عشق کتمان و سودای تماشا!

گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ در دنیای امروز و به‌ویژه در ایران، شاهد آن هستیم که سلبریتی‌ها راهبران اندیشه‌ای، اعتقادی و اجتماعی برخی از گروه‌های مردمی شده‌اند و مردم نیز از قهرمان‌ها و اسطوره‌های تاریخی و مذهبی به سمت سلبریتی‌ها گرایش پیدا کرده‌اند. سلبریتی‌ها را می‌توان افراد محبوب و جذابی که برای برخی گروه‌های اجتماعی دارای کاریزمای خاصی هستند، معرفی کرد. رفتار این بازیگران اجتماعی، دارای تأثیرات عاطفی است و نقش فرهنگی زیادی را در نظام‌های اجتماعی و مدنی امروزی بازی می‌کند. درحالی‌که قهرمان‌ها، نماد هر نظام و جامعه به‌حساب می‌آیند، در عصر کنونی که به‌عنوان عصر پست‌مدرن معروف شده است، سلبریتی‌ها به بت‌های جدیدی در قالب خدایان پیروان تبدیل شده‌اند. دنبال‌کننده‌های آنها، قصد بازسازی هویت خود بر مبنای پذیرش سلبریتی به‌عنوان الگو باتوجه‌به شرایط فرهنگی و اجتماعی جدید را دارند و خواهان گذار از شرایط زیستی خود به سمت نوعی از مدرنیته هستند که در این پوشش معرفی می‌شود. از همین منظر، می‌توان سلبریتی و صنعت شهرت را در نوع خود یک گرایش معنوی نوین به شمار آورد.

عصر جدید؛ قهرمان‌پرور یا سلبریتی ساز؟

برای اینکه بدانیم چرا جهان نوین از قهرمان‌مداری و قهرمان محوری به سلبریتی‌مداری رسیده است، باید قبل از هر چیز به تفاوت‌ها و اختلافات این دو الگو بپردازیم. از گذشته تاکنون، قهرمان و فرهنگ قهرمانی و تأثیر آن در جامعه، جایگاه خود را در اثرگذاری فرهنگی حفظ کرده است. قهرمانان باتوجه‌به اهداف بالای خود، به دنبال کسب مقام و جایگاه حقیقی در دنیای واقعی و در اندیشه و قلب مردم بودند؛ درحالی‌که سلبریتی، فقط آرزوی دیده‌شدن، آن هم به هر شکلی را دارد. در دنیای کنونی و باتوجه‌به گسترش فضاهای مجازی گوناگون و برقراری امپراتوری رسانه‌ای، آنچه باعث تأثیرگذاری در عمق جامعه شده، ورود این فضا به متن زندگی مردم است که در نتیجه آن، شاهد تبدیل‌شدن قهرمانان مجازی به قهرمانان حقیقی و واقعی در فرهنگ عامه ملت‌ها هستیم. این الگوها و قهرمانان کاذب، بیشتر نقش یک سرگرم‌کننده را برای مردم دارند؛ درحالی‌که قهرمان واقعی در هر حوزه، به دنبال فرهنگ‌سازی و الگوسازی حقیقی و سالم است. یعنی آن قهرمانان حقیقی در اعتقادات و فرهنگ و سبک زندگی طرف‌دارانشان نقش‌آفرینی دارند. یکی دیگر از تفاوت‌های بارز دیگر این است که سلبریتی‌ها، طرف‌دار فردمحوری یا فردگرایی هستند و منافع و جایگاه خود را به منافع عمومی و جامعه ترجیح می‌دهند؛ درصورتی‌که قهرمان با رفتار و کردار و عملکرد خود، به دنبال رهبری و راهبری بخشی از اندیشه‌ها و رویکردهای اجتماعی بوده است.

هرچه دست‌یافتنی‌تر، خواستنی‌تر

قهرمانان، مدل‌های مختلف با حوزه تأثیرگذاری متفاوتی دارند؛ درصورتی‌که در دنیای سلبریتی‌ها، نوع برخورد و رفتار در هر حوزه تقریباً مشابه و در یک راستا می‌باشد. البته میزان اثرگذاری هریک از این دو الگو به شخصیت آن‌ها باز می‌گردد. در هر دو گروه، ما شاهد آن بوده و هستیم که برخی رفتارها باعث ارتقا یا تنزل فرهنگی جامعه می‌شود و در تغییر شیوه و ذائقه فرهنگی، فکری و اعتقادی مردم، تأثیر بسزایی دارند. قهرمانان از شهرت گریزان بوده و اصلاً به دنبال شهرت نبوده‌اند؛ اما برای سلبریتی‌ها، شهرت محوریت دارد و گاهی حتی خودشان حاشیه‌های فیک می‌سازند تا معروف‌تر شوند؛ مثلاً با طلاق یا سفر دروغین، فالوور (دنبال‌کننده) بیشتری جذب می‌کنند؛ چون معیار آنها مشهورشدن است، درحالی‌که قهرمان به دنبال ساخت و ارائه چهره‌ای موجه از خود است. در دوره جدید، شبکه‌های اجتماعی کمک زیادی کردند که سلبریتی‌ها از آنها استفاده کنند تا به شهرت بیشتری برسند.

سلبریتی‌ها، طرف‌دار فردمحوری یا فردگرایی هستند و منافع و جایگاه خود را به منافع عمومی و جامعه ترجیح می‌دهند؛ درصورتی‌که قهرمان با رفتار و کردار و عملکرد خود، به دنبال رهبری و راهبری بخشی از اندیشه‌ها و رویکردهای اجتماعی بوده است.

در دنیای قهرمانی، رشد و پیشرفت بر اساس توانایی‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد رخ می‌دهد، درحالی‌که در دنیای سلبریتی، رشد بر اساس استفاده درست و همه‌جانبه از ابزار و شیوه‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای است. قهرمان واقعی، رسانه گریز ولی قهرمان کاذب یا سلبریتی، رسانه دوست است. یک تفاوت اساسی و بنیادین دیگر نیز وجود دارد و آن این است که قهرمانان، دست‌نیافتنی بوده و به‌راحتی الگوبرداری نمی‌شوند؛ لذا آدم‌های مقدس و بزرگ و قابل تجلیلی هستند. اما سلبریتی‌ها، هرگز مقدس نمی‌شوند. سلبریتی‌ها دست‌یافتنی هستند و همیشه خود را در کف خیابان در میان مردم قرار می‌دهند، اما قهرمانان تمایلی ندارند که به‌راحتی در دسترس قرار بگیرند. قهرمانان ظرفیت الگوسازی را برای جامعه در سطح وسیع و گسترده ندارند، اما ممکن است تبدیل به شخص مقدس و محترمی شوند؛ درحالی‌که سلبریتی‌ها قدیس نمی‌شوند، ولی قابلیت الگوبرداری را دارند. قهرمان را می‌توان محبوب دل‌ها و افکار دانست؛ درصورتی‌که سلبریتی، محبوب دیده‌هاست و به همین دلیل، چهره و رویکرد یک سلبریتی از ماندگاری و دوام برخوردار نیست؛ ولی فرهنگ و منش قهرمان تا مدت‌ها در افکار و اذهان مردم باقی می‌ماند.

در دنیای واقعی سعی شده که فقط جنبه‌های مثبت قهرمانان روایت می‌شود و اگر زندگی آنها را مطالعه کنیم، گویی هیچ مشکل خانوادگی و...نداشته‌اند و اصلاً انگار مردم دوست ندارند از قهرمانانشان چیز بدی گفته شود، چون برای آنها قدیس هستند؛ اما زندگی عادی سلبریتی‌ها برای مردم روایت می‌شود؛ مثلاً آنها به‌راحتی طلاق می‌گیرند یا می‌گویند فرزند طلاق هستیم و مردم همین زندگی عادی آنها را دوست دارند. آنها همه هستی خود را برای مردم رو می‌کنند، اما زندگی خصوصی قهرمانان برای عموم مردم روایت نمی‌شود.

مردم برای من یا من برای مردم؟!

تفاوت دیگر آن است که وجودیت سلبریتی‌ها به تعداد هواداران و تکثر پیروان آن‌ها بستگی دارد و بدون این مشخصه، هویت ندارند؛ اما مردم، معیار قهرمانان نیستند؛ بلکه مردم بر مدار آن‌ها می‌چرخند، ولی سلبریتی‌ها بر مدار پیروان خود می‌چرخند و سلبریتی به هوای مردم، کنش‌های خود را تعریف می‌کند. سلبریتی به دنبال گسترش و ترویج فرهنگ مقلد سازی است و در این راستا سعی می‌کند از همه ویژگی‌های مثبت و منفی خود در جهت جلب طرف‌داران استفاده کند؛ اما همان‌طور که بیان شد، قهرمانان به دنبال الگوسازی هستند. تفاوت دیگر این است که سلبریتی‌ها خودشان نیستند و اگر به زندگی آنها دقت کنیم، متوجه می‌شویم که زندگی آنها، آن چیزی نیست که در تصویر می‌بینیم ولی برای طرف‌دارانشان مجبورند که این‌گونه باشند؛ اما قهرمانان، خودشان هستند و هرچه به آنها نزدیک‌تر شوید، خودِ وجودی آنها را می‌توانید بهتر مشاهده کنید. قهرمانان، عملکرد، رفتار و عقایدشان را مدیریت می‌کنند و محور کار، «خودشان» هستند، اما سلبریتی‌ها از سوی سایرین مدیریت می‌شوند. قهرمانان با عملکردشان به شهرت می‌رسند.

تفاوت از زمین تا آسمان است...

قهرمانان از شهرت گریزان بوده و اصلاً به دنبال شهرت نبوده‌اند؛ اما برای سلبریتی‌ها، شهرت محوریت دارد و گاهی حتی خودشان حاشیه‌های فیک می‌سازند تا معروف‌تر شوند

سلبریتی را می‌توان در طیف مادی‌گرایی و تنوع‌طلبی جامعه تقسیم‌بندی نمود؛ یعنی آن که برای کسب منافع و جایگاه به دنبال ریخت‌وپاش، مصرف‌گرایی و تغییر طبقه و سطح کاری خود به طور متناوب هستند. این در حالی است که فرهنگ قهرمانی با این خصیصه به طور کامل غریبه می‌باشد. تفاوت دیگر آن است که سلبریتی‌ها از آن استعدادها و ویژگی‌های ذاتی خود بهره می‌برند که بیشتر ظاهری هستند ولی قهرمان، با استفاده از زحمت اکتسابی خود، به دنبال کسب و فتح جایگاه و پیروزها می‌باشد. قهرمان با استفاده از نیت درست، به دنبال گذشت از هوا و هوس و خواسته‌های ظاهری است و به دنبال عمل به علم راستین که بر پایه اخلاق و فضیلت انسانی می‌رود.

باتوجه‌به ویژگی جامعه کنونی و ذائقه جوانان، نوجوانان و طیف گسترده‌ای از مردم، مشخص می‌شود که چرا آن‌ها به دنبال دوری از حقیقت و پیروی از الگوهای کاذب خالی از محتوا و حقیقت هستند. محبوبیت، سرگرمی، عدم محدودیت رفتاری و اخلاقی، مصرف‌گرایی، تنوع‌طلبی، عدم اعتقاد به ارزش‌های والای انسانی و... همه از دلایل گسترش سلبریتی‌گری در جامعه مدرن به‌حساب می‌آیند.

/ انتهای پیام /