گروه اجتماعی فرهنگ سدید- دکتر سید جواد هاشمی فشارکی: عباس آخوندی ۵ سال سکان وزارت راه و شهرسازی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم را در دست داشت و در این مدت سه بار استیضاح شد. در مهر ماه سال جاری برای چهارمین مرتبه موضوع استیضاح آخوندی در مجلس مطرح شد، اما او با استعفای دیرهنگام خود دیگر به مجلس نرسید.
چهارمین طرح استیضاح عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی اول مهر ۱۳۹۷ با بیش از ۵۰ امضا تقدیم هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی شد. در این طرح به سوء مدیریت در ساماندهی بازار مسکن، نابسامانی در مسکن مهر، مشکلات موجود در حوزه راه و جاده‌ای و همچنین مشکلات مربوط به راه‌آهن اشاره شده بود.[1]
در این باره سید حسن علوی نماینده مردم سنندج و عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: [2] «استیضاح عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی یکشنبه هفته آینده (۱۵ مهرماه ۹۷) در کمیسیون عمران به صورت رسمی بررسی می‌شود.»، اما ۱۳ روز بعد (۲۸ مهر ۱۳۹۷) وی خبر از استعفا خود داد در حالی که در بالای نامه تایپ شده وی، تاریخ نامه به صورت دستی ۱۰ شهریورماه ۱۳۹۷ درج شده بود. در واقع ضعف عملکردی و عدم توانمندی وزیر سابق راه و شهرسازی طی پنج سال گذشته منجر به سه استیضاح برگزارشده و وصول استیضاح چهارم شد.
درطول دوره تصدی وزارتخانه‌های جمهوری اسلامی، آخوندی، تنها وزیری است که علاوه برچندین مرتبه تذکرات نمایندگان مجلس به وی، سه مرتبه نیز در مجلس شورای اسلامی استیضاح شده و همچنین برای مرتبه چهارم طرح استیضاح وی توسط نمایندگان مجلس تهیه و تحویل هیات رئیسه شد. مروری فهرست وار به دلایل ذکر شده توسط نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در استیضاح آخوندی، می‌تواند ابعاد وضعیت این وزارت خانه گسترده و مهم را به تصویر بکشد. ضعف‌ها و اشکالات قید شده در نامه‌های نمایندگان مجلس به ترتیب وقوع بدین صورت است:
الف) اشکالات وضعفهای مدیریت اخوندی در استیضاح اول
مهمترین محورهای نقد و سوالات نمایندگان موافق استیضاح در روز استیضاح اول (۱۴ مهر ۱۳۹۴) که به نقاط اصلی ضعف عملکردی آخوندی اشاره دارد، به این شرح است :[3]
- نبود برنامه در حمل و نقل ریلی
- عدم انجام تعهدات در حوزه راه روستایی
- عدم پیگیری و حل مشکلات مسکن مهر
- عدم ساماندهی بازار مسکن
- عدم حمایت از مسکن محرومان
- عدم اجرای احکام برنامه پنجم (مواد ۱۷۶، ۱۷۲، ۱۹۴، ۱۶۱، ۱۶۳، ۱۶۴، ۱۶۵، ۱۶۶، ۱۶۷، ۱۶۸، ۱۶۹، ۱۷۰، ۱۷۱، بند ل ۴۴)
- عزل و نصب‌های بدون دلیل و حذف نیروهای مؤمن
- عدم اجرای قوانین ایثارگران
- عدم اجرای برخی برنامه‌های پیشنهادی در زمان رأی اعتماد از قبیل: حوزه عمومی وزارتخانه، حوزه حمل و نقل، زمین، مسکن و شهرسازی
- مشکلات مالی در معاونت زیرساخت
- عدم توجه به ارتقای سطح ایمنی و گسترش حمل و نقل هوایی و به‌کارگیری افراد ناتوان و فاقد سابقه مدیریت و اجرایی صنعت هوایی علی‌رغم تذکرات کتبی و شفاهی نمایندگان و کمیسیون عمران
- عدم ارائه یک برنامه و سیاست‌های شخصی درموضوع مسکن در کشور
- عملکرد بانک مسکن در رابطه با تسهیلات مسکن مهر، مسکن روستایی، بافت فرسوده
- علت بی‌توجهی به پرداخت تسهیلات مسکن روستایی و عدم پرداخت بازگشت اقساط مسکن مهر جهت تکمیل پروژه‌ها و عدم پرداخت وام در بافت فرسوده
- چرا در حالی که باید از بخش خصوصی حمایت کنیم، خرید لوکوموتیو و تجهیزات توسط راه‌آهن و با ترک تشریفات انجام می‌شود، چرا تسهیلات به بخش خصوصی برای خرید داده نمی‌شود؟
- پاسخ وزارتخانه به گزارش ماده ۴۹ کمیسیون عمران مجلس چیست؟
- آخرین اقدامات در خصوص متخلفین سقوط حادثه هواپیمایی آنتونوف ۱۴۱ چه بوده‌است؟
- در حالی که سخنگوی دولت از هدف‌گذاری دولت برای تولید سالانه یک‌میلیون و ۸۰۰هزار واحد مسکونی خبر می‌دهد، برنامه وزارتخانه برای تحقق این هدف در سال ۹۴ و سال‌های آتی چیست؟ چرا مجدداً طرح جامع تهیه شده‌است و این طرح چه موقعی نهایی می‌شود؟
- چرا با وجود ایرادات قانونی در مورد اصلاحیه و افزایش مبلغ قرارداد شماره ۱۰۸۸۰ مورخ ۸۴٫۱۲٫۳ موضوع خرید لوکوموتیو از شرکت مپنا اقدامات بعدی معمول شده‌است؟
- موضوع واگذاری چندین قرارداد به شرکت ابن‌سینا چگونه است؟
- وزارت راه به‌عنوان متولی صنعت حمل و نقل ریلی چه اقداماتی در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولیدات داخلی داشته‌است؟ عقد قرارداد خرید ۵۰۰ دستگاه واگن به ارزش ۷۳۰میلیون یورو از شرکت استادلر سوئیس توسط شرکت حمل و نقل ریلی رجاء با چراغ سبز چه کسانی صورت پذیرفته‌است؟
- برقی کردن راه‌آهن تهران_مشهد به چه مرحله‌ای رسیده‌است؟ چرا تحرکی در دولت یازدهم نداشته‌است؟
- چرا آزادراه قزوین ــ رشت بعد از ۲۰ ماه از دولت یازدهم تکمیل نشده‌است؟
- چرا برنامه قطار شهری بین شهرهای جدید و کلان‌شهرها متوقف شده‌است؟
ب ) اشکالات وضعفهای مدیریت اخوندی در استیضاح دوم
.مهمترین محورهای نقد و سوالات نمایندگان موافق استیضاح در روز استیضاح دوم (اول اسفند ۱۳۹۵) که به نقاط اصلی ضعف عملکردی آقای آخوندی اشاره دارد، به این شرح است:[4]
- عدم پاسخگویی مناسب به مطالبات اجتماعی در خصوص بحران ها و آسیب های شکل گرفته شده در سنوات گذشته، حال و آینده
- سیستم ریلی به‌عنوان ایمن‌ترین شیوه حمل و نقل در دو سال گذشته در یک محل دارای دو سانحه مرگبار شده است در حالی که اولاً عامل آن مشکل مدیریتی و خطا در برنامه‌ریزی بوده و نه یک اتفاق. ثانیاً در استیضاح قبلی ایرادات اساسی ایمنی حمل و نقل ریلی هشدار داده شده بود و ثالثاً این سانحه دردناک در محوری اتفاق افتاد که هزینه ابهام‌آمیز تجهیزات سیگنالینگ آن مورد سؤال در استیضاح قبلی بود و بلاک‌بندی این مسیر به‌عنوان افتخار مدیریتی وزارت قلمداد می‌شد ولی همین بلاک‌بندی به‌دلیل سوء مدیریت و برنامه‌ریزی موجب سانحه شد.
- علت به‌کارگیری نیروی بازنشسته علی‌رغم مخالفت وزارت اطلاعات به‌عنوان مسئول حراست وزارتخانه چیست و چرا علی‌رغم تذکرات دستگاههای نظارتی ایشان را حفظ کرده‌اید و در قبال دخالت‌های گسترده ایشان در تخلفات اقتصادی و سوء استفاده‌های مدیریتی سکوت کرده‌اید؟
- توسعه فعالیت اقتصادی بنگاه‌های وابسته به جناب‌عالی در حوزه وزارت راه و شهرسازی چیست و نقش فرزند شما در قراردادهای وزارتخانه چه توجیهی دارد؟
- مسکن مهر را مزخرف اعلام کرده و مسکن اجتماعی که در سال اول وزارتتان جایگزین مسکن مهر اعلام نمودید هیچ‌گاه معرفی نشد. طرح جامع مسکن را هم متوقف و بخش مسکن را بلاتکلیف کردید.
- علت اینکه توافقات خرید هواپیما را مخفی انجام داده و متن توافق را حتی در اختیار کمیسیون عمران قرار ندادید، چیست؟
- علت اینکه در هیئت دولت به‌جای کار وزارتخانه به‌دنبال طرحهای حزب‌سازی هستید، چیست؟
- علت عدم شفافیت در قراردادهای شرکت فرودگاه‌های کشور و عدم نظارت بر فعالیتهای اقتصادی مدیران این شرکت چیست؟
- چرا بررسی سانحه آنتونوف 149 تهران ــ طبس را متوقف نمودید؟
- در خصوص 4 سانحه مرگبار هوایی و ریلی چه پاسخی دارید؟
- برای کشته شدن سربازان راکب اتوبوس در فارس چه پاسخی به جامعه دادید؟
- در تمام دنیا با سوانحی چون سقوط آنتونوف و قطار سمنان، مدیر مربوطه استعفا یا برکنار می‌شد اما شما در سانحه آنتونوف که با مجوز غیرقانونی رئیس هواپیمایی وقت فعالیت می‌کرد، رسماً از ایشان حمایت کردید و جلوی استعفای ایشان را گرفتید، چه پاسخی به افکار عمومی دارید؟
- کریدورهای بین‌المللی عبوری از ایران به‌دلیل عدم اقدام به‌موقع در کشورهای مجاور جایگزین شده و عملاً فرصتهای نسلهای آینده در حال از دست رفتن است، چه پاسخی دارید؟
ج ) اشکالات وضعفهای مدیریت اخوندی در استیضاح سوم
مهمترین محورهای نقد و سوالات نمایندگان موافق استیضاح در روز استیضاح (۲۲ اسفند ۱۳۹۶ ) که به نقاط اصلی ضعف عملکردی آقای آخوندی اشاره دارد،[5] عبارتند از:
- آتش سوزی و تصادف قطار تبریز مشهد و عدم عذرخواهی و استعفای آقای آخوندی و همچنین بی نتیجه بودن نتایج بررسی حادثه
- سقوط هواپیمای تهران یاسوج و جان باختن بیش از 60 نفر از مردم
- عملکرد نامناسب در زلزله کرمانشاه و سرپلذهاب
- ناکارآمدی در بارشهای اخیر برف و بسته شدن جادهها و گرفتار شدن مردم در جاده ها
- فقدان طرح جامع علمی در زمینه مسکن در کشور
- نیمه کاره رها کردن مسکن مهر و مشکلات عدیده مالکان با انتقال اعتبارات آن به پروژه دیگر
- عدم اجرایی کردن پروژه مسکن اجتماعی حتی در حد یک مورد در کل کشور با وجود توقف مسکن مهر
- ابهامات موجود در قراردادهای خرید 200 فروند هواپیما و تحویل تعداد اندکی از آنها به کشور
- تعداد بالای تلفات جاده ای در کشور در حدود 16 هزار نفر و عدم اولویت آن برای وزیر
- عدم توسعه متوازن و عادلانه راههای روستایی در کشور
- مشکلات اجرای طرح های جامع شهری و اضافه شدن زمین های خالی به شهرها با رابطه بازی
- لطمه زدن به جایگاه سازمان نظام مهندسی کشور و توجه خاص به کارفرمایان
- نقش لابی گری در تهیه طرح های شهری و روستایی در وزارت خانه
- عدم توان وزیر در جذب اعتبار لازم در بودجه سال
د) اشکالات وضعفهای مدیریت اخوندی در استیضاح چهارم
براساس اعلام سیدمهدی فرشادان در اول مهر 1397 با اعلام اینکه طرح استیضاح عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی با حدود 50 امضا تقدیم هیأت رئیسه مجلس شده است، و این طرح استیضاح دارای 32 بند و محور بوده و تمام مشکلات و مطالبات را در بر می گیرد. و شامل موارد زیر است: [6]
- وضعیت بسیار نامناسب زیر ساخت جاده‌ای و ریلی کشور
- وضعیت بسیار نامناسب احداث و ساخت راههای روستایی در زمان مسئولیت ایشان.
- محدود نمودن اختیارات معاون راههای روستایی و ادغام این معاونت در سایر بخش‌ها
- تفکیک راهداری و راهسازی که باعث سردرگمی مردم و پرسنل، کاهش کیفت کار و افت شدید فعالیت‌ها گردیده است.
- ناکارآمدی و ضعف عملکرد در توسعه یکپارچه شبکه حمل و نقل ایران در قالب کریدور جاده ای.
- رها کردن پروژه‌های راهسازی و عدم توان مدیریت در امور مربوطه.
- ضعف عملکرد در احداث، توسعه و کیفیت تعاونی‌های مسکن مهر محلی
- کاهش عملکرد در زمینه تکمیل شبکه راههای کشور و عدم رشد متوازن ازاد راه‌ها، بزرگراه‌ها و راههای اصلی و فرعی روستایی
- عدم توانایی در مدیریت بحران شهری و برون شهری
- عدم توان در مدیریت و ساماندهی بافت‌های فرسوده کشور
- ناتوانی در بهسازی و ارتقای مسکن متقاضیان با همکاری بانک مسکن
- ایجاد تنش و ناهماهنگی و نارضایتی در بین مهندسین ساختمان با ابلاغ بخشنامه‌های غیرکارشناسی
- کاهش سهم ترانزیتی و نقش بین‌المللی سیستم حمل و نقل کشور
- استفاده از مدیران ناکارآمد و ناتوان در مجموعه
- کیفیت پایین پروژه‌های راهسازی و ریلی
- عدم رسیدگی مناسب به امر توسعه مسکن روستایی
- ضعف در اجرای طرحهای هادی روستایی
- کاهش ظرفیت اشتغال با استفاده از کسب و کار نوپا در حوزه‌های حمل و نقل، مسکن و توسعه شهری هوشمند
- کاهش و یا ضعف گسترده در توسعه حمل و نقل عمومی
- ضعف عملکرد در روکش جاده‌های روستایی
- عدم توان بهره‌مندی و استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی در امور ریلی، ناوگان هوایی و غیره
- نبود برنامه مشخص و ضعف گسترده و ناتوانی در امر اجرای قوانین مصوب از جمله برنامه ششم توسعه
- عدم توانایی در رابطه با فراهم آوردن زمینه تولید مسکن اجتماعی علی‌الخصوص برای اقشار کم درآمد و افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و گروه‌های کم درآمد.
- عدم رسیدگی مناسب به نقاط حادثه خیز کشور که باعث تلفات سنگین جاده‌ای در کشور شده است.
- کاهش شدید کیفیت خدمات هوایی و نارضایتی شدید مردم در این رابطه
- ضعف گسترده در برقراری خطوط دریایی و هوایی و زمینی گردشگری و ریلی در بین ایران و سایر کشورها
- کاهش شدید کیفیت جابجایی بین مرزی در حوزه بار و گردشگری
- عدم توانایی در اجیاد منابع مالی پایدار جهت توسعه حمل و نقل
- عدم هماهنگی مناسب وزیر و بدنه مدیریت ایشان با مجلس و عدم توجه به تذکرات و ...
- بی‌توجهی ب سوالات و تذکرات نمایندگان مجلس و عدم حضور در جلاست مجلس جهت جوابگویی به سوالات قانونی نمایندگان
- محدود بودن حلقه مدیریتی و عدم استفاده از نیروهای توانمند و جوان و بهره‌گیری از نیروهای بازنشسته و کم توان
- ضعف گسترده در امور راهداری و برف‌روبی جاده‌های بین شهری و روستایی.
ه) سایر اشکالات
همچنین علاوه بر موارد فوق بر اساس گزارش بانک مرکزی از خلاصه نتایج آمار فعالیتهای ساختمانی بخش خصوصی در مناطق شهری استان‌های مختلف ایران در ۹ ماهه اول سال ۱۳۹۵، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای احداث ساختمان در این مدت به شدت نزول کرده است. وبه عبارتی به علت سیاست‌های اشتباه آخوندی در ۴ سال اخیر، سرمایه‌گذاران اقبالی به تولید مسکن نشان نداده‌اند.[7]
سخن پایانی
عباس آخوندی ۶۲ ماه، مسئولیت اداره وزارت راه و شهرسازی را به‌عهده داشت، او از ابتدای ورود خود به این وزارت خانه پروژه ساخت مسکن مهر را تعطیل کرد و واحد‌های نیم ساخته را معلق گذاشت. آخوندی با طرح ساخت مسکن اجتماعی وارد شد و با این توجیه، مسکن مهر را مزخرف خواند، اما در طول ۶۲ ماه ریاست وی در وزارت راه و شهرسازی حتی یک واحد مسکن اجتماعی هم ساخته نشد. عجیب‌تر اینکه وی در مراسم تودیع وزیر جدید راه و شهرسازی گفته بود؛ «افتخار می‌کنم حتی یک واحد مسکن مهر افتتاح نکردم» و همچنین «حضرات هر روز تبلیغ می‌کنند این دولت حتی یک مسکن هم نساخته است، این افتخار دولت است که حتی یک واحد مسکونی را نساخت؛ از ابتدا قرار نبود دولت خانه‌ای بسازد.» اما در این باره محمد سلامی گفت: «براساس قانون اساسی، تأمین مسکن وظیفه قانونی دولت است». آنچه مسلم است این گونه اظهار نظر متناقض آخوندی برای فرار از رکود ایجاد شده در بخش مسکن و افزایش بیش از حد قیمت خانه است.
درمجموع قریب یکصد ضعف و اشکال و ایراد اساسی از سوی نمایندگان مجلس درخصوص عملکرد وزیر سابق مطرح شده است، که با استعفای و برکناری وی، رفع این موارد در هاله‌ای از ابهام باقی مانده و به عبارتی به وزیر بعدی منتقل شده است. مواردی، چون رکود ساختمان ومسکن، گرانی بیش از حد قیمت ساختمان واجاره، کندی پیشرفت پروژه‌های مسکن مهر، توسعه نامتوازان شهرها، مساله هویت اسلامی ایرانی شهرها و روستاها، نوسازی بافت‌های فرسوده شهری و روستایی و.. مسائل مهمی هستند که باید به فوریت طرحهای آن تهیه و اجرایی شود.
ودرنهایت انتظار است، وزیر فعلی از فرصتهای خدمت رسانی حداکثر استفاده را کرده و درحل مشکلات مردم تلاش مضاعف داشته باشد؛ که فرصت خدمت رسانی در سه سال اتی بسرعت خواهد گذشت و انچه خواهد ماند نتیجه وثمره کار وزیر و زیر مجموعه وی است.
[1] http://fa.alalam.ir/news/ 3794511/طرح-استیضاح-وزیر-راه-با-بیش-از-50-امضا-تقدیم-هیأت-رئیسه-شد
[2] http://www.mokhbernews.ir/Home/ShowNewsInfo/9018629
[3] https://www.mehrnews.com/news/ 2933121/متن-استیضاح-آخوندی-در-۵-محور-منتشر-شد
[4] http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13940709000187
[5] http://sobhe-no.ir/newspaper/print/436/2/17291
[6] https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/07/01/1835106/طرح-استیضاح-آخوندی-تقدیم-هیئت-رئیسه-مجلس-شد-محورهای-استیضاح
[7] https://www.mashreghnews.ir/news/761396/رکوردهای-آخوندی-کامل-شد-سرمایه-گذاران-از-بخش-مسکن-فرار-کردند
