گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ ۲۲بهمن یکی از روز‌های به یادماندنی درتاریخ ایران است، روزی که مردم ایران پیروزی خود را بر نظام چند هزارساله شاهنشاهی جشن گرفتند و پس از آن نظامی مردمی با عنوان جمهوری اسلامی ایران روی کار آمد و فصل جدیدی را در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران رقم زد. از این نظر، این روز بزرگ هیچگاه از حافظه تاریخی ایران در تمام دوران‌ها پاک نخواهد شد. تمام کشور‌ها روزی را به عنوان روز ملی خود در تقویم دارند و جمهوری اسلامی نیز ۲۲بهمن را به عنوان روز جشن ملی خود برگزیده است. مراسم دهه فجر طی ده روز انجام می‌گیرد؛در این روز‌ها ادارات و مراکز دولتی برنامه‌های خاصی را برای آشناکردن نیرو‌های خود با انقلاب اسلامی، تدارک می‌بینند. اوج این مراسم راهپیمایی ۲۲بهمن است که به تدریج، شکل جشن و شادی به خود گرفته است. هر ساله شعار‌ها و پلاکارد نوشـته‌هـای ایـن مراسم بیان کننده مسائل و چالش‌های مهم آن سال است. در تهران مراسم به صورت راهپیمایی از مناطق مختلف آغاز و به میدان آزادی ختم می‌شـود. در این مراسم معمولاً رئیس‌جمهور سخنرانی می‌کند، سپس قطعنامه راهپیمایی خوانده می‌شود. در طی مسیر، برنامه‌های تفریحی برای شرکت کنندگان تدارک دیده‌شده می‌شود که از جمله آن‌ها حضور هنرمندان و ورزشکاران محبوب مردم در سکو‌هایی خاص و ارتباط آن‌ها با مردم است. ستاد برگزاری مراسم دهه فجر آگهی و پلاکارد‌هایی را برای این مراسم منتشر می‌کند که باعث هماهنگی شعار‌ها می‌شود. ماهیت جشن‌گونه این مراسم باعـث شده است شرکت کنندگان، از طیف‌های متفاوت باشند و تنها به افراد مذهبی یا دارای گرایشی خاص محدود نشود. اما سؤال اساسی اینجاست که آئین‌های ۲۲بهمن در ابتدای پیروزی انقلاب به چه شکل بودند و در گذر زمان این آئین‌ها چه تغییر و تحولاتی پیدا کردند؟
۲۲ بهمن مردمی یا ۲۲ بهمن بخشنامه‌ای؟
۲۲ بهمن در ابتدا با حضور خودجوش مردم و راهپیمایی گسترده و جشن‌هایی که از سر علاقه و اختیار توسط مردم برگزار می‌شد برجسته شد؛ اما به تدریج با استقرار نظام سیاسی جمهوری اسلامی و رونق گرفتن نهاد‌ها و سازمان‌ها تا حدی جنبه‌های بخشنامه‌ای نیز پیدا کرد. به طوری که شاید بتوان گفت از حالت خودجوش خود، نسبتاً فاصله گرفت و اگرچه بخش قابل توجهی از مردم از سر علاقه و اشتیاق در این روز در خیابان‌ها حاضر می‌شدند، اما برخی بخشنامه‌های اداری و دولتی که کارمندان را موظف می‌کند در این روز حضور پیدا کنند، شاید از شور طبیعی این جشن بکاهد، بنابر این مسئله اساسی درباره ۲۲بهمن در امروز که بیش از ۴دهه از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد؛ آن است که آیا ۲۲بهمن به واسطه بروکراتیزه شدن روال برگزاری، روزمره شده است؟ اگر بله، چگونه می‌توان از روزمره شدن این آئین و سایر آئین‌های انقلاب جلوگیری کرد؟
نکته مهم درباره ۲۲بهمن و به طور کلی آئین‌های انقلابی، آن است که نقش مردم در طول سال‌های مختلف، تا چه اندازه در برگزاری این رویداد‌ها قابل تشخیص است. رویداد‌هایی که در ابتدا به صورت کاملاً مردمی برگزار شده‌اند، به تدریج و به مروز زمان جنبه بخشنامه‌ای و تشریفاتی پیدا کرده‌اند؛ به‌طوری که می‌توان گفت تمام سازمان‌ها و نهاد‌ها هر کدام برنامه مشخصی برای این روز دارند. البته این موضوع از جنبه‌هایی می‌تواند به رونق گرفتن این جشن ملی کمک کند. اما سؤال این است که این اقدام و بخشنامه‌ای شدن ۲۲بهمن تا چه اندازه‌ای می‌تواند آسیب‌زا باشد.
۲۲بهمن ۱۴۰۱ چه فرقی با ۲۲بهمن سال‌های گذشته دارد؟
به نظر می‌رسد که سبک برنامه‌های دهه شصت امروز دیگر جوابگوی خواسته‌های جوانان و نوجوانان نیست و باید با زبان هنر، ارزش‌های انقلاب اسلامی و ظلم‌های رژیم طاغوت به مردم را به نسل‌های جدیدتر انتقال داد
یکی از موضوعاتی که درباره راهپیمایی ۲۲بهمن قابل طرح است؛ آن است که بعد از چهاردهه، چه تغییراتی در فرم و محتوای مراسم‌های ملی این روز به وجود آمده است؟ آیا خلاقیت به اندازه کافی در آن صورت گرفته یا هنوز هم می‌توان نوآوری‌هایی انجام داد؟ نکته دیگر آن است که برای نسل‌های جدیدتر که حافظه تاریخی با انقلاب ندارند و از نزدیک شاهد رخداد‌های آن مقطع نبوده‌اند؛ چگونه باید ارزش‌های ۲۲بهمن را به عنوان یک روز ملی و روز پیروزی انقلاب تبلیغ کرد؟ چگونه می‌توان برای کسانی که هیچگونه درک مستقیمی از اتفاقات انقلاب نداشته‌اند؛ اهمیت برگزاری این جشن را تعریف نمود و چگونه باید خوشحالی از آن اتفاق را به این افراد منتقل کرد؟ به نظر می‌رسد که سبک برنامه‌های دهه شصت امروز دیگر جوابگوی خواسته‌های جوانان و نوجوانان نیست و باید با زبان هنر، ارزش‌های انقلاب اسلامی و ظلم‌های رژیم طاغوت به مردم را به نسل‌های جدیدتر انتقال داد.
صدا و سیما تا چه اندازه توانسته شکوه ۲۲بهمن را در قاب تلویزیون نشان دهد؟
مسئله بعدی، مسئله صداوسیما است که به نظر می‌رسد در طول تمام این سال‌ها همواره روایت یکسان و ثابتی را از مراسمات ۲۲بهمن ارائه داده است. پرسش آن است؛ اکنون که بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد؛ ارائه روایت از ۲۲بهمن و محتوای تاریخی آن، چه تغییراتی باید بکند و صدا وسیما در این میان چه نقشی دارد؟ برای اضافه نمودن ظرفیت اجتماعی نسل‌های جدید چه راهکار‌هایی را می‌توان در نظر گرفت؟
چرا اساتید دانشگاه از ۲۲بهمن غافل‌اند؟
لازم است؛ دیدگاه‌سنجی صورت گیرد در نسبت با این موضوع که مردم در ۲۲بهمن امسال تا چه اندازه خود را در حاکمیت نظام سیاسی، سهیم می‌بینند و به دنبال آن، این سؤال نیز قابل طرح است که ۲۲بهمن در هر سال تا چه‌اندازه مردمی بوده و امسال نیز تا چه اندازه به صورت مردمی برگزار خواهد شد؟
به نظر می‌رسد که از جنبه پژوهشی نیز راهپیمایی‌های ۲۲بهمن در تمام طول این سال‌ها لازم است که مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند. این مطالعه می‌تواند جنبه‌های مختلف را دربرگیرد؛ اعم از جنبه‌های آماری و کمّی که مراسم ۲۲بهمن را در سال‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند و جنبه‌های کیفی که به شعار‌های ارائه شده در هر سال و ماهیت حاضر شوندگان می‌پردازد. به نظر می‌رسد که جای چنین پژوهشی در میان پژوهش‌ها خالی است و انجام چنین پژوهشی می‌تواند به ارائه درک درست ودقیق‌تری از روند‌های اجتماعی و سیاسی بویژه در نسبت با ۲۲بهمن اقدام کند.
همچنین لازم است؛ دیدگاه‌سنجی صورت گیرد در نسبت با این موضوع که مردم در ۲۲بهمن امسال تا چه اندازه خود را در حاکمیت نظام سیاسی، سهیم می‌بینند و به دنبال آن، این سؤال نیز قابل طرح است که ۲۲بهمن در هر سال تا چه‌اندازه مردمی بوده و امسال نیز تا چه اندازه به صورت مردمی برگزار خواهد شد؟ برخی پرسش‌هایی که در مطالعه راهپیمایی‌های ۲۲بهمن از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون می‌توانند طرح شوند و پاسخ‌های آن‌ها تشریح گردند عبارت‌اند از:
جمعیت شرکت کننده از ابتدای انقلاب تاکنون در هر سال در مراسم ۲۲بهمن چقدر بوده است؟ و در طول سال‌های مختلف چه تغییراتی داشته است؟ در طول سال‌های مختلف در ۲۲بهمن هر سال چه عواملی باعث افزایش یا کاهش مشارکت در این راهپیمایی ملی بوده‌اند؟
مهم‌ترین شعار‌هایی که در ۲۲بهمن هر سال سر داده شده است چه شعار‌هایی بوده‌اند و این شعار‌ها از چه زمینه‌های اجتماعی و سیاسی برخوردار بوده‌اند؟
بازتاب راهپیمایی ۲۲بهمن در تمام طول این سال‌ها برای رسانه‌های خارجی چه بوده و برای سراسر دنیا چه پیام‌هایی را مخابره کرده است؟
دیدگاه فعالان و نخبگان سیاسی نسبت به راهپیمایی ۲۲بهمن در هر سال چه تغییراتی داشته است؟
نخبگان و فعالان سیاسی خود تا چه اندازه در راهپیمایی‌های ۲۲بهمن در هر سال شرکت کرده‌اند و چه عواملی باعث افزایش یا کاهش مشارکت آن‌ها شده است؟
روایت صدا وسیما از حضور مردم در راهپیمایی ۲۲بهمن تا چه اندازه روایتی اثربخش و درست بوده است؟
با وجود مشکلات اقتصادی چه عواملی باعث شده تا همچنان مردم روز ۲۲بهمن را به عنوان جشن ملی خود مورد توجه قرار دهند و در آن شرکت کنند؟
انواع گروه‌های خودجوش و مردمی شرکت کننده در راهپیمایی ۲۲بهمن کدام بوده‌اند و هر کدام چه نقشی و چه اقداماتی را در هر سال انجام داده‌اند؟
مهم‌ترین نهاد‌های برگزار کننده مراسم ۲۲بهمن، چه نهاد‌هایی بوده‌اند و هر کدام در هر سال چه برنامه‌هایی داشته‌اند؟
مهم‌ترین بیانیه‌هایی که در ۲۲بهمن هر سال منتشر شده؛ اعم از بیانیه‌های جزئی یا بیانیه‌های کلی کدام بوده و چه مضامینی را دربرگرفته‌اند؟
آیا ۲۲بهمن یک رویداد حاکمیتی است؟
یک دیدگاه ممکن است وجود داشته باشد که ۲۲بهمن و آئین‌های مانند آن را آئین‌های حاکمیتی بداند. در صورتی که این آئین در ابتدا کاملاً مردمی و خودجوش بوده است. برای پاسخ به این سؤال چه دلایل متقنی می‌توان ارائه کرد که بر مبنای آن ثابت شود، ۲۲بهمن همچنان یک مراسم مردمی و اجتماعی است و نمی‌توان آن را حاکمیتی قلمداد کرد؟ لازم است این دلایل شناسایی شود و نخبگان سیاسی به آن‌ها و سؤالاتی که پیرامون این موضوع مطرح است پاسخ دهند.
/انتهای‌پیام/
