انیمیشن ایرانی، بخشی از هویت فرهنگی-اجتماعی

گروه فرهنگ و هنر «سدید»؛ بیش از یک دهه است که انیمیشن‌های بلند سینمایی ایرانی حضور موفقی در اکران‌های خارجی و کسب جوایز رنگارنگ از جشنواره‌های معتبر انیمیشن دنیا دارند و به گفته اکثر سازندگان این انیمیشن‌ها نقش حمایت‌های دولتی در این موفقیت بسیار ناچیز بوده و توان و خلاقیت تیم‌های ایرانی با حمایت بخش خصوصی توانسته در این راه موفق عمل کند.

در ادامه این گزارش نگاهی گذرا داریم به موفقیت‌های انیمیشن‌های بلند ایرانی در حضور خارجی آن‌ها در جشنواره‌های مختلف بین المللی.

رستم و سهراب
انیمیشن رستم و سهراب به کارگردانی کیانوش دالوند و تهیه کنندگی داریوش دالوند و با همکاری مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در سال ۹۲ ساخته شده است. کشور‌های امارات و روسیه حق رایت انیمیشن سینمایی «رستم و سهراب» را خریداری کرده و این انیمیشن را در سینما‌های خود اکران عمومی کردند.  

 

 تهران ۱۵۰۰
تهران ۱۵۰۰ به کارگردانی بهرام عظیمی و در گونه کمدی بود که در نوروز ۱۳۹۲ در سینما‌های کشور به نمایش عمومی درآمد. داستان فیلم درباره گذشته و حال پیرمردی ۱۶۰ ساله به نام اکبرآقا (با بازی مهران مدیری) است و زمان داستان ۱۵ روز قبل از تحویل سال ۱۵۰۰ هجری شمسی است. در سال ۱۵۰۰ ربات‌ها در کنار مردم زندگی می‌کنند و آدم‌های ثروتمند می‌توانند با امکانات پیشرفته پزشکی تا ۱۶۰ سال زندگی کنند.

دو شرکت کینگ ران (ژاپن) و فیلموگراف و مینیاتور فیلموویچ (لهستان) برای پخش جهانی انیمیشن تهران ۱۵۰۰ ابراز تمایل کردند و جشنواره پیساف کره جنوبی و جشنواره فیوچر فیلم ایتالیا خواهان نخستین اکران این فیلم در این جشنواره‌ها شدند.
تهران ۱۵۰۰ در دومین حضور خود در عرصه‌های بین‌المللی، در جشنواره پیساف کره جنوبی شرکت کرد و برای حضور در اکران‌های بین‌المللی دارای زیر نویس انگلیسی، فرانسوی و عربی شد.
تصاویر آماده نمایش این انیمیشن برای اولین بار در غرفهٔ انیمیشن تهران ۱۵۰۰ در سی و سومین جشنواره انسی فرانسه به نمایش درآمد و پوستر فیلم رونمایی شد.

 

شاهزاده روم
این انیمیشن سینمایی ایرانی به نویسندگی و کارگردانی هادی محمدیان و تهیه‌کنندگی حامد جعفری محصول گروه هنرپویا است که با بودجه ۲ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۳ به تولید رسید.

«شاهزاده روم» در آبان ۱۳۹۴ به اکران عمومی درآمد و موفق شد با استقبال ۱٫۵ میلیونی مخاطبان و فروش ۵ میلیارد تومانی در گیشه سینما‌ها به سومین فیلم پرفروش سال ۹۴ تبدیل شود.

انیمیشن «شاهزاده روم» داستان عاشقی و دلدادگی شاهزاده‌ای پاکدامن مسیحی به نام ملیکا را روایت می‌کند که از تبار پدر از نوادگان یشوعا وصی حضرت عیسی و از تبار مادر نواده قیصر روم است. سرنوشت این بانو به گونه‌ای رقم می‌خورد که وی نهایتاً به بلاد اسلامی عزیمت می‌کند. این پرنسس مسیحی نهایتاً پس از آنکه به همسری امام یازدهم شیعیان در می‌آید، مادر منجی بشریت می‌گردد….

این انیمیشن سینمایی تحت عنوان امیره الروم پیش از اکران عمومی در ایران، در لبنان به اکران درآمد وعلاوه بر لبنان در عراق،  عربستان،  کویت،  ساحل عاج،  بحرین،  امارات متحده عربی،  فرانسه و انگلستان به نمایش درآمده‌است.

سیزدهمین جشنواره بین‌المللی انیمیشن کشور مجارستان با اکران این انیمیشن سینمایی افتتاح شد.

 

فهرست مقدس
انیمیشن سینمایی «فهرست مقدس» به کارگردانی و تهیه کنندگی محمد امین همدانی و با همکاری سازمان رسانه‌ای هنری اوج و به مدیر دوبلاژی مریم شیرزاد در سال ۹۴ تولید شده است.

داستان انیمیشن "فهرست مقدس " در رابطه با «اصحاب اُخدود» است که در آیات ۱ الی ۸ سوره مبارکه بروج در قرآن کریم به سرگذشت آن‌ها اشاره شده است. اصحاب اخدود حدود یک قرن پیش از ظهور اسلام، در شهر "نجران" در حوالی مرز عربستان و یمن زندگی می‌کرده‌اند و به دعوت پیامبرشان به دین مسیحیت روی آوردند، اما پس از آن‌که با تهدید پادشاه یهودیِ آن منطقه حاضر به روی گرداندن از دین خود نگردیدند، توسط وی در آتشی هولناک در دره اخدود سوزانده شدند و به شهادت رسیدند.

«فهرست مقدس» در سال ۱۳۹۴ و برای نخستین بار در جشنواره فیلم فجر شرکت داده شد و توانست جایزه ویژه بهترین انیمیشن در سی و چهارمین جشنواره فجر را از آن خود کند.

"فهرست مقدس" علاوه بر جایزه سی و چهارمین جشنواره فجر، جوایز متعددی از جشنواره‌های جهانی مانند جشنواره نیویورک، مادرید، کالیفرنیا، جیپور هندوستان، رومانی، لندن و ... را به خود اختصاص داده است؛ از جمله: انیمیشن برگزیده هالیوود مووینگ پیکچرز کالیفرنیا،  بهترین انیمیشن مردمی جشنواره فیلم نیویورک ایالات متحده آمریکا،  برگزیده سی امین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان، بهترین انیمیشن جشنواره فیلم مادرید اسپانیا  و این کارتون سینمایی همچنین به عنوان "اکران ویژه روز انیمیشن" در جشنواره کن فرانسه پخش شده است.


رهایی از بهشت
علی نوری اسکویی در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر، با انیمیشن رهایی از بهشت، در بخش سودای سیمرغ شرکت کرد. داستان این انیمیشن با زندگی چمران در آمریکا و لبنان آغاز و سپس در ایران دنبال می‌شود که این سه بخش روایتی تازه از زندگانی شهید چمران است. روایت فیلم در نهایت به جنگ تحمیلی رسیده و مخاطب تا لحظه شهادت چمران با وی همراه است. این فیلم توسط انجمن هنر‌های تجسمی انقلاب و دفاع مقدس تهیه شده است.

فیلم سینمایی انیمیشن «رهایی از بهشت» پس از شرکت در جشنواره‌های معتبری در جمهوری چک و ارمنستان و کسب جوایز بهترین فیلم انیمیشن از جشنواره‌های کانادا، انگلستان و ایتالیا، جایزه بهترین فیلم انیمیشن جشنواره بین المللی لاکویو هند را نیز کسب کرده است.

پس از حضور «رهایی از بهشت» ساخته علی نوری اسکویی به عنوان فیلم افتتاحیه روز انیمیشن «کن»، این فیلم در بخش رقابتی ۲ جشنواره بین المللی دیگر با عنوان‌های «آکولید» کالیفرنیا و «یوروفست» سن پترزبورگ نیز پذیرفته شد. جشنواره «آکولید» کالیفرنیا یکی از ۵۰ جشنواره برتر جهان است که برگزیدگان آن موفق به دریافت جایزه اسکار و امی شده اند.

جایزه بهترین انیمیشن بلند فستیوال انیمیشن استودیو کالیفرنیای امریکا، جایزه بهترین انیمیشن فیلم اونیروس ایتالیا، جایزه بهترین فیلم انیمیشن جشنواره «لیسبون» پرتغال از دیگر جوایز بین المللی این انیمیشن سینمایی است.

اسکویی به تازگی خبر از ساخت یک انیمیشن سینمایی به نام «شاهزاده آبتین و پرطلایی» داده که قرار است به صورت مشترک با کره ای‌ها ساخته شود.

علی اسکویی در ابن باره می‌گوید: با وجود اینکه بخشی از پیش تولید در کشور کره انجام شده، ولی تولید به صورت کامل در ایران انجام می‌شود و تنها نظارت کره ای‌ها را خواهیم داشت. به احتمال زیاد در نسخه اولیه «شاهزاده آبتین و پرطلایی» صداپیشه‌ها و هنرپیشه‌های انگلیسی زبان به جای شخصیت‌ها حرف می‌زنند و سپس ما آن را برای اکران در ایران به زبان فارسی و برای اکران در کره به زبان کره‌ای دوبله می‌کنیم.

 

فیلشاه
سازندگان انیمیشن موفق «شاهزاده روم» در شرکت «هنر پویا» این بار در سال ۹۶ انیمیشن «فیلشاه» به کارگردانی هادی محمدیان را روانه بازار و اکران سینما کردند.

انیمیشن "فیلشاه" محصول گروه هنرپویا به کارگردانی هادی محمدیان و تهیه کنندگی حامد جعفری که نوروز ۹۷ در سینما‌های سراسر کشور اکران شد، با استقبال خانواده‌ها توانست به فروش بیش از ۸.۵ میلیارد تومانی دست یابد.

حامد جعفری مدیرعامل هنرپویا و تهیه‌کننده انیمیشن سینمایی "فیلشاه" گفت: هنرپویا با حضور در بازار‌ها و فستیوال‌های بزرگ سینمایی توانسته است، تعاملات خوبی را با پخش کنندگان و حتی تولیدکنندگان فیلم‌های سینمایی و انیمیشن داشته باشد و تاکنون چند قرارداد خارجی برای پخش محصولات سینمایی هنرپویا شامل "شاهزاده روم"، "فیلشاه" و "انقراض" در خارج از مرز‌های ایران به امضا رسیده است.

 

آخرین داستان
«آخرین داستان» به کارگردانی اشکان رهگذر از موفق‌ترین تولیدات انیمیشنی سینمای ایران است که با روایتی از نبرد آفریدون و ضحاک، ۱۱ جایزه معتبر داخلی و جهانی را از آن خود کرده است.

انیمیشن سینمایی «آخرین داستان» نخستین اثر استودیو هورخش از جمله انیمیشن‌های سینمایی است که توانسته با بهره‌گیری از داستان «ضحاک» یکی از داستان‌های اساطیری شاهنامه فردوسی موفقیت‌های بسیاری کسب کند.

۲ جشنواره بین‌المللی «انسی» فرانسه و «سیتچز» اسپانیا از مهم‌ترین جشنواره‌هایی هستند که انیمیشن سینمایی «آخرین داستان» در آن حضور داشته است. این انیمیشن برای اولین‌بار در بخش غیررقابتی جشنواره انسی پذیرفته شد و به نمایش درآمد. جشنواره فیلم «سیتچز» هم از جشنواره‌های درجه یک سینمایی است که بخش‌های متعددی دارد، «آخرین داستان» در پنجاه و یکمین دوره این جشنواره در بخش ویژه انیمیشن در رقابت با انیمیشن «میرای» به کارگردانی مامورو هوسودا از کارگردانان ژاپنی کاندید دریافت جایزه بهترین انیمیشن شد.

البته «آخرین داستان» در مسیر تولید و در سال ۲۰۱۳ موفق شد به عنوان ۶ پروژه برتر در حال تولید جهان در جشنواره «انسی» فرانسه که مهم‌ترین رویداد انیمیشنی سالانه جهان است، معرفی شود. همچنین این اثر در سال ۲۰۱۶ به دعوت جشنواره «انسی» در بازار فیلم جشنواره بین‌المللی کن، به عنوان یکی از چهار انیمیشن سینمایی برتر در حال تولید جهان معرفی شد. اکران این انیمیشن در ۳۲ کشور همچون امریکا، روسیه، اسپانیا، سوئد، یونان و نروژ به زودی آغاز می‌شود و همزمان با اکران خارجی، در ایران هم اکران خواهد شد.

بازیگرانی همچون پرویز پرستویی، لیلا حاتمی، حامد بهداد، بیتا فرهی، اشکان خطیبی، اکبرزنجان‌پور، باران کوثری، حسن پورشیرازی، فرخ نعمتی، شقایق فراهانی، مجید مظفری، زهیر یاری، بانیپال شومون و ملیکا شریفی‌نیا صداپیشگی این انیمیشن را برعهده دارند. تینا پاکروان از کارگردانان و تهیه‌کنندگان سینما در این پروژه انتخاب بازیگر را برعهده داشته و کریستف رضاعی به عنوان آهنگساز، علیرضا علویان به عنوان طراح و ترکیب صدا و ژینوس پدرام به عنوان تدوینگر در این پروژه همکاری داشته‌اند.


بنیامین
بنیامین انیمیشنی به کارگردانی و نویسندگی محسن عنایتی و تهیه‌کنندگی مصطفی حسن آبادی ومحصول موسسه پویانمایی «آینده‌نگار» در سال ۱۳۹۷ است. تمام مراحل ساخت این انیمیشن توسط هنرمندان کاشان و در این شهر انجام شده است.

جشنواره بین‌المللی فیلم‌های انیمیشن کووتو ۲۰۲۱ که در دارالسلام پایتخت کشور تانزانیا برگزار شد، یکی از جشنواره‌هایی بود که «بنیامین» توانست در آن موفق به کسب ۲ جایزه اصلی بهترین فیلم بین‌الملل و بهترین کاراکتر شود.

در مورد دیگر موفقیت‌های «بنیامین» در عرصه بین‌الملل می‌توان به پذیرفته شدن در جشنواره فیلم زوما در نیجریه، همچنین نامزدی دریافت جایزه بهترین فیلم بین‌الملل در جشنواره کینگستون ۲۰۲۱ در جامائیکا اشاره کرد.

انیمیشن سینمایی «بنیامین» که در جشنواره بین المللی فیلم کودکان اصفهان اولین موفقیت‌های خود را آغاز کرد به بیست و پنجمین جشنواره بین المللی انیمیشن و کارتون سئول (سیکاف ۲۰۲۱) نیز راه یافت. این جشنواره یکی از جشنواره‌های معروف حوزه انیمیشن در جهان است و در سئول پایتخت کره جنوبی برگزار می‌شود.
در اکران‌های داخلی نیز انیمیشن «بنیامین» توانست با عبور از مرز فروش ۵ میلیارد تومان، دومین انیمیشن پرفروش سینمای ایران شود.



اهمیت به تاریخ و فرهنگ کشور از طریق انیمیشن
بخشی از هویت فرهنگی هر کشوری تاریخ آن است. داشتن پیشینه و بنا‌های تاریخی بسیار، یکی از مزایای کشور ما نسبت به برخی دیگر از کشورهاست. مزیت‌هایی که می‌توان از آن‌ها در ساخت فیلم‌های داستانی و انیمیشن استفاده کرد و تا کنون بسیاری از کشور‌های دیگر درباره تاریخ ایران فیلم و انیمیشن ساخته‌اند و این یک نقطه برجسته در امکانات کشور ماست؛ مانند ادبیات غنی‌ که آن هم یک فرصت است.

علی نوری‌اسکویی تهیه‌کننده و کارگردان حوزه سینما و انیمیشن و همچنین عضو اصلی شورای مرکزی گسترش سینمای کودک در این باره معتقد است: تا کنون درباره جنگ‌های جهانی در دنیا هزاران فیلم ساخته شده است؛ به طور نمونه کره‌جنوبی سینما و سریال‌سازی‌اش را با تاریخش شروع کرده و آثار بسیاری ساخته تا جایی که برخی از آن‌ها چندبار و به شکل‌های مختلف کار شده است.
داستان گوانگ‌یو در چین که همان انیمیشنی است که به عنوان سه‌برادر برای ما در تلویزیون پخش می‌شد، در شکل‌های گوناگونی مانند فیلم، انیمیشن، نمایش عروسکی، سریال و... بار‌ها ساخته و نمایش داده شده است.

به گفته این کارگردان، یکی از دلایل ساخت انیمیشن‌های تاریخی توسط کشور‌های دیگر این است که انسان‌ها وقتی به تاریخشان اهمیت می‌دهند، هویت و انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند. یک بخشی از دستور کار همه دولت‌های دنیا این است که به این هویت‌سازی و انگیزه‌سازی کمک کنند که به طور طبیعی حمایت‌های بسیاری هم  صورت می‌گیرد تا درباره تاریخشان اثری ساخته شود.

 
تاثیرات اجتماعی انیمیشن‌های موفق ایرانی
سال هاست که انیمیشن‌های کوتاه ایرانی فاتح جشنواره‌های معتبر بین المللی می‌شوند و تاکنون توانسته اند جوایز بسیاری از این جشنواره‌ها به خانه بیاورند؛ اما به دلیل عدم سیاست گذاری‌های مشخص پخش و یا عدم سیاست‌های حمایتی مدیران این حوزه، تاکنون جایی برای پخش آن‌ها درنظر گرفته نشده و بسیاری از آن‌ها در قفسه‌های کانون پرورش فکری خاک می‌خورند. آثاری که می‌توانند منابع مهمی برای آموزش بسیاری از مفاهیم فرهنگی، اجتماعی و سبک زندگی به کودکانمان باشند.

مهین جواهریان که سال هاست در زمینه ساخت فیلم‌های کوتاه و انیمیشن فعالیت می‌کند با تایید این فرض که بسیاری از کلیدواژه‌های سبک زندگی را می‌شود از طریق انیمیشن به کودکان آموزش داد، می‌گوید: پویانمایی «بارون می‌آد جرجر» را سال‌ها پیش برای کانون پرورش فکری کارگردانی کردم و امروز خیلی خوشحالم که شنیدم این اثر در مقطعی به عنوان انیمیشن کوتاه آموزشی در مدارس فرانسه پخش و تدریس می‌شده است.

جواهریان درباره قصه این کار می‌گوید: این انیمیشن کوتاه درباره یک مراسم عروسی است که وسط مراسم باران می‌بارد و همه عروسی را به هم می‌زند و همین باعث می‌شود تا بعد از باران، همه افراد حاضر در مراسم با همکاری همدیگر دوباره همه چیز را روبراه و آماده عروسی کنند. در این کار، به صورت کاملا ساده واژه «همکاری» به کودکان آموزش داده می‌شود.

آثار بسیاری شبیه «بارون می‌آد جر جر» ساخته شده و توانسته از جشنواره‌های مختلف خارجی جایزه بگیرد، اما به جای حمایت از این آثار در پخش مکرر آنها، سال هاست که نهایتا اخبار آن‌ها را در رسانه‌ها پیگیری می‌کنیم.

یکی دیگر از انیمیشن‌های موفق ایرانی که توانسته جایگاه قابل قبولی در بین کودکان و خانواده‌های ایرانی پیدا کند، مجموعه «شکرستان» است که به عنوان سریال از شبکه‌های مختلف سیما به روی آنتن رفته است.

«شکرستان» با استفاده از المان‌هایی نظیر موسیقی و معماری ایرانی، استفاده از ضرب المثل‌ها و لهجه‌های متنوع بر اصالت و فرهنگ ایرانی تاکید ویژه دارد. در این مجموعه با زبان تمثیلی و هنرمندانه به هویت ایرانی تأکید می‌کند و مخاطب را متوجه اهمیت و اصالت فرهنگی تاریخی ایران و ایرانی می‌کند. طراحی فضای شهری شکرستان از سبک معماری سنتی بنا‌ها و ساختمان‌های تاریخی ایران مانند معماری یزد، اصفهان و کاشان الهام گرفته شده است، به همین دلیل شهری که بازنمایی می‌شود، شهری با هویت و ویژگی‌های ایرانی است.

در بعضی قسمت‌های این مجموعه، با استفاده از داستان و زبانی شیرین، به انتقاد از رفتار‌های نادرستی که در فرهنگ ما وجود دارد اشاره شده که آموزش درست این رفتار‌ها از طریق انیمیشن، یکی از بهترین راه‌هایی آموزشی دنیا به شمار می‌رود.

یکی دیگر از مجموعه سریال‌های انیمیشنی که توانسته جایگاه خود را در بین نوجوانان باز کند، سریال «پهلوانان» است که با استفاده از شخصیت «پوریای ولی» و اهمیت دادن به مفاهیمی همچون جوانمردی، مقابله با ظلم و مردم داری، توانسته موفق عمل کند.

در مقایسه با انیمیشن‌های روز دنیا، این دو مجموعه یعنی شکرستان و پهلوانان به لحاظ تکنیک ساخت، در ابتدایی‌ترین شکل ممکن و حتی دو بعدی ساخته شده اند، اما با توجه به اینکه اتمسفر این سریال ها، از قصه تا شخصیت‌ها و حال و هوای کار تماما ایرانی است و با فرهنگ و اصالت ما همخوانی کامل دارد، توانسته اند در بین مخاطبان خود دیده شوند؛ گواه این فرض استقبال از عروسک ها، نوشت افزار‌ها و لوازم التحریر‌هایی با عکس‌های شخصیت‌های شکرستانی است که توانسته در زمینه فرهنگ اقتصادی ماجرا به خوبی عمل کند.

پیوند بین فرهنگ و اقتصاد، یکی از مهمترین مباحثی است که سال هاست درباره آن غفلت شده و صنعت نوپای انیمیشن می‌تواند جان تازه‌ای به این موضوع دهد. همان طور که نمونه موفق آن را در شکرستان تجربه کرده ایم.

 

/انتهای پیام/