هوش مصنوعی با دلارهای نفتی به خلیج‌فارس می‌آید؟
گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ «سام وینتر لوی» [1] - پژوهشگر حوزه فناوری در «بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی» - در یادداشتی که «Foreign Affairs» آن را منتشر کرده است، به دورانی می‌پردازد که دولت‌های منطقه‌ای و قدرت‌های جهانی باید به‌طورجدی دیپلماسی هوش مصنوعی را مدنظر قرار دهند. وی از سرمایه‌گذاری بسیار سنگین عربستان سعودی و امارات متحده عربی بر هوش مصنوعی و فرصت‌ها و چالش‌های این مسئله بر منافع آمریکا و رقابت‌های این کشور با چین اشاره کرده و می‌نویسد «سیاست‌گذاران در آمریکا، به دنبال این هستند که از عطش کشورهای حوزه خلیج‌فارس برای استفاده از فناوری آمریکا در حوزه هوش مصنوعی برای ایجاد یک ائتلاف ضدایرانی و همچنین از میدان به در کردن شرکت‌های چینی استفاده کنند.» وی تأکید می‌کند که باتوجه‌به نقش هوش مصنوعی در حوزه‌های حساس و استراتژیک که می‌تواند موازنه قدرت جهانی در آینده را بر هم بزند، آمریکا در انتقال زیرساخت‌های حساس مربوط به این حوزه باید با احتیاط بیشتری رفتار کند.
داده‌ها، نفت دوران معاصر هستند
در یک سالن کنفرانس بزرگ، زیر لوسترها و چراغ‌های چشمک‌زن، یک کنفرانس در شهر ریاض - پایتخت عربستان - در حال برگزاری بود. مجری برنامه اعلام کرد: جهان شاهد ظهور «یک موجود متعالی» به نام هوش مصنوعی است. گویی به‌منظور برجسته‌کردن پتانسیل تحول‌آفرین هوش مصنوعی، یک آواتار دیجیتال - اَبَرهوش مصنوعی درجه یک - به یک پسربچه نزدیک شد و آنها با هم شروع به خواندن آهنگ «تصور کن» «جان لنون» [2] کردند. حضار مشتاقانه کف زدند. با خواندن این آهنگ، مراسم پایانی این کنفرانس برگزار شد. یکی از وزرای سعودی حاضر، این کنفرانس را «بزرگ‌ترین رویداد رهبری فکری هوش مصنوعی در جهان» توصیف کرد.
برای شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی که به دنبال سرمایه و انرژی هستند، امارات و عربستان شرکای وسوسه‌انگیزی به شمار می‌روند.
این نمایش سورئال نه در «پالو آلتو» یا «منلو پارک» کالیفرنیا بلکه در ریاض - پایتخت عربستان سعودی - در سومین دوره اجلاس جهانی هوش مصنوعی این شهر، در سپتامبر سال جاری برگزار شد. در یک مرکز نمایشگاهی بزرگ در کنار هتل «ریتز کارلتون»، جایی که «محمد بن سلمان» - ولیعهد عربستان - در سال ۲۰۱۷، صدها سعودی ثروتمند را به اتهام فساد زندانی کرد، ربات‌ها چای آورده و نوشیدنی‌ها را هم می‌زدند. مقامات با لباس‌های سفید تا مچ پا، از پیشرفت عربستان سعودی در زمینه هوش مصنوعی استقبال کردند. شرکت‌های فناوری آمریکایی و چینی، محصولات خود را عرضه کردند و تفاهم‌نامه‌هایی را با دولت عربستان منعقد نمودند. حاضران، برچسب‌هایی توزیع کردند که روی آنها نوشته شده بود: «داده‌ها، نفت جدید هستند.»
برای عربستان سعودی و همسایه‌اش - امارات متحده عربی - هوش مصنوعی، نقش محوری فزاینده‌ای در تلاش آنها برای تبدیل ثروت نفتی خود به مدل‌های اقتصادی جدید، قبل از اینکه جهان از سوخت‌های فسیلی دور شود، ایفا می‌کند. برای شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی که به دنبال سرمایه و انرژی هستند، این دو کشور در خلیج‌فارس و صندوق‌های ثروت ملی آنها، شرکای وسوسه‌انگیزی به شمار می‌روند.
برخی از سیاست‌گذاران در واشنگتن نیز این را یک فرصت بی‌نظیر می‌دانند تا با وعده دسترسی به قدرت محاسباتی آمریکایی، کشورهای خلیج‌فارس را از چین دور کرده و یک ائتلاف ضدایرانی در خاورمیانه را تقویت کنند. مقامات سیاسی آمریکا که چنین ایده‌ای دارند، باید انتظارات خود را تعدیل کنند. روابط اقتصادی و سیاسی عربستان سعودی و امارات با چین قوی‌تر از همیشه است و بعید است که این وضعیت تغییر کند. اگرچه کشورهای خلیج‌فارس برای دریافت تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی که در حال حاضر تنها آمریکا می‌تواند تأمین‌کننده آن باشد مشتاق هستند، اما همچنان انگیزه‌های قوی و پایداری دارند تا از ریسک کار خود بکاهند و قدرت‌های بزرگ را در مقابل یکدیگر قرار دهند و برای گرفتن امتیاز با کارت آنها بازی کنند. در صورت لزوم، آمریکا و شرکت‌های فناوری آن باید با کشورهای خلیج‌فارس در زمینه هوش مصنوعی همکاری کنند؛ اما این همکاری باید در چارچوب‌های مشخص و با تدابیر حفاظتی انجام شود و نباید خود را فریب دهند که این اقدام به یک همسویی استراتژیک پایدار در خلیج‌فارس منجر خواهد شد.
پل زدن به خلیج‌فارس
علاقه این دو کشور به هوش مصنوعی جدید نیست، اما در ماه‌های اخیر شدت یافته است. عربستان سعودی قصد دارد یک صندوق ۴۰ میلیارددلاری برای سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی ایجاد کند. عربستان شتاب‌دهنده‌های استارت‌آپی الهام‌گرفته از سیلیکون‌ولی را راه‌اندازی کرده است تا کدنویس‌ها را به ریاض جذب کند.
در سال ۲۰۱۹، امارات متحده عربی اولین دانشگاه جهان که به هوش مصنوعی اختصاص دارد را راه‌اندازی کرد و از سال ۲۰۲۱، طبق آمار دولتی، تعداد کارکنان هوش مصنوعی در این کشور چهار برابر شده است. همچنین امارات متحده عربی یک سری «مدل‌های زبان بزرگ متن‌باز» را منتشر کرده است که ادعا می‌کند با مدل‌های گوگل و متا رقابت می‌کند. امارات همچنین در اوایل امسال یک شرکت سرمایه‌گذاری متمرکز بر هوش مصنوعی و نیمه‌هادی‌ها راه‌اندازی کرد که می‌تواند دارایی‌های تحت مدیریت آن به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برسد.
شرکت‌های فناوری آمریکایی به‌شدت به این علاقه پاسخ داده‌اند. زیرساخت موردنیاز برای آموزش آخرین نسل از مدل‌های هوش مصنوعی از مقادیر زیادی انرژی، سرمایه و زمین استفاده می‌کند؛ سه چیزی که در کشورهای خلیج‌فارس به‌وفور یافت می‌شود. «سام آلتمن» - مدیر اجرایی شرکت هوش مصنوعی «OpenAI» - با سرمایه‌گذاران در امارات درباره سرمایه‌گذاری چند تریلیون دلاری در تراشه‌ها و مراکز داده صحبت کرده است و شرکت‌های اماراتی تحت حمایت دولت در دور اخیر جمع‌آوری سرمایه شرکت هوش مصنوعی «OpenAI» مشارکت داشتند. مدیران ارشد غول‌های فناوری، شرکت تولید فناوری تایوان و سامسونگ، ایده ساخت کارخانه در امارات را مطرح کرده‌اند.
پیشرفت در زمینه هوش مصنوعی در آینده ممکن است موازنه جهانی قدرت را برهم بزند؛ لذا آمریکا نباید اجازه دهد زیرساخت‌های حساس در زمینه هوش مصنوعی به خارج از این کشور منتقل شود.
آمازون در اوایل سال جاری، سرمایه‌گذاری ۵.۳ میلیارددلاری برای مراکز داده در عربستان سعودی را اعلام کرد و استارت‌آپ هوش مصنوعی «گروک» [3] با غول نفتی دولتی عربستان سعودی - آرامکو - برای ساخت یک مرکز داده عظیم هوش مصنوعی در این کشور شریک شده است. در همین حال، مایکروسافت ۱.۵ میلیارد دلار در شرکت فناوری پیشرو امارات به نام «جی ۴۲» در یک معامله سرمایه‌گذاری کرده است و به مایکروسافت کمک می‌کند تجارت خود را در اقتصادهای نوظهور گسترش دهد تا به شرکت اماراتی «جی ۴۲» دسترسی به قدرت محاسباتی مایکروسافت را بدهد.
جایی که شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی آن یک فرصت تجاری را می‌بینند، برخی از سیاست‌گذاران در واشنگتن آن را فرصتی استراتژیک می‌بینند: دسترسی به قدرت محاسباتی ایالات متحده می‌تواند یک هویج (مشوق) مهم برای دورکردن کشورها از اکوسیستم تکنولوژیک چینی - که به‌سرعت در حال گسترش است - باشد. آمریکا می‌خواهد روابط خود را با بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت جهان تقویت کند و ائتلاف ضدایرانی در خاورمیانه را عمق بخشد.
هم عربستان سعودی و هم امارات متحده عربی، به طور فزاینده‌ای در منطقه و فراتر از آن نفوذ دارند؛ برای مثال، در سال ۲۰۲۳ امارات اعلام کرد ۴۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در آفریقا انجام می‌دهد که بسیار بیشتر از هزینه‌های چین در آن سال بود. این به نفع واشنگتن است که بازیگران حوزه خلیج‌فارس، مبالغ هنگفتی از سرمایه خود را در شرکت‌های فناوری ایالات متحده به جای شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری کنند. واشنگتن بر این شراکت‌های فناورانه نفوذ زیادی دارد، زیرا صادرات تراشه‌های پیشرفته مورداستفاده در مراکز داده هوش مصنوعی، نیاز به اخذ مجوز از دولت آمریکا دارد. دولت بایدن در چند ماه اخیر در صدور مجوزها برای فروش‌های کلان، کُند عمل کرده است. اگر دولت آمریکا به این مجوزها چراغ سبز نشان ندهد، برخی نگران‌اند که چین به‌زودی یک جایگزین ارائه دهد.
در اجلاس هوش مصنوعی در ریاض، موضوع کنترل‌های صادراتی آمریکا به یک موضوع گفت‌وگوی ثابت تبدیل شده بود. گوگل و مایکروسافت برجسته‌ترین غرفه‌ها را در ورودی اجلاس در اختیار داشتند. شرکت‌های چینی «علی‌بابا» و «هوآوی» هم چندان دور نبودند و غرفه‌هایشان در اتاق مجاور در گوشه‌وکنار مستقر بودند. این چینش، یک یادآوری واضح از گزینه‌های چینی بود که ممکن است در دسترس کشورهای خلیج‌فارس باشند؛ اگر واشنگتن رویکرد محدودتری را اتخاذ کند.
خطرات قابل‌توجه انتقال فناوری هوش مصنوعی
اگرچه آمریکا یک فرصت اقتصادی و ژئوپلیتیکی در خلیج‌فارس دارد، اما همچنین خطرات قابل‌توجهی برای انتقال خوشه‌های عمده‌ای از تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی به رژیم‌های مستبد با سیستم‌های نظارتی پیچیده، تمایل به ماجراجویی‌های نظامی و روابط رو به گسترش با چین وجود دارد. قانون‌گذاران و مقامات پنتاگون ابراز نگرانی کرده‌اند که شرکت‌های چینی مرتبط با ارتش آزادی‌بخش خلق چین، می‌توانند از طریق مراکز داده در خاورمیانه به این تراشه‌ها دسترسی داشته باشند تا ابزاری برای دورزدن کنترل‌های صادراتی آمریکا که به دنبال محدودکردن دسترسی چین به فناوری پیشرفته هوش مصنوعی هستند، باشد.
به‌طورکلی، اگر سیستم‌های هوش مصنوعی به‌زودی به این توانایی‌ها دست یابند که منجر به پیشرفت‌های اقتصادی بزرگ، طراحی سلاح‌های بیولوژیکی سنتزی جدید یا توسعه قابلیت‌های سایبری چشمگیر شوند، ممکن است موازنه جهانی قدرت را مختل کنند. اگر این موضوع ثابت شود، زیرساخت‌هایی که سیستم‌های هوش مصنوعی پیشرفته را حمایت می‌کند - به‌ویژه مراکز داده عظیمی که این مدل‌ها در آنها آموزش و میزبانی می‌شوند - نباید به‌سادگی به خارج از کشور منتقل شوند. همان‌طور که «لئوپولد آشتنبرنر» [4] - پژوهشگر سابق شرکت هوش مصنوعی «OpenAI» در یک یادداشت اشاره کرد: «آیا ما واقعاً می‌خواهیم زیرساخت پروژه بعدی منهتن، تحت کنترل یک دیکتاتوری مستبد در خاورمیانه باشد؟»
امارات متحده عربی به طور خاص به نظر می‌رسد که تلاش‌های جدی برای کاهش این نگرانی‌ها را انجام داده و به طور ویژه‌ای کوشیده است تا خود را به‌عنوان نگهبان و مسئول فناوری هوش مصنوعی آمریکایی معرفی کند. بر اساس گزارش‌ها، امارات متحده عربی تعهد داده است که مراکز داده خود را قفل کند و سخت‌افزارهای چینی که ممکن است دارای درهای پشتی باشند را حذف نماید. همچنین مشتریان و کارمندان را بررسی و نظارت کند که خریداران چگونه از تراشه‌های خود استفاده می‌کنند. زیر فشار ایالات متحده، شرکت «جی ۴۲» که به دست مشاور امنیت ملی امارات - «شیخ طحنون بن زاید» [5] - مدیریت می‌شود، همکاری با شرکت‌های چینی را کنار گذاشت و شرکت فناوری «هواوی» را در چارچوب توافق خود با مایکروسافت حذف کرد.
در ماه سپتامبر، تا حدی در پاسخ به این تلاش‌ها، وزارت بازرگانی آمریکا قانونی را منتشر کرد که طی آن، می‌تواند انتقال تراشه‌های هوش مصنوعی به خاورمیانه را تسهیل کند. امارات متحده عربی اعلام کرده است که به دنبال «ازدواج» با ایالات متحده بر پایه هوش مصنوعی است. اما سیاست‌گذاران آمریکایی باید درک کنند که چنین ازدواجی به احتمال زیاد تک‌همسری نخواهد بود. باتوجه‌به ناپایداری سیاسی داخلی آمریکا، اگرچه همواره ایالات متحده برای «چرخش» به سمت آسیا ناکام بوده است، عربستان سعودی و امارات متحده عربی هر دو انگیزه‌هایی قوی برای احتیاط در این زمینه دارند.
چین بزرگ‌ترین مشتری نفت عربستان سعودی و شریک تجاری آن و همچنین بزرگ‌ترین شریک تجاری غیرنفتی امارات متحده عربی است. این کشور از سرزنش هر دو دولت درباره نقایص حقوق بشر یا فعالیت‌های منطقه‌ای خودداری می‌کند. پهپادهای ساخت چین، یکی از ابزارهای امارات متحده عربی برای کمپین‌های مخفیانه آنها در سودان هستند و در اوایل سال جاری، نیروهای هوایی چین و امارات تمرینات مشترکی را در «سین کیانگ» برگزار کردند. حتی اگر شرکت اماراتی «جی ۴۲» از شرکت‌های چینی جدا شده باشد، یک نهاد سرمایه‌گذاری جدید در ابوظبی مدیریت صندوق متمرکز بر چین «جی ۴۲» را بر عهده گرفته است و این نهاد جدید نیز تحت نظارت مشاور امنیت ملی امارات است. در یک کنفرانس دیگر در ابوظبی در ماه سپتامبر، مقامات چینی و اماراتی هر دو سال‌های اخیر را به‌عنوان «عصر طلایی» همکاری چین و امارات توصیف کردند.
دیپلماسی هوش مصنوعی از راه می‌رسد
حتی در مواجهه با این احتیاط‌ها، آمریکا نباید ممنوعیت کلی بر همه فروش تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی به کشورهای خلیج‌فارس اعمال کند. بسیاری از قدرت‌های نوظهور، اگر نه همه آنها، معتقدند که می‌توانند با موفقیت در روابط با آمریکا و چین تعادل برقرار کنند و سیاست‌گذاران آمریکا باید به‌طورکلی از فشارآوردن بر قدرت‌های منطقه‌ای برای انتخاب‌های حاصل جمع صفر خودداری کنند.
عربستان سعودی قصد دارد یک صندوق ۴۰ میلیارددلاری برای سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی ایجاد کند.
در برخی مواقع، سیاست‌گذاران آمریکایی باید با فعالیت در مناطق و بخش‌هایی که نفوذ ایالات متحده و چین همپوشانی دارد، راحت باشند و این به سود منافع آمریکا نخواهد بود. اگر واشنگتن میلیاردها دلار از سرمایه‌های خلیج‌فارس را به سمت پروژه‌هایی هدایت کند که پیشرفت تکنولوژیکی چین را تسریع می‌بخشد، حتماً به نفع آمریکای نیست؛ بنابراین، سیاست‌گذاران ایالات متحده باید مذاکرات خود را با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بر سر صادرات تراشه پیش ببرند. آنها باید بدون هیچ توهمی درباره رژیم‌هایی که با آنها کار می‌کنند، خطرات موجود یا احتمال اینکه چنین همکاری‌هایی بتواند نظم سیاسی خاورمیانه را تغییر دهد، اقدام کنند. کشورهای حوزه خلیج‌فارس روابط خود را با چین قطع نخواهند کرد مگر در حوزه‌های محدود و حتی در آن صورت نیز چنین تصمیماتی همواره موقتی بوده و مسیر برای مذاکره مجدد باز خواهد بود.
بدون تلاش‌های جدی برای کاهش خطر در قالب سرمایه‌گذاری‌های پایدار در زمینه‌های امنیت فیزیکی و سایبری، ساخت مراکز داده بزرگ در کشورهای غیرمتحد، ریسک‌های مرتبط با سرقت مالکیت معنوی و سوءاستفاده را افزایش می‌دهد؛ به‌ویژه اگر آن مراکز، میزبان وزن مدل‌های پیشرفته (دارای پارامترهایی که هسته هوش یک سیستم هوش مصنوعی را رمزگذاری می‌کنند) باشند. ایالات متحده باید منابعی را برای نظارت و اجرای انطباق بر هر قراردادی که به آن دست می‌یابد، تخصیص دهد. در غیاب تأیید مستقل، آمریکا باید نسبت به تضمین‌های اماراتی و سعودی درباره مدیریت فناوری‌های آمریکایی با شک و تردید برخورد کند و سیاست‌گذاران ایالات متحده باید شرکت‌های فناوری آمریکایی را قویاً تشویق کنند تا بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین تأسیسات خود را در آمریکا ایجاد کنند.
در این دوران، در حال ظهور دیپلماسی هوش مصنوعی، واشنگتن با چالش‌های مشابهی یکی پس از دیگری مواجه خواهد شد: باید گسترش فناوری‌هایی که ممکن است پیامدهای بحرانی برای امنیت ملی داشته باشند را کنترل کند، آن هم درحالی‌که به شرکت‌های آمریکایی آسیبی نزنند یا شرکای بالقوه را به‌سوی چین سوق ندهند. در مذاکرات خود با خلیج‌فارس، سیاست‌گذاران آمریکایی باید مطمئن شوند که رویه‌های درستی را ایجاد می‌کنند.
[1] . Sam Winter-Levy
[2] . John Lennon
[3] . Groq
[4] . Leopold Aschenbrenner
[5] . Sheikh Tahnoon bin Zayed
/ انتهای پیام /
