گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ «دیوید اوتاوی» [1] - پژوهشگر حوزه «خاورمیانه» - در یادداشتی که «مرکز بینالمللی پژوهشگران وودرو ویلسون» [2] مستقر در واشنگتن آن را منتشر کرده است، به موضوع ظهور قدرت دریایی حوثیهای یمن در منطقه دریای سرخ میپردازد. پدیدهای که وی که از آن بهعنوان تولد یک «قوی سیاه» نام میبرد که تا کنون سابقه نداشته است و تحلیلگران و استراتژیستهای غربی نه به آن فکر کرده بودند و نه احتمال آن را میدادند. به گفته وی، تمامی تلاشهای آمریکا و اروپا تاکنون برای متوقف کردن یمنیها با شکست مواجه شده است و چشمانداز مثبتی نیز برای موفقیت غرب در این زمینه وجود ندارد.
فلج شدن ترافیک دریایی در دریای سرخ
تشدید تنش از سوی دولت حوثیها در یمن، ترافیک دریای سرخ را فلج کرده و مسیرهای دریایی جهانی را تهدید میکند. با وجود تلاشهای آمریکا، حملات حوثیها با پشتیبانی موشکها و پهپادهای ایرانی ادامه دارد. این تحول پیشبینینشده، چالشهای امنیتی قابلتوجهی را برای ایالات متحده و متحدانش در منطقه نشان میدهد. جنگ اسرائیل و حماس، منجر به تولد یک قوی سیاه[3] (یک پدیده استثنایی) در یمن شد؛ جایی که دولت حوثی بر خلاف همه انتظارات، موفق شد تا حد زیادی ترافیک تجاری جهان در دریای سرخ را فلج کند. تلاش کشتیهای جنگی ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا که برای متوقف کردن حملات موشکی و پهپادهای حوثی به کشتیهای تجاری از طریق آبراه استراتژیک بینالمللی فرستاده شدهاند، تاکنون شکست خورده است و چشمانداز چندانی برای موفقیت به جز تشدید تنش وجود ندارد.
حوثیها اکنون تهدید کردهاند که اهداف خود را به کشتیهایی که از مسیر جایگزین در اطراف آفریقا در تجارت دریایی بین اروپا و آسیا تردد میکنند و حتی به کشتیهایی که در شرق مدیترانه به سمت اسرائیل حرکت میکنند نیز گسترش خواهند داد و به این اهداف حمله خواهند کرد. حوثیها میگویند که حملات آنها - که در ماه نوامبر آغاز شد - با هدف نشاندادن حمایت از حماس و مبارزه فلسطینیان برای یک کشور مستقل است؛ اما آنها بهوضوح نشانههایی از یک برنامه جاهطلبانهتر را نشان دادهاند.
حوثیها و تشدید تنش
جنگ اسرائیل و حماس منجر به تولد یک «قوی سیاه» در یمن شد؛ جایی که حوثیها بر خلاف انتظارات همه، موفق شدند تا حد زیادی ترافیک تجاری جهان در دریای سرخ را فلج کنند.
«قوی سیاه»، اصطلاحی است که تحلیلگران امنیتی برای توصیف یک رویداد کاملاً غیرمنتظره و غیرقابلپیشبینی استفاده میکنند که منجر به عواقب بزرگ و پیشبینی نشده میشود. ظهور توان موشکی و پهپادی حوثیها بهعنوان یک عامل اصلی و تعیینکننده در امنیت منطقه خاورمیانه، دقیقاً چنین رویدادی است. هم دولت حوثیها و هم فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) - که مسئول بازنگهداشتن آبراههای بینالمللی است - حملات خود علیه یکدیگر را در پایان ماه می تشدید کردند. حوثیها ۶ کشتی تجاری را در دریای سرخ و علاوهبرآن در دریای عرب و دریای مدیترانه نیز یک کشتی را هدف قرار دادند. بنا بر گزارشها، هیچ یک از این کشتیها در این حملات آسیب جدی ندیدند، اما این حملات نشاندهنده توانایی مستمر حوثیها در حمله به چندین هدف حتی پس از شش ماه تلاش گروهی تحت رهبری ایالات متحده برای پایاندادن به تهدید آنها بود.
در ابتدا حوثیها گفتند که آنها تنها به دنبال کشتیهای تجاری متعلق به اسرائیل هستند که به سمت بنادر اسرائیل حرکت میکردند، اما امروز مدتهاست که این اهداف گسترش یافته و آنها موشکها و پهپادهای خود را بهسوی بسیاری از کشتیهای غیر اسرائیلی[4] نیز شلیک کردهاند. حتی کشتیهای جنگی آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا نیز از حملات موشکی و پهپادی حوثیها در امان نبوده است.
در تنشهای اخیر، حوثیها اعلام کردند که دو بار ناو هواپیمابر «یو اساس دوایت دی آیزنهاور» [5] را هدف قرار دادهاند، اما پنتاگون آن را رد کرد. دوربردترین موشک بالستیک آنها «توفان» است. آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا تخمین میزند که این موشک میتواند ۱۲۰۰ مایل پرواز کند و در نتیجه به دریای مدیترانه برسد. ایران، تعداد زیادی موشک کروز و بالستیک میانبرد و کوتاهبرد، به علاوة پهپادهای بسیار زیادی را در اختیار حوثیها قرار داده است. یمنیها برای پنهانکردن این مسئله، اسامی عربی و محلی بر روی این موشکها و پهپادها گذاشتهاند. آنها حدود ۹۰ حمله انجام دادهاند و به ۲۰ کشتی تجاری آسیب زدهاند؛ یکی را غرق کرده و دیگری را تصرف کردهاند و ادعا میکنند که سه پهپاد جمعآوری اطلاعات «MQ-9 Reaper» آمریکا را سرنگون کردهاند.
«سنتکام» به تشدید تنش اخیر حوثیها با خود پاسخ داده است. سنتکام در ۳۰ می گزارش داد که هشت پهپاد حوثی را منهدم کرده است. سنتکام همچنین اعلام کرد که همراه با هواپیماهای جنگی بریتانیا، ۱۳ هدف را در «مناطق تحت کنترل حوثیهای تحت حمایت ایران» در یمن مورد حمله قرار داده است. حوثیها مدعی شدند در این حملات، ۱۶ یمنی کشته و ۴۲ نفر دیگر زخمی شدند. در بیانیه مطبوعاتی دیگری در ۱ ژوئن آمده است که نیروهای سنتکام دو موشک کروز حوثیها را که به سمت «ناوشکن یو اس اس گریولی» [6] در حرکت بودند سرنگون کردهاند.
رابطه حوثیها و ایران
تلاش کشتیهای جنگی آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا برای متوقف کردن حملات موشکی و پهپادی حوثیها به کشتیهای تجاری تاکنون شکست خورده است و چشمانداز چندانی برای موفقیت به جز تشدید تنش وجود ندارد.
تعداد کمی از تحلیلگران آمریکایی یا خاورمیانهای پیشبینی میکردند که حوثیها - یک اقلیت شیعه زیدی مذهب در یک کشور تحت تسلط سنیها - تبدیل به عامل اصلی امنیت دریای سرخ شوند. این قبایل عقبمانده در سپتامبر ۲۰۱۴، صنعا - پایتخت یمن - را به تصرف خود درآوردند و از آن زمان، کنترل خود بر پرجمعیتترین منطقة نیمه شمالی این کشور که هم مرز با عربستان سعودی است را تثبیت کردند. پس از ۹ سال جنگ داخلی، حوثیها همچنان کنترل کل کشور را به چالش میکشند. یک دولت به رسمیت شناخته شده بینالمللی در «عدن» در جنوب مستقر است؛ اما این دولت حتی در آنجا نیز از اختیارات کمی برخوردار است.
اینکه آیا تشدید تنش اخیر حوثیها در پاسخ به درخواست ایران صورت گرفته است یا نه، هنوز مشخص نیست. پس از آن که «ابراهیم رئیسی» - رئیسجمهور سابق ایران - ماه گذشته در یک سانحه هلیکوپتر جان باخت، ایرانیها رئیسجمهور جدید خود را انتخاب کردند. دولت حوثی یکی از اعضای سرسخت «محور مقاومت» به رهبری ایران است که با اسرائیل و حضور آمریکا در خاورمیانه مخالف است. در این مرحله، تنها کشوری که دولت حوثیها را به رسمیت میشناسد، ایران است که تنها تأمینکننده پهپادها و موشکهای مرگبار و دوربرد آن بوده است. پس از سالها انکار این موضوع، یکی از مقامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در اواخر ماه می تأیید کرد که ایران موشک کروز ضد کشتی غدیر خود را با برد ۲۰۰ مایل به حوثیها میرساند.
تأثیر بر تجارت جهانی
دریای سرخ یکی از استراتژیکترین آبراههای جهان است که تنگه بابالمندب در ورودی جنوبی و کانال سوئز در شمال آن قرار دارد و کشتیها از طریق آن به دریای مدیترانه میرسند. به گفته آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده، ۱۲ درصد از کل نفت دریایی از طریق این سه آبراه عبور میکند. صندوق بینالمللی پول (IMF) اعلام کرده است که آنها ۱۵ درصد از کل تجارت دریایی جهانی را تشکیل میدهند. کشوری که بیشترین آسیب را دیده، مصر است که در آخرین سال مالی خود (۲۰۲۲-۲۳)، ۹.۴ میلیارد دلار از عوارض کانال درآمد داشته است و این کشور را به یکی از سه منبع مهم درآمد خارجی خود تبدیل کرده است. گردشگری و حوالههای مصری که در خارج از کشور کار میکنند، دو مورد دیگر اصلی درآمد آنها هستند.
صندوق بینالمللی پول گزارش داده است که ترافیک کشتیها از طریق کانال سوئز در دو ماه اول سال ۲۰۲۴ میلادی، ۵۰ درصد کاهش یافته است. گزارش دیگری کاهش ۶۶ درصدی را بین اواسط دسامبر تا آوریل نشان میدهد. کشور دیگری که قرار است بهطورجدی تحتتأثیر قرار بگیرد، عربستان سعودی است که صدها میلیارد دلار برای ساخت استراحتگاههای مجلل برای گردشگران در امتداد سواحل دریای سرخ و ساختن یک شهر جدید به نام «نئوم» در نزدیکی مرز خود با اردن هزینه میکند.
تعداد کمی از تحلیلگران غربی و منطقهای پیشبینی میکردند که حوثیها تبدیل به یک مؤلفه اصلی در امنیت دریای سرخ شوند.
شکست استراتژی دولت بایدن برای مقابله با چالش حوثیها به دلیل تمرکز اصلی واشنگتن بر جنگ اسرائیل و حماس و یافتن راهی برای پایاندادن به آن، تا حد زیادی کمتر دیده شده است. بااینحال، پنتاگون از دسامبر گذشته، زمانی که یک نیروی ویژه برای راهاندازی «عملیات نگهبان رفاه» [7]برای محافظت از کشتیهای تجاری در برابر حملات حوثیها ایجاد کرد، کاملاً درگیر این مسئله بوده است.
تلاش عمومی تحت رهبری ایالات متحده برای حفاظت از کشتیرانی در دریای سرخ، امروز چندپاره شده است و از حمایت تعداد محدودی از متحدان اروپایی خود برخوردار است و عملاً هیچ یک از شرکای عرب آمریکا از این کمپین حمایت نکردهاند. تنها بریتانیا کشتیهای جنگی خود را برای حمایت از «عملیات نگهبان رفاه» به دریای سرخ فرستاده است. اتحادیه اروپا نیز یک گروه ویژه مأموریت دریایی تحت عنوان «سپر» [8] را به دریای سرخ فرستاده است. اتحادیه اروپا در حال حاضر چهار کشتی جنگی در دریای سرخ دارد. چشمگیرترین شکست میان کشورهای عربی به غیر از بحرین - که میزبان ناوگان پنجم ایالات متحده است - در ارتباط علنی با عملیات یا ارسال هر کشتی دیگری بوده است. این مسئله شامل مصر و عربستان سعودی است؛ دو کشور اصلی دریای سرخ که بیشترین خطر را در حفظ امنیت دریای سرخ برای ترافیک تجاری و گردشگری دارند، اما ترس آنها از کمک به اسرائیل در برابر حماس نگرانی بیشتری را به همراه داشته است.
راجع به این که آیا حوثیها در صورت برقراری آتشبس در جنگ اسرائیل و حماس به حملات خود در دریای سرخ پایان خواهند داد یا خیر، باید منتظر بود و دید؛ بااینحال، دولت حوثی اگرچه در سطح بینالمللی به رسمیت شناخته نشده است، اما قبلاً خود را بهعنوان یک قدرت نظامی تثبیت کرده است که باید توسط ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و دو کشور بزرگ خاورمیانه یعنی عربستان سعودی و مصر، در نظر گرفته شود. عواقب وجود این «قوی سیاه» حوثی ممکن است بهزودی در واشنگتن آشکارتر شود. دولت بایدن میگوید دستیابی به یک توافق امنیتی دوجانبه با عربستان سعودی برای محافظت از این کشور در برابر ایران نزدیک است. جزئیات توافقنامه امنیتی پیشنهادی هنوز علنی نشده است؛ بنابراین مشخص نیست که آیا تضمین امنیتی آمریکا شامل حفاظت از عربستان سعودی در برابر حوثیها و همچنین حملات ایران هم میشود یا خیر؛ اما حوثیها و ایران متحدان نزدیکی هستند و صدها موشک به تأسیسات نفتی و نظامی عربستان سعودی در طول جنگ داخلی ۹ساله یمن شلیک کردهاند. در هر صورت، بنبست کنونی بین سنتکام و حوثیها باید یادآور خطرات و پیچیدگیهایی باشد که در انتظار دولت بایدن و کنگره است؛ بهویژه زمانی که پیشنهاد توافق امنیتی آمریکا و عربستان علنی شد؛ توافقی که نیاز به تأیید مجلس سنا نیز دارد.
[1] . David Ottaway
[2] . Woodrow Wilson International Center for Scholars
[3] . Black Swan
[4] . بر خلاف ادعای نویسنده، جنبش انصارالله یمن اعلام کرده است که تنها کشتیهای تجاری را که متعلق به اسرائیل هستند یا در حال حمل کالا به سمت رژیم صهیونیستی هستند، هدف قرار میدهند.
[5] . USS Dwight D. Eisenhower aircraft carrier
[6] . Destroyer USS Gravely
[7] . Operation Prosperity Guardian
[8] . Aspides
/ انتهای پیام /
