیم شناختی زیرلایه‌های یک نمایش را تجزیه و تحلیل کند و بنابراین اثرگذاری فیلم‌های ترسناک در کودک به مراتب بیشتر و عمیق‌تر از بزرگسالان است. به دلیل پذیرش بیشتر کودکان و نوجوانان و همچنین اثرپذیری آنها؛ یکی از ابتدایی‌ترین اقداماتی که ممکن از پس از مشاهده یک فیلم انجام دهند، تقلید از وضعیت خشونت بار بوده است. فرض کنید که یک کودک پس مشاهده یک فیلم خشونت آمیز در روبیکا بخواهد اقدامی مشابه انجام دهد که در آن از چاقو یا سایر وسایل استفاده شده؛ طبیعتا چنین اقدامی منجر به آسیب رساندن به خود و خانواده خواهد شد. فارغ از این مساله به دلیل نمایش مداوم خشونت، شاهد پرخاشگری و حتی بیش فعالی در میان برخی از کودکان خواهیم بود.
اما اثرگذاری‌های کوتاه مدت هم پس از مشاهده فیلم‌های خشونت آمیز در میان کودکان وجود دارد که یکی از پرتکرارترین این‌ها شب ادراری است. به دلیل ترس موجود در تخیل کودک، شب‌ها کابوس همان فیلم را می‌بیند و به خاطر ترس مستتر در وی شب ادراری رخ می‌دهد. در واقع اولین رخداد آنی کابوس‌های کودکانه است که می‌تواند ذهن کودک را به صورت جدی تخریب کند و رخداد کنشی پسا مشاهده، شب ادراری و یا از خواب پریدن هاست. خواب‌های مغشوش که حتی ممکن است بی اشتهایی را نصیب آن کودک کند.
برخلاف بی اشتهایی، چاقی نیز یکی از واکنش‌ها به مشاهده فیلم‌های خشن است. کودکان برای فرار از هیجان ایجاد شده در این گونه فیلم‌ها به خوردن پناه برده و بدون کنترل خود خوراکی‌های مختلف را می‌خورند. درواقع مغز فرمان می‌دهد برای فرار از این رخداد بخور حتی اگر نیازی نداشته باشی! بنابراین این تمایل به خوردن ناخوداگاه کودک را در مدت زمان کوتاهی با چاقی مواجه می‌کند که طبیعتا عوارض بسیار بدی را در پی خواهد داشت.
فاجعه‌ای فرهنگی در روبیکا و توجیه مدیران این پیام رسان
طبیعتا بسیاری از پدر و مادرهادغدغه این مساله را دارند که مبادا کودک یا حتی نوجوانشان در معرض محتوای مناسب قرارگرفته و الگو بگیرد. ابتدایی‌ترین کاری که نظام رده بندی در روبیکا می‌توانست در اختیار والدین قرار دهد این بود که با خیال راحت فیلم ها، سریال‌ها و حتی انیمیشن‌های مناسب را در اختیار فرزندشان قرار دهند، ولی گویا وضعیت روبیکا فاجعه بار‌تر از این حرف هاست. ممیزی در روبیکا صرفا در سانسور صحنه‌های بصری خلاصه شده و بار‌ها شاهد نمایش برخی از دیالوگ‌های غیراخلاقی و زشت هستیم که عینا ترجمه تحت الفظی زبان انگلیسی در فیلم یا سریال بوده است. طبیعتا مواجهه کودک یا نوجوان با کلمات رکیک نه تنها موجب بدآموزی برای وی شده بلکه در بلند مدت ملکه ذهنش خواهد شد. وقتی مفاهیمی همچون روابط نادرست و حتی همجنس گرایی در برخی از فیلم‌ها نشان داده می‌شود؛ دیگر نباید انتظار عدم بسط این نوع موضوعات توسط کودک در جامعه باشیم. البته توجیهاتی هم برای چنین محتوا‌های نادرست توسط مدیران روبیکا ارائه شده است که بخش اعظم این مسائل را به شریک تجاری پیام رسان محول می‌کنند. در واقع مسئولین روبیکا اعلام کرده اند که این نوع محتوای منتشر شده نامناسب دستپخت شریک تجاری آنها بوده و خود دخل و تصرفی نداشته اند که این موضوع خود نقدی دیگر را بر روبیکا متوجه می‌سازد که چرا باید چنین شریک‌های تجاری را در تولید محتوا برای خود انتخاب کند.
روبیکا تنها نیست!
متاسفانه مقوله رهایی و ولنگاری مجازی مختص به روبیکا نبوده و می‌توان به ضرس قاطع گفت که همه پیام رسان‌ها و حتی بستر‌های VOD دچار یک نوع ولنگاری و بی برنامگی فرهنگی شده اند. در کشور ما همچون سایر کشور‌هایی که مثال زدیم اعم ازآلمان، ترکیه، آمریکا و انگلستان؛ مساله چگونگی سیاست گذاری رسانهای حضور کودکان در فضای مجازی جزو اولویت‌های اول نبوده و یا اگر بوده تا به امروز هیچ برنامه مدون عملیاتی پیاده نشده است. کودکان و نوجوانان به راحتی وارد هر پیام رسان داخلی شده و همان افزونه‌ها و خدماتی که افراد بزرگسال استفاده می‌کنند را در اختیار دارند. حتی مساله چت و یا ارتباط تصویری یا نوشتاری برای کودکان با محدودیت روبرو نشده و به راحتی امکان اغفال آنها توسط افراد شرور وجود خواهد داشت.
بنابراین...
همانطور که به صورت مبسوط عنوان شد، بستر پیام رسانهای داخلی به تبع بافت فرهنگی و بومی که برای خانواده متصور شده، از امنیت بیشتری برخوردار است. عدم انسجام در مدیریت محتوای تولید شده به ویژه برای کودکان و همچنین موارد مکرر ناهنجاری‌های اخلاقی و باگ‌های محتوایی (چه توسط روبیکا چه شریک تجاری آن) موجب شده تا روبیکا به عنوان یک پیام رسان داخلی دقیقا در راستای ضربه به ذهنیت کودکان و نوجوانان و اثرگذاری بلند مدت در آینده آنها قدم بردارد. الفاظ رکیک در ترجمه فیلم‌ها و سریال ها، عدم رده بندی سنی برای تماشای فیلم ها، عدم رعایت خطوط قرمز دینی در نمایش انیمیشن‌ها و حتی عدم سانسور برخی از صحنه‌ها و تساهل نسبت به سانسور این نوع انیمیشن‌ها؛ همه و همه بخشی از اتفاقاتی است که در پیام رسان روبیکا مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد مدیران این پیام رسان باید با تمهیدات مناسب و همچنین انتخاب شرکای تجاری معتقد به ساختار نظام جمهوری اسلامی و اعتقادات دینی و مذهبی؛ نقیصه‌های موجود در این پیام رسان را برطرف سازند وگرنه خود روبیکا به یک بسترمحتوایی مضر برای کودکان و نوجوانان ایرانی مبدل خواهد شد.
/انتهای پیام/
در این رابطه بخوانید
اخبار مرتبط
ارسال نظر
