گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ زهره حسنی سعدی: خانواده از جمله مهم‌ترین نهادهای یک جامعه است که امور تربیتی و جامعه پذیری افراد در این اَبرنهاد کوچک صورت می‌گیرد. هم‌چنین خانواده یک نهاد حمایتی برای افراد محسوب می‌شود که در هنگام مشکلات اقتصادی و روانی به آن مراجعه می‌کنند.
در راستای اهمیت خانواده، کشورهای جهان سیاست‌هایی را برای حمایت و تقویت این نهاد پیش بینی می‌کنند. در غرب نیز در برهه‌ای به دلیل رویکرد فردگرایانه، ازدواج و فرزندآوری مورد غفلت واقع شد، دوباره به سمت تقویت این نهاد گام برداشتند. به خصوص آنکه دچار بحران‌های جمعیتی و اخلاقی شدند. برای مثال در آلمان مرخصی زایمان برای پدر و مادر اختصاص دادند و یا در انگلستان برای تولد هر فرزند به زنان هدیه و تسهیلات ویژه‌ای برای توسعه مسکن خانواده‌ها در نظر گرفتند.
در ایران نیز خانواده از جایگاه والایی برخوردار است. به صورتی که اخلاق و فرهنگ ایرانی ازدواج و یا فرزندآوری را یک ارزش بزرگ به حساب می‌آورند. اما با وجود این ارزشمندی، سیاست‌گذاری خانواده در ایران چندان نتوانسته‌است، موثر و مفید عمل کند. برای مثال طرح تسهیل ازدواج نزدیک به ۱۵ سال در مجلس تصویب شده‌است، اما به حیطه عمل نرسیده‌است. علاوه بر این ابعاد گوناگون مشکلاتی که خانواده‌ها با آن مواجه هستند از چشم سیاست‌گذاران دور مانده‌است. برای نمونه، با وجود آنکه طرح جوانی جمعیت پس از دو دوره در مجلس تصویب شد، کماکان مهم‌ترین مشکلات ازدواج و فرزندآوری مانند مسکن، اشتغال و مسائل زنان در طرح مغفول واقع شده‌اند. هم‌چنین در طی همه‌گیری کرونا، خانواده‌های ایرانی با مشکلات اجتماعی و اقتصادی زیادی از جمله رکود و تعطیلی فعالیت‌های تولیدی و خدماتی روبه‌رو شدند. ولی هیچ سیاست جامع و مدونی برای حمایت از خانواده‌ها و یا جبران خسارات و مشکلاتی که برای آنان به وجود آمده، اندیشیده‌نشده‌است.
اما در برخی از کشورهای دیگر طرح‌های جامعی برای حمایت از خانواده‌ها مدون شد. یکی از این کشورها، ایالات متحده آمریکا است.
طرح خانواده‌های آمریکایی چیست؟
در ماه‌های اخیر، جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، طرحی را در جهت حمایت از خانواده‌های آمریکایی منتشر کرد. این طرح ناظر به مشکلاتی که همه‌گیری کرونا برای جامعه آمریکا به وجود آورده، پیشنهاداتی در حوزه زنان، آموزش و مالیات ارائه داده‌است. این پیشنهادات در جهت حمایت از طبقه متوسط آمریکا و بازسازی مشکلاتی است که در این مدت به جامعه وارد شده‌است.
جو بایدن، رئیس جمهور ایالت متحده در ماه مارس برنامه‌ای به نام طرح خانواده‌های آمریکایی منتشر کرد. طرح خانواده‌های آمریکایی ناظر به مشکلاتی است که در دوران همه گیری کرونا به وجود آمده‌اند. مشکلات اقتصادی، آموزشی و هم‌چنین مسائلی که برای زنان شاغل در این همه‌گیری، ایجاد شده‌است. این موارد حمایتی و مشکلات ناظر به طبقه متوسط آمریکا است.
به طوری که در مقدمه طرح آمده‌است که این حمایت‌ها برای بازگرداندن جامعه آمریکا به قبل از همه‌گیری کرونا تهیه شده‌است. ما نیاز داریم که یک اقتصاد قوی‌تری بسازیم که هیچ‌کس را عقب نگه ندارد و ما نیاز داریم بهتر از قبل بسازیم. در ادامه نیز شرح داده‌شده‌است که رئیس جهور بایدن می‌داند که طبقه متوسط قوی ستون فقرات آمریکا است. در پایان مقدمه نیز هدف طرح در یک خط چنین توضیح داده‌شده‌است: برای رشد طبقه متوسط، توسعه دادن سود رشد اقتصادی برای همه آمریکایی‌ها و رقابتی‌شدن بیشتر ایالت متحده.
در همین راستا طرح خانواده‌های آمریکایی در سه مسئله کلان آموزش، حمایت‌های مستقیم از خانواده و مالیات، قوانین و سیاست‌هایی را طرح ریزی کردهاست. دو کلان مسئله آموزش و حمایت‌های مستقیم از خانواده که ناظر به مسائل زنان است، قابل توجه هستند و در ادامه به بررسی سیاست‌های پیشنهادی و مسئله شناسی که از آنان در جامعه آمریکا انجام گرفته‌است، خواهیم پرداخت:
آموزش
در بخش آموزش به این هدف توجه شده‌است که آموزش افراد زمینه‌ای برای پیشرفت و ارتقا آمریکا در رقابت جهانی است. در حقیقت سرمایه گذاری بر روی مسئله آموزش مبنایی مهم و اساسی برای پیشرفت اقتصادی در آینده دیده‌شده‌است. در همین راستا در سه بعد آموزش‌های پیش از مدرسه، آموزش سطوح عالی و آموزش معلمان پیشنهادهایی داده‌شده‌است.
آموزش‌های پیش از مدرسه
برای اولین جامعه هدف، پیش دبستانی همه منظوره برای همه سنین 3 و 4 ساله، اندیشیده‌شده‌است. به طوری که در توجیه اهمیت آن نوشته‌است که مهدکودک برای حمایت و کسب توانایی قبل از شروع مدرسه اهمیت زیادی دارد . تحقیقات نیز نشان داده‌است کودکانی که در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند، در ریاضیات و خواندن بهتر عمل می‌کنند. در همین راستا طرح جو بایدن در طرح مشارکت ملی ایالت‌ها، می‌خواهد تا آموزش پیش از مدرسه، رایگان، قابل دسترس، با کیفیت بالا و فراگیر برای همه سنین 4 و 3 سال ارائه دهند. زمانیکه به طور کامل اجرا شود، به پنج میلیون کودک سود می‌رساند و به طور میانگین 13 هزار دلار برای خانواده ذخیره می‌کند.
آموزش عالی
دومین جامعه هدف آموزش عالی است. این سطح از آموزش به دلیل تکمیل مهارت و ثبات شغلی برای افراد اهمیت دارد. پیشنهادهای طرح برای این سطح نیز شامل دو سال دانشگاه رایگان، کمک به دانشجویان کم بضاعت، ارائه شهریه یارانه‌ای به مدت دو سال، داده‌شده‌است.
معلمان
سومین مسئله مورد توجه در بحث آموزش معلمان است. در این مقوله به کمیت و کیفیت معلمان توجه شده‌است. به همین جهت پیشنهاداتی برای رفع کمبود معلم و بهبود کیفیت، تقویت و آمادگی معلمان از جمله ارائه دوره‌های آموزشی اختصاص داده‌شده‌است.
زنان در طرح حمایت از خانواده
حیطه بعدی که طرح آن را مورد توجه قرار داده‌است، حمایت‌های مستقیم از مسئله خانواده و کودک است که مشخصا حمایت‌هایی برای زنان در نظر گرفته‌شده‌است. در ذیل این مسئله، طرح، خدمات نگهداری از فرزندان زنان شاغل، مرخصی و مسئله تغذیه را قرار داد. در اولین پیشنهاد حمایتی به خدمات نگهداری فرزندان توجه شده که هزینه بالای نگهداری فرزندان به خصوص برای زنان شاغل مشکلاتی را به وجود آورده‌است.
به همین دلیل در برخی از موارد زنان پس از فرزندآوری شغل خود را از دست می‌دهند و یا در شغل‌های سطح پایین مشغول به کار می‌شوند. این مسئله در بلندمدت بر روی پس انداز و حق بازنشستگی آنان تاثیر می‌گذارد. هم‌چنین به دلیل هزینه زیاد نگهداری فرزند از آموزش‌ها و خدمات با کیفیت پایین استفاده می‌کنند. این مورد بر روی تربیت فرزند اثر می‌گذارد. به همین جهت در این برنامه به ارائه اعتبار و ارتقای کیفیت نگهداری فرزند تاکید شده‌است.
در همین راستا تجزیه و تحلیل‌های یکی از موسسات سیاست‌گذاری زنان نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های مراقبت فرزند که در طرح خانواده‌های آمریکایی پیشنهاد شد، برای خانواده‌ها، 96 میلیارد دلار در یک سال و 957 میلیارد دلار طی 10 سال صرفه جویی خواهد شد. خانواده‌های ایالت‌هایی مانند ایالت کالیفرنیا که هزینه‌های زیادی برای مراقبت از کودکان صرف می‌کنند، از این طرح بیشترین سود را خواهند برد. مادران سرپرست خانوار نیز شاهد کاهش و صرفه جویی مالی قابل توجهی خواهند بود.
مرخصی‌های خانوادگی
موضوع مهم دیگر مرخصی‌های استحقاقی و با حقوق برای زنان است. مسئله‌ای که در ذیل این مرخصی‌ها به آن توجه شده، وظیفه زنان در نگهداری از افراد بیمار خانواده است. در واقع براساس گزارشات طرح این زنان هستند که از کودکان و سالمندان در هنگام بیماری مراقبت می‌کنند. به همین دلیل باید محل کار با در نظر گرفتن این محدودیت برای این مسئله مرخصی با حقوق در نظر بگیرند.
هم‌چنین مرخصی زایمان نیز در اینجا مطرح می‌شود. براساس گزارشات و مستندات طرح، ایالت متحده یکی از کشورهایی است که ضمانت مرخصی زایمان با حقوق ندارد. به طوری که یکی از هر 4 مادر بعد از دو هفته از تولد فرزندشان به کار بازگشتند.
هم‌چنین از پنج کارگر بخش خصوصی چهار نفر به مرخصی‌های استحقاقی دسترسی ندارند. در همین راستا پیشنهادی با عنوان طرح جامع ارائه شده‌است که تضمینی ایجاد کنند تا جزئی از دستمزد مرخصی برای تولد فرزند و نگهداری از اطرافیان بیمار را پرداخت کنند.
ابعاد مختلف مسائل اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرد
در ایالات متحده همراه با حمایت‌هایی که از طرح خانواده‌های آمریکایی شده، انتقاداتی نیز موجود است. اما مسئله‌ای که از این طرح می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد، دقت و توجه به مسائل اجتماعی و خانواده در سطح سیاست‌گذاری کلان است. توجه به ابعاد متفاوت مسائل اجتماعی مانند وظایف زنان در امور خانگی و یا اهمیت آموزش در سنین کودکی، که طرح به آنان نظر دارد، معمولا در سطوح کلان سیاست‌گذاری مورد اغفال واقع می‌شوند. زیرا این ابعاد را به خصوص در حیطه زنان، فاقد اهمیت می‌شمارند. در حالی که همین مرخصی‌های استحقاقی و یا فراهم کردن نگهداری از فرزندان زنان شاغل، زمینه‌ای را برای فرزندآوری ایجاد می‌کند. این زمینه خود می‌تواند ذیل سیاست‌های جمعیتی قرار بگیرد.
نگاه آینده محور در مسائل زیر بنایی لحاظ می‌شود
هم‌چنین طرح نگاه آینده‌نگری در مسائل زیربنایی مانند آموزش دارد. به طوری که در این طرح گفته‌شده‌است با وجود اینکه سالانه باید مقداری از بودجه را بیشتر از قبل صرف آموزش عالی کرد، اما افرادی که از این آموزش‌ها مهارت کسب می‌کنند در آینده چند برابر این بودجه به کشور کمک خواهند کرد. بنابریان می‌توان از این نوع نگاه‌ها برای سیاست‌گذاری در کشور و با استخراج مدل‌های بومی متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی ایران، بهره برد.
/انتهای پیام/
