گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ از دهه‌ها پیش آزمون کنکور نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت تحصیلی محصلان در کشور در مقاطع پس از متوسطه و پیش‌دانشگاهی داشته است. این رویداد نیز به بخش مهمی از دغدغه‌های خانواده آن‌ها تبدیل‌شده است. عده‌ای از والدین معتقدند کنکور به‌عنوان مرحله تازه‌ای در زیست و رشد فرزندشان در جریان تحصیلات است، اما عده‌ای دیگر از آن‌ها برای کنکور یک نقش حیاتی و بسیار تعیین‌کننده در زندگی اجتماعی و شغلی فرزندشان متصور هستند؛ به‌گونه‌ای که از سال‌های ابتدایی در مقطع متوسطه و دبیرستان، یک برنامه فشرده و خاص برای فرزندشان در نظر می‌گیرند تا وی به رتبه‌های برتر در آزمون کنکور سراسری دست یابد و در صورت ضعف و کم‌کاری فرزند، خانواده این امر را به‌عنوان یک فاجعه تحصیلی می‌پندارند؛ بنابراین به دنبال دغدغه خاص برخی والدین پیرامون موفقیت تحصیلی فرزندشان در کنکور، کلاس‌های آمادگی کنکور، انتشارات کتب کمک آموزشی و آزمون‌های کنکور عمدتاً از سود سرشاری برخوردار هستند.
البته لازم به ذکر است که مسئله قبولی در کنکور و دغدغه خاص برخی والدین در این مورد، منجر به فشار تحصیلی تدریجی در طی چند سال روی فرزند می‌شود که از این دسته در برخی خانواده‌ها می‌شود نمونه‌های فراوانی از آن را مشاهده کرد؛ زیرا برخی والدین با کوچک کردن و محدود کردن معیار‌های موفقیت برای فرزندشان، به آن‌ها القا می‌کنند پس از پایان تحصیلات دبیرستان و متوسطه، هر راه دیگری برای ادامه زندگی اعم از پرداختن به حرفه‌های دیگر و وارد شدن به بازار شغلی مردود است و تنها راه موفقیت آن‌ها شرکت در کنکور و کسب رتبه برتر خواهد بود و لاغیر!
تصور یک انتخاب سرنوشت‌ساز
طی دهه‌های ۷۰ و ۸۰ شمسی، کنکور برای آن دسته از افراد که برای ادامه تحصیل پس از مقطع دبیرستان و متوسطه برنامه‌ریزی تحصیلی داشتند از اهمیت بسیار برخوردار بود. این اهمیت گاه محصول برنامه‌ریزی فردی توسط شخص محصل بود و در موارد عمده محصول فشار و تعیین تکلیف توسط والدین بود که فرد محصل را به هر طریق مجاب می‌کردند تا به کنکور به‌عنوان مهم‌ترین پله موفقیت در ادامه زندگی فکر کند؛ لذا به‌مرور که در آن دهه‌ها میزان مهاجرت تحصیلی پیش از ورود به دانشگاه به‌اندازه امروز نبود، افراد به هر طریق و زحمت، زمانی معادل حدوداً یک سال از عمر خود را صرف آماده‌سازی خود برای شرکت در کنکور و کسب رتبه‌های مناسب در کنکور می‌کردند. حتی میل و گرایش به قبولی در کنکور به حدی بالا بود که برخی افراد چند سال در اصطلاح پشت کنکور می‌ماندند و برای قبولی در کنکور مصر بودند.
نسبت میان دختران تحصیل‌کرده و مجرد که هنوز برای ازدواج اقدام نکرده بودند با پسران مجرد تحصیل‌نکرده، اما شاغل و آماده برای ازدواج، یک‌فاصله زیاد را نشان می‌داد و ازآنجاکه فرهنگ ایرانی‌ها برآمده از یک درک وارونه از شرایط ازدواج است، مسئله عدم تناسب و تفاهم سطح تحصیلات از مهم‌ترین عوامل انتخاب در ازدواج محسوب می‌شد
میل به قبولی کنکور و موعد نظام‌وظیفه در پسر‌ها
در دهه ۷۰ و ۸۰ فضای شرکت در کنکور برای پسر‌ها تا رسیدن به موعد مشمولیت خدمت نظام‌وظیفه به شکلی بود که پس از عدم قبولی، آن‌ها یا باید به بازار کار می‌پیوستند و یا به خدمت نظام‌وظیفه درمی‌آمدند که معمولاً پس از فراغت از خدمت سربازی، دیگر از چالش قبولی کنکور فاصله گرفته و به سراغ کسب شغل و ازدواج و تشکیل خانواده می‌رفتند و یا اگر قصد داشتند تا به سراغ مشاغل استخدامی بروند، مجدداً به شرکت در کنکور متمایل می‌شدند؛ البته که دراین‌بین، قبولی به‌مراتب ساده‌تر در کنکور دانشگاه‌های آزاد اسلامی و پیام نور نسبت به قبولی در کنکور سراسری برای افراد پیگیر شغل و نیازمند مدرک یک امتیاز و فرصت محسوب می‌شد.
زمان آزاد برای قبولی در کنکور برای دختر‌ها
در دهه ۷۰ و ۸۰ دختر‌ها که چیزی تحت عنوان خدمت سربازی را بر سر راه خود نمی‌دیدند، با یک صرف وقت اساسی و بعضاً چندساله در پشت کنکور، بالاخره وارد دانشگاه شده و همچنان به ادامه تحصیل حتی تا مقاطع دکتری ادامه می‌دادند. این مسئله در اواسط دهه ۸۰ منجر به بروز یک چالش قابل‌توجه شد. ازاین‌قرار که نسبت میان دختران تحصیل‌کرده و مجرد که هنوز برای ازدواج اقدام نکرده بودند با پسران مجرد تحصیل‌نکرده، اما شاغل و آماده برای ازدواج، یک‌فاصله و تفاوت زیاد را نشان می‌داد و ازآنجاکه فرهنگ ایرانی‌ها، برآمده از یک درک وارونه از شرایط ازدواج است، مسئله عدم تناسب و تفاهم سطح تحصیلات از مهم‌ترین عوامل انتخاب در ازدواج محسوب می‌شد، ازاین‌رو این عدم تناسب تحصیلی میان دختران و پسران، رسیدن به موقعیت ازدواج را با چالش و مانع مواجه می‌کرد.
دانش آموزان برای انتخاب سرنوشت شغلی یا تحصیلی پس از فراغت از تحصیل متوسطه پس از عبور از سن قانونی، هنوز نیز برخی از دانش آموزان به کنکور به‌عنوان یک انتخاب همه‌یاهیچ نگاه می‌کنند
کنکور؛ انتخاب همه‌یاهیچ!
هنوز نیز با گذشت چند دهه از افزایش ظرفیت شرکت‌کنندگان کنکور و میل دانش آموزان برای انتخاب سرنوشت شغلی یا تحصیلی پس از فراغت از تحصیل متوسطه پس از عبور از سن قانونی، هنوز نیز برخی از دانش آموزان به کنکور به‌عنوان یک انتخاب همه‌یاهیچ نگاه می‌کنند؛ البته که این رویه محصول نوعی کمال‌گرایی منفی و مفرط از سوی برخی والدین برای تحمیل شرکت در کنکور به فرزندانشان نیز می‌تواند باشد. ضمن آنکه رسانه در طی این چند دهه در تبلیغات و فضاسازی‌ها، در اذهان عمومی از کنکور به‌عنوان یک پله موفقیت تام و تمام تصویرسازی کرده است، اما هنوز نیز گویی دانش آموزان پس از فراغت از تحصیلات متوسطه و دبیرستان، باید حتماً در کنکور شرکت کنند تا هویت تحصیلی و اجتماعی و شخصی خود را پیدا کنند. یکی از کارکرد‌های معیوب کنکور که در طی چند دهه در فضای اجتماعی و تحصیلی ایران به‌تدریج رسوب‌کرده است، اصرار بر اهمیت بسیار زیاد کنکور در مسیر یافتن هویت برای فرد بوده که درنتیجه فرد را به این‌سو متمایل می‌کند؛ با این ذهنیت که او با قبولی در کنکور می‌تواند هویت و شخصیت تحصیلی و اجتماعی خود را پیدا کند و یا در صورت عدم موفقیت در ورود به دانشگاه او از تشخص و هویت کافی برای زندگی اجتماعی برخوردار نخواهد بود! درحالی‌که فرد در این موقعیت می‌تواند بدون آنکه به شکل همه‌یاهیچ به آینده خود بیاندیشد، می‌تواند به حرفه‌های دیگر و ورود زودهنگام به بازار کار و به تشکیل خانواده فکر کند؛ اما دو عامل مهم شامل فشار خانواده و اطرافیان و بعضاً فشار همسالان، در کنار عامل مهم اولویت‌بخشی رسانه طی دهه‌های اخیر به نگاه همه‌یاهیچ درباره متصور نبودن انتخابی دیگر جز کنکور، از مهم‌ترین عواملی است که جایگاه کنکور را به سطح یک کارکرد حیاتی و سرنوشت‌ساز و بسیار تعیین‌کننده برای یک فرد محصل و یکی از معیار‌های اصلی برای قضاوت‌های پیرامونی درباره وی تبدیل کرده است.
آمار تفکیکی تعداد شرکت‌کنندگان گروه‌های آموزشی در کنکور سراسری ۱۴۰۱
بر اساس گزارش سازمان سنجش و آموزش کشور، مجموع تعداد شرکت‌کنندگان ۵ گروه آموزشی در کنکور سراسری ۱۴۰۱ برابر با ۱ میلیون و ۴۸۸ هزار و ۹۵۹ نفر بوده است. نسبت درصد شرکت‌کنندگان به کل جمعیت آن‌ها به تفکیک گروه‌های آموزشی عبارت است از: ۷۰/۲۷ درصد در گروه انسانی، ۷۸/۹ درصد در گروه ریاضی، ۵۸/۳۸ درصد در گروه تجربی، ۰۹/۱۳ درصد افرادی که فقط در گروه زبان خارجه شرکت کردند و ۸۵/۱۰ درصد افرادی که فقط در گروه هنر شرکت کردند. با در نظر گرفتن امکان انتخاب گروه‌های آزمایشی هنر و زبان خارجی علاوه بر انتخاب گروه آزمایشی اصلی در کنکور ۱۴۰۱، آزمون کنکور سراسری امسال نسبت به سال گذشته دارای حدوداً ۱۲۰ هزار نفر داوطلب بیشتر بوده که میزان قابل‌توجهی از این افزایش در گروه علوم انسانی بوده است.
| گروه آموزشی | تعداد شرکت‌کنندگان |
| علوم انسانی | ۴۱۲ هزار و ۵۷۷ نفر |
| ریاضی فیزیک | ۱۴۵ هزار و ۶۵۷ نفر |
| علوم تجربی | ۵۷۴ هزار و ۴۷۲ نفر |
| زبان های خارجی | ۱۹۴ هزار ۹۱۰ نفر |
| هنر | ۱۶۱ هزار ۳۴۳ نفر |
آمار تفکیکی تعداد شرکت‌کنندگان گروه‌های آموزشی در کنکور سراسری ۱۴۰۱
در آستانه موعد برگزاری کنکور سراسری که در ۱۱ تیرماه مقرر بود، در خبر‌ها منتشر شد که سؤالات و پاسخ‌های آزمون سراسری افشاشده است و عده‌ای نسبت به تهیه آن‌ها از واسطه‌ها و فروشندگان سؤالات اقدام کرده‌اند؛ لذا در اقدامی کم‌سابقه و در آستانه کنکور ۱۴۰۱ محتوای سؤالات افشا شد
بررسی نمونه حواشی کنکور ۱۴۰۱
در روز هشتم تیرماه و در آستانه موعد برگزاری کنکور سراسری که در ۱۱ تیرماه مقرر بود، در خبر‌ها منتشر شد که سؤالات و پاسخ‌های آزمون سراسری افشاشده است و عده‌ای نسبت به تهیه آن‌ها از واسطه‌ها و فروشندگان سؤالات اقدام کرده‌اند؛ لذا در اقدامی کم‌سابقه و در آستانه کنکور ۱۴۰۱ محتوای سؤالات افشا شد. در نخستین روز برگزاری کنکور که به آزمون گروه آموزشی هنر تعلق داشت، سؤالاتی با وضوح‌بالا و به‌طور مناسب اسکن شده در کانال‌های تلگرامی منتشر شد؛ پیش‌ازاین برخی از این کانال‌های تلگرامی نیز مدعی بودند که سؤالات کنکور را در ازای دریافت مبلغ ۵۵۰ میلیون تومان ارائه خواهند کرد. عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش ضمن اعتراف به موضوع افشاء سؤالات، پذیرفت که کنترل‌ها در روز برگزاری این آزمون ضعیف‌تر بوده است. همچنین وی اعلام کرد: «ساعت ۱۲ و ۳۰ دقیقه، عکس از یک صفحه دفترچه منتشر شد».
پس از نابسامانی در روز اول، در روز‌های بعدی و در موعد برگزاری آزمون گروه‌های آزمایشی ریاضی فیزیک و علوم تجربی، سؤالات به‌صورت گسترده‌تری در گروه‌های تلگرامی منتشر شد. به‌گونه‌ای که سؤالات گروه ریاضی ساعت ۹ صبح و سؤالات گروه تجربی ساعت ۱۰ صبح و پیش از انتشار آن‌ها در وقت معین در جریان جلسه آزمون‌های موردنظر در فضای مجازی منتشر شد. در همین رابطه علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش مرکز دیده‌بان شفافیت و عدالت طی مصاحبه‌ای با خبرآنلاین اعلام کرد: «رأس ساعت ۹ و ۴۹ دقیقه صبح دفترچه‌های شماره یک، دو و سه گروه تجربی با کیفیت بالا در فضای مجازی منتشر شد، به عبارتی دفترچه‌ای که تا حدود ساعت ۱۱ اصلاً به داوطلب داده نمی‌شود، یک ساعت قبل از آن در کانال‌های تلگرامی منتشرشده است و با چه کیفیت بالایی هم لو رفته است!...؛ سال‌های قبل داوطلب با گوشی از سؤالات عکس می‌گرفت که خیلی مواقع کیفیت نداشت، اما امسال تصویر دفترچه آزمون را با برنامه‌های مختلف اسکن کردند، به‌طوری‌که واو به واو سؤالات معلوم است...؛ امسال بسیاری مدعی شدند که سؤالات گروه تجربی در ساعات ۴ الی ۵ صبح لو رفته است. معلمی ادعا کرد صبح آزمون دانش‌آموزان از او خواسته‌اند سؤالات را حل کند». این مصاحبه بلافاصله توسط بی‌بی‌سی فارسی بازنشر و به آن ضریب رسانه‌ای داده شد. در جریان این اوضاع بحرانی، پایگاه اینترنتی سازمان سنجش نیز در اقدامی شتاب‌زده و احتمالاً با هدف مدیریت اوضاع، در اقدامی نادر، قبل از پایان آزمون گروه تجربی، دفترچه سؤالات عمومی و اختصاصی شماره ۲ را در پایگاه اطلاع‌رسانی خود منتشر کرد. به دنبال انتشار اخبار تعجب‌برانگیز درباره احتمال تقلب و لو رفتن سازمان‌یافته و گسترده سؤالات کنکور ۱۴۰۱، در جلسه هیئت دولت، سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، گروهی را در رأس معاون اول مأمور کرد تا در رابطه با شبهات مطروحه پیرامون کنکور ۱۴۰۱ به تحقیق و بررسی ابعاد این مسئله بپردازند.
این ظن وجود دارد با توجه به اینکه از برخی داوطلبان ابزار الکترونیکی کشف‌شده و درعین‌حال در حین برگزاری آزمون، چتر سایبری مختل‌کننده امواج موبایل و اینترنت، در حال مختل کردن امواج موجود در محیط پیرامونی حوزه‌های امتحانی بوده، چگونه ممکن است برخی داوطلبان موفق به انتشار سؤالات از داخل جلسه به بیرون آن شده‌اند
در روز برگزاری آزمون کنکور سراسری، یکی از عجیب‌ترین اقدامات حفاظتی و مراقبتی توسط برگزارکنندگان آزمون سراسری به‌طور فوریتی انجام شد که در طی سال‌های برگزاری آزمون کنکور اقدامی نادر محسوب می‌شد. این اقدام شامل عملیات گسترده کنترل و ایجاد اختلال روی امواج موبایل و اینترنت در محدوده اطراف حوزه‌های امتحانی در حین برگزاری آزمون سراسری ۱۴۰۱ بود. این وضعیت با جریان افشاء سؤالات کنکور در فضای مجازی تنها دقایقی پس از توزیع آن در جلسه آزمون هم‌جوار شده بود. پس‌ازآن، عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش ضمن پذیرش افشاء سؤالات در فضای مجازی، طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: «روز برگزاری آزمون گروه علوم ریاضی به کمک دستگاه‌های آشکارساز ۷۰ مورد تخلف سر جلسه امتحان پیدا کردیم. همچنین بیش از ۴۵۰ داوطلب متخلف در آزمون گروه علوم تجربی که ابزار الکترونیک به همراه داشتند، شناسایی شدند و برای آن‌ها پرونده تشکیل‌شده است».
حال این ظن وجود دارد با توجه به اینکه از برخی داوطلبان ابزار الکترونیکی کشف‌شده و درعین‌حال در حین برگزاری آزمون، چتر سایبری مختل‌کننده امواج موبایل و اینترنت، در حال مختل کردن امواج موجود در فضا و محیط پیرامونی حوزه‌های امتحانی بوده، چگونه ممکن است برخی داوطلبان موفق به عکس‌برداری و ارسال و انتشار سؤالات با تلفن همراه از داخل جلسه به بیرون آن شده‌اند؟! و یا آنکه آیا افراد دیگری در حوزه امتحانی مانند دست‌اندرکاران حوزه برگزاری آزمون اجازه استفاده از تلفن همراه را داشته‌اند؟! البته که این گمانه‌ها هیچ‌یک حساسیت و اهمیت اقدام انتشار سؤالات پیش از روز برگزاری آزمون را کمرنگ نمی‌کنند.
پس از برگزاری کنکور سراسری ۱۴۰۱ واحد مرکزی خبر و خبرگزاری صداوسیما به انعکاس اخبار و گزارش‌های تصویری پرداختند که از کشف ابزار‌های الکترونیکی و نسبتاً پیچیده برای تقلب از برخی داوطلبان حکایت داشت که در وهله اول دقیقاً مشخص نبود و تعجب‌برانگیز بود که این ابزار‌های پیچیده چگونه توسط آن‌ها تهیه‌شده است! به استناد این گزارش‌های تشریحی، به‌وسیله این ابزار‌های الکترونیکی و نسبتاً پیچیده، تقلب در آزمون توسط داوطلب به سهل‌ترین شکل و نسبتاً امن ممکن می‌شده است. این وسایل از جنبه تکنولوژیکی و فنی که برخی از آن‌ها جزء وسایل ابتکاری الکترونیکی نیز محسوب می‌شده، نه‌تنها تقلب در حین آزمون توسط داوطلب را بسیار زیاد تسهیل می‌کند؛ بلکه از جنبه ابتکاری و دارا بودن یک ساختار خلاقانه و جدید، به‌عنوان یک ابزار ابداعی نیز قابل‌توجه است. حال نکته موردنظر، ضرورت و اهمیت زائدالوصف قبولی در کنکور برای برخی از داوطلب است که آن‌ها را مجبور و ملزم نموده تا دست به تهیه این ابزار‌های مدرن و بدیع بزنند!
با پیگیری‌های پلیس، شبکه متخلف فروشندگان سؤالات کنکور، رصد، شناسایی و خنثی شد. در این رابطه سردار کیومرث عزیزی، فرمانده انتظامی شرق استان تهران طی گفتگویی مطرح کرد: «با توجه به برگزاری کنکور سال ۱۴۰۱ و رصد و پایش فضای مجازی توسط کارشناسان پلیس فتا استان [تهران]و شهرستان پاکدشت، فردی که سؤالات کنکور سراسری را با مدارک جعلی در شبکه اجتماعی می‌فروخت، شناسایی شد. با بررسی‌های انجام‌شده توسط کارشناسان پلیس فتا مشخص شد این شخص، شماره کارتی را جهت فروش سؤالات به خریداران ارائه می‌کرد که طی استعلامات انجام‌شده صاحب کارت شناسایی و دستگیر شد». وی تشریح کرد با بررسی صورتحساب متهم و تصاویر دوربین معابر و واحد‌های صنفی که متهمان برای پول‌شویی به آنجا مراجعه می‌کردند، همدست دیگر متهم و سردسته باند گروه پول‌شویی کلاه‌برداری که فردی ۱۷ ساله بود شناسایی شد. پلیس وقتی‌که این سردسته قصد فرار از طریق یکی از ترمینال‌های استان تهران را داشته، او را دستگیر کرده و به دنبال آن موفق شده تا سایر اعضای این گروه را که سه نفر بودند نیز دستگیر کند.
در نهایت اینکه...
با توجه به آنچه پیرامون کم و کیف نقش آزمون کنکور در حوزه اجتماعی و تحصیلی جامعه ایران بدان اشاره شد و با توجه به توضیحات پیرامون حواشی و تخلفات بی‌سابقه در جریان پیش و حین برگزاری آزمون کنکور سراسری ۱۴۰۱، مواد ذیل به‌عنوان جمع‌بندی، شامل آسیب‌ها و علل و همچنین ملاحظاتی که از ناحیه رسانه بر آن مترتب است مورداشاره قرار می‌گیرد:
القائات رسانه‌ای پیرامون اهمیت‌دهی به کنکور و ورود ضروری هر فرد به دانشگاه، به‌مرور برای افکار عمومی جنبه یک فضیلت اجتماعی و فرهنگی پیداکرده است که اگر فرد راهی جز این را انتخاب کند، در نقطه‌ای دور از پیشرفت و رشد فردی و اجتماعی خود ایستاده است
طی چند دهه اخیر، رسانه خصوصاً رسانه صداوسیما در قالب فیلم و سریال و عمده رسانه‌های تبلیغاتی در جامعه ایران به این مسئله بسیار دامن زده‌اند که یک فرد با پایان دوره نوجوانی و فراغت از تحصیل در مقطع دبیرستان و متوسطه، نمی‌تواند انتخابی جزء ورود به دانشگاه، آن‌هم از طریق آزمون کنکور داشته باشد؛ لذا این القائات رسانه‌ای پیرامون اهمیت‌دهی به کنکور و ورود ضروری هر فرد به دانشگاه، به‌مرور برای افکار عمومی جنبه یک فضیلت اجتماعی و فرهنگی پیداکرده است که اگر فرد راهی جز این را انتخاب کند، در نقطه‌ای دور از پیشرفت و رشد فردی و اجتماعی خود ایستاده است.
ضروری است تا رسانه ضمن بررسی این مسئله که افراد حق انتخاب دارند تا ورود به دانشگاه و شرکت در آزمون کنکور را برای آینده زندگی فردی و تحصیلی و اجتماعی و شغلی خود انتخاب کنند، به این مسئله متمرکز شوند که رشد و پیشرفت ضرورتاً فقط از محل ورود به دانشگاه رخ نمی‌دهد و شکل نمی‌گیرد و فرد می‌تواند به ورود به بازار کار و تولید، پس از فراغت از تحصیلات متوسطه و دبیرستان نیز بیاندیشد؛ خصوصاً اینکه امروزه نیز متفاوت با چند دهه گذشته، هسته‌های کارآفرینی و فنی و حرفه‌ای در کشور بسیار فعال هستند و این آمادگی را دارند تا در مدت‌زمان کوتاهی نیروی انسانی موردنیاز برای مشاغل و صنایع و جریان تولید کشور را آموزش دهند.
رسانه می‌تواند به بررسی سرفصل‌های خاص عمرنگر مانند عمر و وقت یک فرد در بازه ۲۰ سالگی تا ۳۰ سالگی بپردازد که فرد در این بازه می‌تواند دارای چه اولویت‌هایی برای آغاز فرآیند رشد و پیشرفت در این دهه مهم زندگی باشد؛ زیرا رویداد‌های مهمی در زندگی، چون کسب شغل، رسیدن به مدارج بالای تحصیلی در دانشگاه و ازدواج و تشکیل خانواده در این بازه، از جنبه‌های رشدی و اولویت‌مند و عمرنگر، به‌طور معقول و منطقی جای بررسی دارد؛ لذا بررسی نقش کنکور و سرمایه و وقتی که یک فرد برای آن در این بازه صرف می‌کند، می‌تواند محل بررسی و پرسش و پاسخ عمومی و چالش و کنکاش تخصصی قرار گیرد.
ضروری است تا با هدف آسیب‌شناسی نقش کنکور در طول زندگی پسران و دختران، به تفکیک جنسیت، به مطالعه و بررسی قیاسی حفظ یا از دست دادن فرصت‌ها در طول دهه سوم زندگی یک فرد جوان ایرانی از بابت میزان سرمایه‌گذاری او روی قبولی در کنکور و ورود به دانشگاه با مسئله حفظ یا از دست دادن فرصت‌ها در طی این دهه بدون ورود به دانشگاه توسط او و وارد شدن زودهنگام به بازار کسب‌وکار و مشاغل پرداخته شود. همچنین ضروری است تا این دو متغیر با سایر متغیر‌ها مانند ازدواج و سن ازدواج و تشکیل خانواده، خدمت سربازی، کارآفرینی و آموزش فنی و حرفه‌ای نیز موردمطالعه قرار گیرد.
طبق آمار‌های اعلام‌شده طی چند سال اخیر، میزان شرکت در کنکور نسبت به دوره‌ها و دهه‌های پیشین بسیار کاهش محسوس داشته است. همچنین وجود ظرفیت‌های خالی بسیار زیاد دانشگاه‌ها منجر شده تا پس از اعلام قبولی، برخی دانشگاه‌ها تا مدت‌ها به چند نوبت انتشار فراخوان جذب برای تکمیل ظرفیت‌هایشان اقدام کنند. از سوی دیگر آن عده قابل‌توجه افراد که پس از فراغت از تحصیل در دبیرستان و مقطع متوسطه تمایل به ورود به دانشگاه ندارند، بلافاصله به بازار کار و مشاغل جذب می‌شوند. ضروری است تا رسانه با یک بررسی مقایسه‌ای به میزان خوشبختی و رضایت از زندگی نزد قشر روگردان از تحصیل و شرکت در کنکور و مشغول زودهنگام در بازار کار، با افرادی که بخش قابل‌توجهی از وقت و انرژی خود را برای ورود به دانشگاه صرف می‌کنند صورت گیرد. این در حالی است که هنوز جو غالب رسانه‌ای در کشور به‌طور پراکنده و غیرمستقیم به مسئله اولویت‌دهی به کنکور به‌عنوان اصلی‌ترین انتخاب یک جوان پس از فراغت از تحصیل متوسطه مشغول است.
فرآیند مهندسی معکوس آزمون کنکور توسط آموزشگاه‌های فرصت‌طلب و سودجو و بعضاً ذی‌نفوذ در نظام آموزشی و سنجشی کشور ملاحظه می‌شود و با توجه به آنکه قبولی در آزمون کنکور به‌عنوان یک فیلتر سنجشی با روش‌های مهندسی معکوس در این مؤسسات بسیار ساده است،
بر اساس آنچه از فرآیند مهندسی معکوس آزمون کنکور توسط آموزشگاه‌های فرصت‌طلب و سودجو و بعضاً ذی‌نفوذ در نظام آموزشی و سنجشی کشور ملاحظه می‌شود و با توجه به آنکه قبولی در آزمون کنکور به‌عنوان یک فیلتر سنجشی با روش‌های مهندسی معکوس در این مؤسسات بسیار ساده است، لذا به نظر می‌رسد کنکور به‌عنوان یک ابزار و فیلتر سنجشی، دیگر امروز کارکرد خود را ازدست‌داده است؛ لذا رسانه می‌تواند با تمرکز بر این مسئله، به میزان نقش کارکردی کنکور در دهه پیش رو بپردازد و روش‌های مطروحه و پیشنهادی اخیر چند سال اخیر مبنی بر حذف کنکور از نظام آموزشی و سنجشی کشور و جایگزینی شرط معدل را موردبررسی و ضریب دهی رسانه‌ای کارشناسی قرار دهد.
با توجه به گرایش و مشغولیت بسیار زیاد جمعیت جوان کشور به کنکور، طبیعی است که این محل طی چند دهه به یک فضا و محدوده عظیم ثروت آور و سودساز برای مؤسسات آمادگی کنکور و انتشارات عظیم پشتیبان آن تبدیل‌شده است؛ لذا ضروری است تا رسانه با بررسی میزان گردش مالی این مؤسسات که معمولاً هم چندان به شکل جزئی و دقیق رسانه‌ای نمی‌شود، به ابعاد و جزئیات این شبکه پیچیده بپردازد. طبیعی است که در صورت حذف تدریجی کنکور و جایگزینی روش‌های دیگر مانند شرط معدل و غیره، این مؤسسات ازآنجاکه زمینه کسب یک ثروت عظیم، هنگفت و متداول را از دست خواهند داد، ممکن است تا به جریان سازی و فضاسازی‌های رسانه‌ای دست بزنند تا سلامت و حفظ سرمایه‌های خود را از این طریق تأمین کنند.
فرآیند چندماهه آمادگی کنکور به‌طور فردی یا خصوصاً توسط مؤسسات مربوطه آمادگی برای کنکورمنجر شده تا طی یک فرآیند مهندسی معکوس، نحوه قبولی کنکور به حدی سهل‌الوصول و ممکن شود که از خاصیت سنجشی خود دور بماند؛ لذا ضروری است تا طی یک بررسی مقایسه‌ای، به میزان توان سنجشی تحصیلی داوطلبان پیش از ورود به کنکور و پس از ورود به دانشگاه پرداخته شود تا مشخص شود این رویه به‌عنوان یک فیلتر سنجشی، چقدر توانسته کارکرد خود برای واردکردن دانشجوی واقعاً کوشا در تحصیل را به دانشگاه حفظ کند.
در دانشگاه‌های خارج معمول است که فارغ‌التحصیل‌شدن فرآیندی به‌مراتب دشوارتر از پذیرش در دانشگاه دارد، اما در ایران این مسئله برعکس است و ورود به دانشگاه به‌واسطه مانع سنجشی کنکور دشوار است، اما در ادامه، فارغ‌التحصیلی از دانشگاه نسبت به ورود به آن به‌مراتب ساده‌تر است
بهتر است تا رسانه و مؤسسات تحقیقاتی مربوطه، طی یک مطالعه و بررسی به نحوه سنجش دانشجو در دانشگاه‌های خارج از ایران، پیش از ورود به دانشگاه بپردازد؛ زیرا در این دانشگاه‌ها معمول است که فارغ‌التحصیل‌شدن فرآیندی به‌مراتب دشوارتر از پذیرش در دانشگاه دارد، اما در ایران این مسئله برعکس است و ورود به دانشگاه به‌واسطه مانع سنجشی کنکور دشوار است، اما در ادامه، فارغ‌التحصیلی از دانشگاه نسبت به ورود به آن به‌مراتب ساده‌تر است! حال مسئله فقدان آموزش اصولی و کافی برای تربیت نیروی انسانی کارآمد و متخصص دراین‌بین محل بحث و چالش است.
رویه جاری در پذیرش در دانشگاه‌ها به‌وسیله کنکور که با یاری و پشتیبانی مؤسسات آمادگی کنکور به نحو مهندسی معکوس آزمون ممکن شده است، در کنار ایجاد یک فضیلت فرهنگی و اجتماعی کاذب تحت عنوان دانشجو شدن، به‌تدریج و طی چند دهه به جریان مدرک‌گرایی منهای کسب مهارت لازم و تخصص کافی نیز منجر شده که در امتداد آن، فقدان نیروی انسانی متخصص و ماهر برای کشور نیز وجود دارد.
در کنار سایر عوامل بیرونی و اجتماعی و فرهنگیِ فضیلت بخش به مسئله موفقیت در ورود به دانشگاه و دانشجو شدن، دراین‌بین فشار خانواده و همسالان نیز دارای نقش استرس‌زا برای داوطلب است. افزون بر آن، فشار تحصیلی که مؤسسات آموزشی آمادگی کنکور روی داوطلب وارد می‌کنند و این فشار توسط برخی از خانواده‌ها نیز تشدید و تقویت می‌شود، منجر به پیدایش یک نوع استرس و اضطراب فراگیر نزد این داوطلبان می‌شود که پس از قبولی در کنکور و حتی در سطوح فردی و اجتماعی و خانوادگی و زناشویی در زندگی نیز بارقه‌هایی از تأثیرات آن ناشی از فشار تحصیلی در حین آمادگی برای کنکور، به شکل منفی و مخرب باقی می‌ماند که می‌تواند کل زندگی فرد پس‌ازاین مرحله را تحت‌الشعاع منفی قرار دهد.
پس از جریان فروش سؤالات و پاسخ‌های کنکور ۱۴۰۱ در آستانه موعد برگزاری آزمون، در فضای مجازی و خصوصاً در تلگرام کانال‌هایی با حدود تقریبی ۳۲۲ هزار عضو، با شعار تبلیغاتی: «در کانال فروش کنکور سال ۱۴۰۲ عضو باشید/مثل امسال پخش قبل جلسه درخدمتتون خواهیم بود» اقدام به تبلیغات فروش سؤالات و پاسخ‌ها برای کنکور ۱۴۰۲ می‌کنند. نمونه‌هایی ازاین‌دست، حکایت از وجود یک جریان پیچیده و ذی‌نفوذ در ساختار و بدنه نظام آموزشی و سنجشی کشور دارد که ضروری است تا به‌طور فوریتی و عمیق، فعالیت این جریان‌ها، موردبررسی کارشناسی و امنیتی قرار گیرد.
فشار‌های تحصیلی از سوی خانواده و مؤسسات آمادگی کنکور، در کنار فشار اجتماعی جامعه مبنی بر فضیلت دهی صرف به افرادی که در کنکور قبول می‌شوند و دانشجو محسوب می‌شوند و همچنین بی‌هدفی و بحران‌های هویتی در جریان زندگی یک فرد، منجر می‌شود تا همه به‌عنوان زمینه‌های انگیزشی او را به‌سوی تهیه ابزار‌هایی سوق دهد که امکان تقلب امن و سهل در آزمون کنکور را ممکن می‌کند. دراین‌بین بررسی کارشناسی این فشار تحصیلی که دیگر از انگیزه‌های جرم در جریان تقلب در آزمون کنکور محسوب می‌شود، در کنار بررسی مسئله چگونگی امکان تهیه این ابزار‌های تقلب توسط فرد داوطلب، ازجمله مواردی است که تمرکز و دقت رسانه‌ای روی آن را ضروری می‌کند.
/انتهای پیام/
