گروه راهبرد «سدید»؛ از آغاز تشکیل محور مقاومت چه در بعد نظری و چه در بعد عملیاتی همواره موضوعات نظامی، امنیتی و سیاسی شاکله اصلی این محور را تشکیل می‌داد. وجود اهداف مشترک، دشمن مشترک و همچنین توطئه‌های دشمنان باعث شده است که این محور بیشتر برابعاد امنیتی و نظامی تأکید کند و همواره فضای رسانه‌ای چینین ابعادی را پوشش می‌دهد.
علاقه و مطلوب مردم در این محور ابعاد امنیتی و نظامی است و همواره ملت‌های محور مقاومت چنین ابعادی را دنبال می‌کنند و چنین ابعادی برای آن‌ها جذابیت دارد. این درحالی است که ظرفیت‌ها و اشتراکات محور مقاومت در ابعاد فرهنگی و اجتماعی بسیار غنی و با ارزش است که تجلی آن را، در اربعین حسینی می‌توان مشاهده کرد.
اشتراکات دینی و مذهبی کشورهای محور مقاومت به گونه‌ای است که ملت‌های این کشورهای با وجود اختلافات زبانی، اما در هم تندیگی بسیاری زیادی وجود دارد، که تکیه بر همین اشتراکات و سرمایه گذاری بر روی آن‌ها به مراتب دستاورد‌های بیشتری از موضوعات سیاسی برای این کشور‌ها به خصوص جمهوری اسلامی می‌تواند داشته باشد. تکیه جمهوری اسلامی بر مؤلفه‌های امت محوری، عدالت محوری، ضلم ستیزی، تمدن سازی نوین اسلامی، که ابعاد فرهنگی اجتماعی زیادی در بین ملت‌های محور مقاومت دارد می‌تواند بر ابعاد سیاسی و امنیتی و نظامی فائق شود.
مردمی که در کشورهای محور مقاومت در حال زندگی هستند، به عنوان یک شهروند یک زندگی طبیعی دارند که توجه به این سبک زندگی بسیار مهم است. برای مثال در لبنان، فلسطین و یا عراق مردمی زندگی می‌کنند که نباید فقط آن‌ها را در کنش‌ها و واکنش‌های سیاسی مشاهده و خلاصه کرد و نباید قضاوت‌ها تنها براساس کنش‌های سیاسی باشد. فضای رسانه‌ای در کنار تأکید بر ابعاد سیاسی و امنیتی بر ابعاد فرهنگی و اجتماعی تأکید کند، رویداد‌های فرهنگی و اجتماعی در کشورهای محور مقاومت به گونه‌ای پوشش داده شود که طرحواره یک شهروند ایرانی در بعد سیاسی و امنیتی خلاصه نشود و قرب و نزدیکی امت را در ابعاد دیگری مشاهد کند.
رسانه ای فراتر از ابعاد امنیتی- سیاسی
منطقی است که حاکمیت دو مؤلفه قدرت و امنیت در نظام آنارشیستی بین الملل و حتی در بین کشورهای محور مقاومت به خصوص با توجه به قرار گرفتن در محیط امنیتی خاورمیانه و همچنین حضور رژیم صهیونیستی و استکبار جهانی، ابعاد امنیتی و سیاسی در صدر قله قرار بگیرند. اما ایجاد یک هویت مشترک در عصر و نبرد جنگ روایت‌ها با توجه به دومؤلفه فرهنگ و اجتماع (امت واحده) پیوند نزدیکتری بین این محور ایجاد خواهد کرد. رسانه نقش اصلی را در جنگ روایت‌ها می‌تواند ایفا کند. به خصوص آنکه با گذشت ۴ دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین پیشرفت کشورهای محور مقاومت و ایجاد بستر رسانه ای، دیگر نمیتوان فقط بر ابعاد امنیتی- سیاسی تأکید کرد. همان طور که رسانه بر سبک زندگی اسلامی-ایرانی تأکید می‌کند، تأکید بر ایجاد سبک زندگی انسان مقاوم در کشورهای این محور اهمیت زیادی دارد. انسانی که سبک زندگی برای خود تعریف کرده و کنش و واکنش‌های زیادی دارد.
پیروزی انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین تحولات در قرن بیستم موجب گردید تا ضمن تأثیر بر نظام دوقطبی حاکم بر جهان، نظام امنیت منطقه‌ای حاکم بر خاورمیانه و زیرمجموعه‌های آن همچون منطقه شامات را به چالش کشیده و قطب بندی‌های جدیدی را در منطقه سبب گردد. این قطب بندی در تعریف خود و دیگری باعث ایجاد محوری شد که خود را خارج از نظم موجود تعریف می‌کند و به دنبال به چالش کشاندن نظم موجود می‌باشد. به خصوص وجود دشمن مشترک و همچنین هدف مشترک در منطقه این محور را به هم نزدیکتر کرده است که کنش‌ها و واکنش‌ها تأثیرات زیادی بر هم دیگر دارد.
این محور که با نام محور مقاومت شناخته می‌شود، امتداد بسیار طولانی دارد. جمهوری اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام و تشکیل دهنده این محور شناخته می‌شود. منطقه شامات با توجه به حضور کشورهای سوریه، لبنان و فلسطین و همچنین در غرب کشور عراق و در جنوب خاورمیانه یمن، در این جغرافیا می‌تواند مشاهده کرد و پیوند‌های این کشور براساس اهداف مشترک و دشمن مشترک به هم گره خورده است و این محور در یک مجموعه شناخته می‌شود.
حوادث و رویداد‌های در طی ۳۰ سال گذشته باعث شده است که این محور خود در یک مجموعه امنیتی بداند و برای خود هویت امنیتی تعریف کند. به گونه‌ای روابط این محور با همدگیر در ابعاد نظامی -امنیتی و سیاسی جای می‌گیرد و معمولاً ابعاد فرهنگی- اجتماعی کمتر مورد مداقه قرار می‌گیرند. به عقیده بوزان و پیروان مکتب کپنهاگ امنیت اجتماعی متعلق به جهان زیست است نه جهان عقلانیت. جهان زیست تابع تعاملات و مناسبات افراد است که طبعاً در هر شرایطی متفاوت بوده و نمیتوان تعریف واحدی برای آن تجویز نمود. امنیت اجتماعی به پیوند‌ها و تعلقات مشترک میان اعضای گروه‌ها و اجتماعات نظر دارد و به حفظ تعلقات و پیوند‌هایی که شیرازه مجموعه را تشکیل می‌دهد، معطوف است. از اینرو مجموعه‌ها و گروه‌ها به دلیل آنکه افراد را به یکدیگر پیوند می‌دهند، تعلقات مشترکی را دامن می‌زنند و گونه‌ای از هویت‌ها جمعی هستند و موجب حفاظت و برخورداری از امنیت می‌گردند. در بررسی عوامل شکل دهنده به هویت و امنیت اجتماعی، بدون تردید فرهنگ حاکم بر جوامع، نقش قابل ملاحظه‌ای در شکل دهی به هویت اجتماعی جوامع ایفا می‌نماید و سیاست خارجی کشور‌ها را متأثر می‌سازد. اما با این وجود ظرفیت‌های فرهنگی محور مقاومت مغفول مانده و هموار ابعاد نظامی- امنیتی در صدر قرار می‌گیرند.
ظرفیت‌های فرهنگی- اجتماعی کشورهای محور مقاومت
ملت‌های کشورهای محور مقاومت علاوه بر کنش‌های سیاسی، دارای سبک زندگی روزانه و فعالی هستند که در ورای ابعاد نظامی- امنیتی و حتی سیاسی قرار می‌گیرد. شهروندی که در فلسطین اشغالی یا در نوار زه زندگی می‌کند یا شهروندی که در عراق زندگی می‌کند و در دانشگاه اربعین حسینی خود را متجلی می‌نماید، برای خود سبک زندگی خاص دارد. این سبک زندگی که با توجه به جغرافیای محور مقاومت منبعث از سنت گرایی و دین گرایی در این کشور‌ها می‌باشد که خود دارای ظرفیت‌های بسیار غنی است. توجه به این ظرفیت‌ها همواره می‌تواند در مواقع حساس و بحرانی چاره ساز شود و دیگر منجر به ایجاد خود و دیگری نمی‌شود، حتی اگر کنش‌های سیاسی این ملت با توجه به موقعیت‌های مختلف متفاوت باشد.
در کشورهای مانند عراق و لبنان که شیعیان در آنجا زیست می‌کنند پیونده دهنده اصلی تکیه بر شعائر دینی است که همواره در برخی از ایام سال تجلی می‌کند. برای مردم ضاحیه که در جنوب لبنان زندگی می‌کنند به غیر از کشن‌ها و اکنش‌ها علیه رژیم صهیونیستی و گاهاً جنگ بین سایر طوایف این کشور، تجلی گاه‌هایی وجود دارد، که مردم این خطه با آن در حال زندگی کردن هستند. دوماه صفر و محرم در این منطقه جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد به گونه‌ای که برای مردم جنوب لبنان تکریم شعائر دینی بسیار مهم و ارزشمند است. بسیاری از شعائر دینی و مذهبی مانند تعزیه خوانی که از دوره صفویه در ایرن رایج شد، هم اکنون در لبنان طرفدران بسیار زیادی دارد و تعزیه اسیران کربلا به سمت شام از رویداد‌های مهم ایام محرم در جنوب لبنان است. حتی در لبنان سبک عزاداری‌ها تمایل زیادی به عزاداری به سبک ایرانی وجود دارد و دو مداح معروف کشور یعنی، میثم مطیعی و محمود کریمی جایگاه بسیار ویژه‌ای در بین مردم لبنان دارند.
در سوی دیگر به غیر از اینکه مردم این منطقه مقلد مقام معظم رهبری هستند، یادگیری زبان فارسی بسیار رواج دارد و چه در مدارس خصوصی و چه در مدارس عمومی یادگیری زبان فارسی گنجانده شده است. بسیاری از کتاب‌های امام خمینی (ره) من جمله کتاب تقابل دو اسلام، به دوزبان فارسی و عربی به وفور پیدا می‌شود. عشق و ارادت به ولایت در بین مردم منطقه به حدی رواج دارد که در خیابان ضاحیه، اگر به زبان عربی مسلط باشید، همانند بسیاری از خیابان‌های ایران و بلکه بالاتر از آن است. در کتابخانه‌های این منطقه بسیاری از کتب ایرانی به خصوص کتب عرفانی ترجمه شده است. برای نمونه می‌توان کتاب عطش (سیر احوالات شیخ العرفا، قاضی طباطبایی) را ذکر کرد که ترجمه شده است.
در سوی دیگر در همسایگی ایران کشور عراق، که مردم شیعیه این کشور ارادت خاصی به اهل بیت امامت و طهارت دارند که اربعین حسینی تجلی گاه این رویداد بزرگ است. مردم عراق بر خلاف شیعیان لبنان براساس یک نظام قبیله‌ای زندگی می‌کنند و هنوز هم با گذشت بیش از ۱۴۰۰ سال از آن نظم در کشورهای عربی، در عراق نظم قبیله‌ای حاکم است که این نظم دو بعد دینی و سنتی دارد. هنوز در عراق رئیس قبیله مهمترین رکن در سبک زندگی مردم شیعیه عراق است به گونه‌ای که حتی در کنش‌های سیاسی رئیس قبیله تعیین کننده است. رئیس قبیله در عراق حتی در مسائل کوچک خانوادگی دخالت می‌کند و پیوند و جدایی‌ها توسط رئیس قبیله تعیین می‌شود و حتی در برخورد با سایر قبایل و عشایر رئیس قبیله است که نوع کنش و واکنش را تعریف می‌کند. مردم عراق احترام خاصی به سنت گرایی دارند که با وجود زیست در عصر مدرنیته، اما گذشته برای این ملت، در رأس امور زندگی قرار می‌گیرد که البته تخطی از این موضوعات برای طرف تنبیهاتی وجود دارد که حتی تا پای مرگ هم می‌رسد.
اگر از بعد اجتماعی زیست مردم شیعیه عراق بگذریم، زیست فرهنگی مذهبی خاصی دارند که کانون آن را می‌توان در احترام به سادات و روحانیت دانست. روحانیت در عراق جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد و شخص روحانی دریک خانواده به عنوان افضلیت و برتری شناخته می‌شود. اما این نکته را باید خاطرنشان کرد که روحانیت در این کشور به سبک قدیم است که پیرو مکتب نجف است. جوانان در این کشور با وجود اعتقادات مذهبی بسیار بالا، اما به هیچ وجه نمیتوان در این کشور فرد مذهبی را از غیر مذهبی تشخیص داد. به گونه‌ای که در این کشور، هیچ یک نشانه‌های مذهبی بودن که در جمهوری اسلامی فرد خود را با این شخصیت معرفی می‌کند، در عراق جایی ندارد.
مراسمات مذهبی که به صورت تنظیم شعائر دینی خود را نمایان می‌کند از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است. اما حتی در تنظیم این شعائر نکاتی وجود دارد که نوع فرهنگ مردم کشور عراق را نشان می‌دهد. برای مثال چه در قشر جوان و چه در قشر میان سال این کشور، فیض منبر از مداحی و مدیحه سرایی در جایگاه بسیار بالایی قرار دارد و معمولاً سخنران و خطیب در این کشور از مداح اجر و قرب و زمان بیشتری از برنامه را به خود اختصاص می‌دهد، هرچند هم موارد استثنا وجود دارد. در سوی دیگر پوشش و سبک زندگی زنان شیعی در این کشور کامل متفاوت است، و اگر به غیر از مراسم اربعین حسینی به عراق سفر شود، به ندرت می‌توان زنان شیعی را در بازار یا امکان عمومی مشاهده کرد. دو نقش اساسی که در یک زن شیعی عراقی می‌توان مشخص کرد؛ ۱-همسرداری ۲- تربیت فرزند.
در سایر کشورهای محور مقاومت هم وضعیت به گونه‌های دیگر است. در کشور یمن که شیعیان زیدی حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد جمعیت ۲۰ میلیونی این کشور را تشکیل می‌دهند، سبک زندگی کاملاً متفاوتی وجود دارد. شیعیان زیدی در دسته بندی مذهب تشیع، چهار امامی هستند و جهاد که از آن به عنوان رکن اصلی و قیام بألسیف یاد می‌شود در صدر اعتقادات قرار دارد. شیعیان زیدی از لحاظ فقهی به مذهب حنفی و در کلام والهیات به معتزله نزدیک هستند. عاشورا و واقعه کربلا به عنوان الگوی اصلی و هدف اصلی زیست شیعیه زیدی است، که می‌توان آن را در حتی پوشش مردان این کشور و قرار دادن خنجر در جلوی کمربند مشاهده کرد.
شیعیان زیدی بسیار مذهبی، سخت کوش و مقاوم هستند و استان صعده در شمال یمن که زادگاه این فرقه است، بسیار منطقه‌ای صعب العبور و کوهپایه‌ای است که بر سبک زندگی این مردم تأثیر فراوان گذاشته است. با اینکه در یمن نظام قبیله‌ای حاکم است و اگر رضایت قبیله‌ای به دست بیایید می‌توان امور را به پیش برد، ام در زیدی‌ها رهبری که جهاد کند جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد، به همین دلیل سید عبدالمالک بدرالدین الحوثی رهبر انقلاب یمن، بر شیعیان زیدی ولایت دارد. فرمایشات و سخنرانی‌ها وی برای زیدی‌ها حکم قانون را دارد. مدارس زیدی‌ها در چند سال گذشته رواج بسیار زیادی داشته و در مدارس این کشور به خصوص در شمال یمن، اعتقادات زیدی در کتاب‌های درسی به وفور مشاهده می‌شود.
در محتوای درسی این کتب فرهنگ شهادت، قیام اباعبدالله، امریکا ستیزی و صهیونیسم ستیزی، وحدت جهان اسلام، جهاد و... بخش اصلی را تشکیل می‌دهند. از نکات جالب در محتوای کتب درسی در یمن، گنجاندن مطالب در مورد ایران به خصوص بعد از انقلاب و آشنایی دانش آموزان یمنی با فرهنگ و تمدن ایرانی می‌باشد. از شعائر مهم زیدی‌ها در یمن دو رویداد بسیار بزرگ است؛ اول در روز دهم محرم و بعد از آن در ولادت پیامبر اسلام (ص) می‌توان مشاهده کرد. رویداد‌هایی که به صورت اجتماع و راهپیمایی برگزار می‌شود. تعزیه و عزاداری به سبک شیعیان عراق و لینان، در یمن وجود ندارد. اما از کودکی آموزش‌های خاص فقه زیدی به کودکان داده می‌شود، که یک بچه ۷ تا ۱۰ ساله به خوبی می‌تواند در مورد اعتقادات خود صحبت کند.
در منطقه شامات، یعنی فلسطین و سوریه سبک زندگی و فرهنگی که منبعث از تاریخچه و تمدن این منطقه است، رواج دارد. فلسطینیان باقی مانده در سرزمین‌های خود، مواجهه با صهیونیسم و دفاع از اراضی خود به خصوص در دهه گذشته گسترش بیشتری دادند. اما نمیتوان زیست فرهنگی مردم ساکن غزه یا کرانه باختری و مناطق سال ۱۹۴۸ را فقط در مواجهه با صهونیسم خلاصه کرد، هرچند این موضوع در صدر تفکرات فلسطینی‌ها قرار گرفته است. با اینکه کلید واژه مقاومت در صدر کلمات فلسطینی‌ها می‌باشد، اما مردم فلسطین با وجود صهونیست‌ها در حال زندگی کردن هستند.
زن در میان مردم فلسطین جایگاه بسیار مهم و راهبردی دارد و همواره مسئله تربیت فرزند که برعهده زنان فلسطینی است، به عنوان کانون اصلی حرکت مبارزان فلسطینی به شمار می‌رود. در سوی دیگر مسجد القصی قبله اول مسلمانان به عنوان هویت فلسطینیان است. نماز جمعه در فلسطین بسیار مهم است و حتی جوانان در این کشور به این موضوع اهمیت خاصی می‌دهند، روز جمعه اجتماع مردم فلسطین است. مردان فلسطینی از همان کودکی فرزندان خود را به نماز جمعه می‌برند و گویی که نماز جمعه در فلسطین یک مدرسه به شمار می‌رود، به همین دلیل شاباک (سرویس امنیت داخلی اسرائیل) همواره نسبت به نماز جمعه فلسطینی‌ها واهمه دارد و آن را کانون ضد صهونیسم می‌داند.
در نهایت باید گفت ظرفیت‌های کشور ملت‌های محور مقاومت به گونه‌ای است که نباید آن را در مسائل امنیتی و نظامی خلاصه کرد و یا حتی آن را در ابعاد سیاسی دید. بلکه مردمان این محور، سبگ زندگی و فرهنگی دارند که ضمن غنی بودن، اشتراکات بسیاری بین آن‌ها می‌باشد. نباید فقط براساس تحولات و رویداد‌های سیاسی مردم این کشور‌ها را قضاوت کرد و براین اساس نسخه پیچید، بلکه درک این ظرفیت‌ها در بزنگاه کمک شایانی می‌تواند بکند.
ظرفیت بلامنازع
- شناخت ظرفیت‌ها و ابعاد فرهنگی اجتماعی کشورهای محور مقاومت و درک این ظرفیت‌ها، خارج از ابعاد نظامی- امنیتی و سیاسی کمک شایانی به نوع کنش واکنش به تصمیمات و انتخاب‌ها و رویداد‌ها و تحولات این کشور‌ها خواهد کرد به گونه‌ای که دیگر نمیتوان به سادگی ازتحولات این کشور‌ها عبور کرد. همچنین نباید روابط جمهوری اسلامی و اعتبار ایران در این کشور‌ها را در حد ابعاد سیاسی و نظامی ارزیابی کرد. امری که همواره باعث شده است از سایر ظرفیت‌ها غفلت شود. توصیه می‌شود که به اقدامات ذیل توجه شود.
- کشورهای محور مقاومت که جغرافیای آن از شامات گرفته تا جنوب عربستان و خلیج عدن را شامل می‌شود، دارای ملت‌های است که این مردم زیست اجتماعی و فرهنگی خاصی دارند که در طی چند دهه گذشته مفول مانده است. توجه به این زیست و سبک زندگی می‌تواند در برهه‌های مختلف رویداد‌های این کشور‌ها بیش از گذشته روشن‌تر کند. رسانه نقش مهمی در نشان دادن این ظرفیت‌ها دارد. برای نشان دادن این ظرفیت ها، رسانه‌ها جمهوری اسلامی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی بخشی از برنامه‌های خود را به این موضوع اختصاص دهند. برای مثال اجتماعات این کشور‌ها و روز‌های ملی و مذهبی و...
- نشان دادن سبک زندگی و زیست مردم کشورهای محور مقاومت در ورای ابعاد نظامی و سیاسی و امنیتی. به گونه‌ای که یک شهروند که در فلسطین اشغالی زندگی می‌کند، به غیر از مواجهه با صهیونیسم، چگونه به امور خود می‌پردازد و یا مردم عراق به غیر از کنش‌های سیاسی در ایام انتخابات و یا ایام اربعین حسینی چگونه زندگی می‌کنند. از قالب‌های مختلفی از قبیل مستند سازی، گفتگو، عکس و پوستر می‌توان و... استفاده کرد.
- تأکید بر اشتراکات محور مقاومت از لحاظ فرهنگی و اجتماعی و عدم دامن زدن به اختلاف سلایق در حوزه‌های سیاسی در کشورهای محور مقاومت، به گونه‌ای که رویداد‌های سیاسی در این کشور‌ها را نباید به عنوان پایان و یا خارج شدن آن کشور از این محور دانست. برای مثال اربعین حسینی
- توجه و پخش و یا مستند سازی تنظیم شعائردینی در کشورهای محور مقاومت. برای مثال تجمع میلیونی مردم یمن در سالروز ولادت پیامبر بزرگ اسلام (ص)
- ایجاد یک باکس ویژه رسانه ای، چه در صدا و سیما و چه در خبرگزاری‌ها برای بررسی ابعاد و زوایای فرهنگی- اجتماعی کشورهای محور مقاومت.
- یکی دیگر از ظرفیت‌هایی که باید به خوبی آن را شناخت و درک کرد، ظرفیت تبادلات فرهنگی و اقتصاد فرهنگ است. در حال حاضر نقش تبادلات فرهنگی و بهره‌وری از ظرفیت بخش خصوصی در تولید محصولات فرهنگی به ویژه در مواردی که اشتراکات فرهنگی وجود دارد، بسیار ضعیف است و عملا مدیریت این حوزه در اختیار کشورهای دیگر است. بر همین اساس باید بر موضوع تبادل فرهنگی و اقتصاد فرهنگ به طور ویژه‌ای متمرکز شد که در این رابط اعتماد به بخش خصوصی و تولیدات رسانه‌ای موثر بسیار حائز اهمیت است.
- نکته دیگر آنکه چه بازنمایی از محور مقاومت در حال انجام است. به طور مشخص در شرایط فعلی محصولات فرهنگی اعم از کتاب، نقاشی و آثار نمایشی بر ابعاد نظامی، امنیتی و سیاسی متمرکز شده است که باید ابعاد فرهنگی و اجتماعی آن به منظور بازنمایی دقیق اصلاح شود.
/انتهای پیام/
