گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ «دیوان کیفری بینالمللی» مستقر در لاهه، حکم بازداشت «بنیامین نتانیاهو» - نخستوزیر رژیم صهیونیستی - و «یوآو گالانت» - وزیر جنگ سابق این رژیم - را صادر کرد. این حکم که در آن نتانیاهو و گالانت به «جنایت جنگی»، «جنایت علیه بشریت» و «نسلکشی» ملت فلسطین طی نزدیک به ۱۵ ماه گذشته در جنگ غزه متهم شدهاند را میتوان یک نقطه عطف مهم در حقوق بینالملل دانست؛ چرا که آمریکا بهعنوان یک قدرت بزرگ جهانی حامی رژیم صهیونیستی طی ۶ ماه گذشته، تمامی توان خود را به کار گرفت تا مانع از صدور آن شود و قطعاً این حکم برخلاف خواست و منافع دولت آمریکا صادر شده است. «ریچارد فالک» [1] - استاد بازنشسته آمریکایی حقوق بینالملل در دانشگاه «پرینستون» که از وی تا کنون آثار زیادی درباره حقوق بینالملل و سازمان ملل منتشر شده است و همچنین در سال ۲۰۰۸ از سوی سازمان ملل برای یک دوره ۶ساله بهعنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر فلسطین منصوب شده بود - در یادداشتی که وبسایت «Middle East Eye» آن را منتشر کرده است، مینویسد: «این حکم نشان داد که فلسطینیها در جنگ حقانیت پیروز شدهاند.»
ضربهای به مصونیت اسرائیل
دیوان کیفری بینالمللی (ICC) صدور رسمی حکم دستگیری رهبران سیاسی ارشد اسرائیل که نسلکشی در غزه را رهبری میکردند را به مدت شش ماه به تعویق انداخت. اگرچه به درخواست مشابهی که مربوط به جنایت ادعایی علیه «ولادیمیر پوتین» - رئیسجمهور روسیه - در اوکراین بود، سریعاً پاسخ مثبت داد. به طور حتم، این موضوع نشاندهنده دوگانگی استانداردهاست؛ اما اقدام دیوان کیفری بینالمللی در صدور حکم بازداشت رهبران اسرائیل بهعنوان حرکت مثبتی تلقی میشود؛ بهویژه در مقایسه با رد توصیه «کریمخان» - دادستان کل دیوان - در تاریخ ۲۰ می یا به تعویقانداختن نامحدود تصمیمگیری در مورد اینکه آیا احکام دستگیری باید صادر شوند یا خیر.
تأخیر ۶ماهه دیوان کیفری بینالمللی در صدور حکم بازداشت نتانیاهو و گالانت باتوجهبه گستردگی جنایتهای صورتگرفته در غزه، قابلتوجیه نیست.
اقدام «دادگاه مقدماتی یک دیوان بینالمللی کیفری» مبنی بر صدور حکم بازداشت برای بنیامین نتانیاهو - نخستوزیر اسرائیل - و یوآو گالانت - وزیر جنگ سابق اسرائیل - باتوجهبه شواهد فراوان مبنی بر مسئولیت آنها در جنایات شدید، یک خبر مهم بینالمللی است. این اقدام ضربهای به مصونیت ژئوپلیتیک و در راستای مسئولیتپذیری محسوب میشود.
اگر اقدام دیوان کیفری بینالمللی (ICC) از نظر تأثیرگذاری بر رفتار کوتاهمدت اسرائیل و در راستای تطابق با قوانین بینالمللی و دیدگاههای غالب در سازمان ملل و افکار عمومی جهان ارزیابی شود، این تصمیم دیوان کیفری بینالمللی ممکن است به طور بدبینانهای بهعنوان یک اقدام توخالی رد شود؛ چرا که ضمانت اجرایی ندارد. برخی ادعا میکنند که تأثیر ملموس حکمهای دستگیری، در صورت وجود تنها میتواند برنامههای سفر نتانیاهو و گالانت را کمی تغییر دهد. این تصمیم، ۱۲۴ کشور عضو دیوان کیفری بینالمللی را موظف میکند تا این افراد را دستگیر کنند؛ البته درصورتیکه گالانت و نتانیاهو آنقدر جسور باشند که وارد قلمرو این کشورها شوند. دولتهای غیرعضو از جمله ایالات متحده، روسیه، چین، اسرائیل و دیگران، حتی مشمول این تعهد جزئی و ناچیز هم نیستند.
محدودیتهای حکم
باید بهخاطر داشته باشیم که فلسطین یکی از طرفین معاهده دیوان کیفری بینالمللی است؛ بنابراین اگر نتانیاهو یا گالانت به سرزمینهای اشغالی فلسطینی - از جمله غزه، کرانه باختری و قدس شرقی - پا بگذارند، مقامات دولتی در «رامالله» موظفاند که اقدام به دستگیری آنها کنند. بااینحال، اگر تشکیلات خودگردان، جرات دستگیری یک رهبر اسرائیلی را داشته باشد، هر چند که شواهد علیه او قوی باشد، شجاعت خود را بسیار فراتر از رفتار گذشتهاش خواهد آزمود.
بر اساس قوانین داخلی آمریکا، دولت این کشور میتواند افرادی که بهموجب حکم دیوان کیفری بینالمللی بازداشت شدهاند را با استفاده از زور آزاد کند.
این ارزیابی از تأثیر ناچیز حکم دیوان، هدف اصلی این اقدام تاریخی را که هم برای مبارزه فلسطینی و هم اعتبار دیوان کیفری بینالمللی مهم است، نادیده میگیرد. قبل از ارائه استدلال درباره این که چرا این اقدام دیوان کیفری بینالمللی (ICC) یک گام تاریخی است، به نظر میرسد که لازم است به محدودیتهای مهم آن نیز اشاره کنیم. اول از همه، با اینکه توصیه دادستان به اتاق فرعی دیوان کیفری بینالمللی (ICC) در ماه می (هشت ماه پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳) ارائه شده است، اما در آن «نسلکشی» بهعنوان یکی از جنایات نسبتدادهشده به این دو مقام اسرائیلی ذکر نشده است. همچنین یک محدودیت قابلتوجه دیگر، تأخیر طولانی دیوان کیفری بینالمللی بین پیشنهاد صدور حکمهای دستگیری و حکم اتاق فرعی است. این تأخیر اساساً باتوجهبه شرایط اضطراری فاجعهبار ناشی از ویرانی، قحطی و رنجی که در غزه در این مدت وجود داشته و با موانع اسرائیل بر سر راه کمکهای انسانی که توسط سازمانهای بینالمللی کمکرسان و بشردوستانه به جمعیت غیرنظامی غزه ارائه میشود، تشدید شد و اصلاً قابلتوجیه نیست. مردم غزه بهشدت نیازمند غذا، سوخت، برق، آب آشامیدنی، تجهیزات پزشکی و خدمات بهداشتی هستند.
پس از نهاییشدن حکم بازداشت، تصمیم دیوان بینالمللی کیفری در معرض چالش قضایی قرار میگیرد. پذیرش صلاحیت در تاریخ ۲۰ نوامبر به طور رسمی، مشروط و موقت است؛ زیرا اعتراض اسرائیل به صلاحیت دیوان کیفری بینالمللی بهصورت زودهنگام صورت گرفته است، اما میتواند در آینده بدون آسیب به پرونده مطرح شود. حتی در فرض بعید امکان دستگیری، باتوجهبه قوانین کنگره ایالات متحده که استفاده از زور برای «آزادسازی» شهروندان یا متحدان ایالات متحده از اسارت دیوان کیفری بینالمللی را مجاز میداند، امکان اجرای بازداشت وجود ندارد.
خبرهایی مبنی بر این که برخی از اعضای سنا و مجلس نمایندگان ایالات متحده به فکر وضع تحریمهایی علیه کریمخان - دادستان دیوان کیفری بینالمللی - و اعضای اتاق پیش دادرسی دیوان هستند، منتشر شده است. اینگونه اقدامات، در صورت تصویب میتواند اعتبار آمریکا را بهعنوان حامی حاکمیت قانون در امور بینالمللی بیشتر تضعیف کند.
اهمیت ماندگار حکم دیوان کیفری بینالمللی
علیرغم این محدودیتهای بزرگ، این استناد به اختیارات دادرسی دیوان بینالمللی کیفری، خود یادآوری تلخی به جهان است که پاسخگویی در مورد جنایات بینالمللی باید به همه دولتها مربوط باشد و این شواهد توسط کارشناسان بیطرف و واجد شرایط حرفهای تحت نظارت یک سازمان ارزیابی شده است؛ یک مؤسسه بینالمللی که توسط یک معاهده به طور گسترده تصویب شده است تا مناسببودن قانونی اتخاذ چنین تصمیم بحثبرانگیز و جنجالی را تعیین کند.
حکمهای رسمی دیوان کیفری بینالمللی بدون این که به حق وتو وابسته باشند صادر میشوند؛ حقی که در طول این دوره از جنایتها در غزه، شورای امنیت سازمان ملل را فلج کرده است. البته به این معنا نیست که اجرای احکام پیگیری خواهد شد یا اینکه متهمین تحت تعقیب قرار خواهند گرفت؛ همچنان که متأسفانه دیوان بینالمللی دادگستری از زمان تأسیسش در سال ۱۹۴۵ با این عدم ضمانت اجرای احکام مواجه بوده است. بااینحال، هر دو دیوان کیفری بینالمللی (ICC) و دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ) به طور رسمی از «برتری ژئوپلیتیک» آزاد هستند؛ این برتری ژئوپلیتیک اغلب بر اهمیت حقوق بینالملل یا منشور سازمان ملل در دیگر محافل غیرقضایی سایه میافکند. نتیجهای که دیوان کیفری بینالمللی در رابطه با حکمهای بازداشت به آن دست یافت، اجرای مستقیم و معتبر حقوق بینالملل است. از این نظر، مخالفین این حکم به جای استدلال حقوقی به محکومیتهای خام و ناشیانه بسنده کردند. نتانیاهو حکم دادگاه کیفری بینالمللی را «پوچ» و مظهر «یهودستیزی» میخواند. این نوع زخمزبانهای کلامی اسرائیل به سازمان ملل و فعالیتهای آن، در گذشته نیز وجود داشته است.
اهمیت ماندگار صدور حکم دستگیری نتانیاهو و گالانت، نه در ضمانت اجرای آنها بلکه در پیروزی ملت فلسطین در جنگ حقانیت است.
اهمیت ماندگار صدور احکام دستگیری کمک به فلسطین برای پیروزی در «جنگ حقانیت» است که برای کنترل جایگاه عالی قانون، اخلاق و گفتمان عمومی به راه افتاده است. واقعگرایان سیاسی که همچنان بر نخبگان سیاست خارجی در کشورهای مهم حاکم هستند، حقوق بینالملل و ملاحظات هنجاری را در زمینههای امنیت جهانی و محیطهای ژئوپلیتیک بهعنوان یک عامل گمراهکننده میدانند. آنها بر این باور هستند که نیروهای نظامی، عامل تعیینکننده و هدایتکننده در این زمینهها هستند. چنین تفکری، تجربه تمامی جنگهای ضد استعماری در قرن گذشته را نادیده میگیرد؛ چرا که در آنها، طرف ضعیف نظامی پیروز شده است. ایالات متحده باید این درس را از جنگ ویتنام آموخته باشد؛ جایی که بر میدانهای هوایی، دریایی و زمینی تسلط داشت، اما در نهایت جنگ را باخت. طرف ضعیف از نظر نظامی پیروز شد؛ به این معنا که در جنگ مشروعیت پیروز بود؛ جنگی که از سال ۱۹۴۵ به بعد، بیشتر اوقات نتایج سیاسی درگیریهای داخلی هویت ملی را تحت کنترل داشته است. این نتایج، منعکسکننده کاهش نقش تاریخی نظامیگرایی، حتی در مواجهه با بسیاری از نوآوریهای بهظاهر انقلابی در فناوریهای جنگی است. به همین دلیل، اما عمدتاً بدون این خط تحلیل، ناظران بیشتری به این نتیجه شگفتانگیز رسیدهاند که اسرائیل قبلاً در جنگ شکست خورده است و در این فرایند، امنیت و رفاه آینده خود و احتمالاً موجودیت خود را به خطر انداخته است.
در نهایت، مقاومت فلسطین ممکن است علیرغم پرداخت بهای غیرقابلتوصیفی که توسط چنین نسلکشی وحشتناکی به آنها تحمیل شده است، به پیروزی برسد. در صورت تحقق این نتیجه، یکی از عوامل بینالمللی که موردتوجه قرار میگیرد، تصمیم دیوان کیفری بینالمللی برای صدور حکم بازداشت علیه نتانیاهو و گالانت است؛ هر چند امروز چنین اقدامی بیهوده و بیفایده به نظر میرسد.
https://www.middleeasteye.net/opinion/icc-arrest-warrants-palestinians-have-prevailed-legitimacy-war
[1] . Richard Falk
/ انتهای پیام /