«نسل‌کشی آموزشی»؛ اصطلاح جنگی جدید علیه مردم فلسطین

گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ از نخستین روزهای جنگ رژیم صهیونیستی علیه نوار غزه در اکتبر ۲۰۲۳، روشن بود که این جنگ تنها متوجه زیرساخت‌های نظامی و امنیتی نیست، بلکه بنیان‌های فرهنگی و علمی را نیز هدف گرفته است. در همان هفته اول، بمباران دانشگاه اسلامی غزه آغازگر حمله سیستماتیک به نهادهای آموزشی شد؛ حمله‌ای که در ادامه، تمام ۱۷ دانشگاه و دانشکده این منطقه را در کنار ده‌ها مدرسه و مرکز فرهنگی به ویرانه تبدیل کرد. در تمام این حملات، رژیم صهیونیستی مدعی شد که دانشگاه‌ها به پایگاه‌های نظامی حماس تبدیل شده‌اند و تخریب آنها برای مقابله با «تهدیدات امنیتی» ضروری است. اما مانند ادعای مشابه اسرائیل درباره بیمارستان‌های غزه، هیچ مستندی برای این اتهام ارائه نشد.

حجم گسترده تخریب‌ها، به‌گونه‌ای بود که ادامه تحصیل برای دانشجویان و اساتید در این مراکز تقریباً ناممکن شد. اما حملات اسرائیل به دانشگاه‌ها صرفاً به بمباران ختم نشد. در طول این جنگ، ارتش اشغالگر برخی از این مراکز را به پایگاه‌های نظامی و اماکنی برای بازجویی تبدیل کرده و پس از خروج، آنها را به‌طور کامل تخریب کردند. 

حمله به دانشگاه‌ها و مدارس، تنها یک اقدام نظامی نیست، بلکه تلاشی برای حذف آینده‌ای است که بر پایه آگاهی و دانش بنا شده است. این اقدام، پیام روشنی دارد: رژیم صهیونیستی نه‌تنها زندگی امروز مردم غزه، بلکه آینده نسل‌های بعدی را نیز هدف گرفته است.

به اتفاق آرای بسیاری از رسانه‌ها، ارتش اسرائیل یک سیاست هدفمند برای هدف قراردادن مراکز آموزشی نوار غزه به‌منظور برقراری جهل و پایان‌دادن به وجود هر مرکز آموزشی حتی پس از پایان جنگ در غزه را در پیش گرفت و در این میانه، شاهد پیدایش اصطلاح جدیدی برگرفته از «الإبادة الجماعیة» (کشتارجمعی) با عنوان «الإبادة التعلیمیة المتعمدة» (نسل‌کشی عامدانه آموزشی) بودیم که وارد فرهنگ لغت اصطلاحات جنگ شد.

در ویدئویی که یک سرباز اسرائیلی در حساب خود در «تیک‌تاک» منتشر می‌کند، به‌وضوح بر گزاره «تخریب هدفمند زیر ساخت‌های آموزشی در غزه» صحه می‌گذارد. در ویدئوی مذکور، سرباز اسرائیلی درحالی‌که پشت او ساختمان دانشگاه «الازهر» قرار دارد، می‌گوید: «برای کسانی که می‌پرسند چرا آموزش در غزه تعطیل شده است؛ موشک‌هایی را بر سر آن‌ها انداختیم... برای همین، هرگز مهندس نخواهید شد!» [1]

افزون بر تخریب زیر ساخت‌های آموزشی در غزه، صدها دانشجو و اساتید دانشگاه نیز در بمباران و کشتار اسرائیل به شهادت رسیدند؛ به‌طوری‌که از ابتدای جنگ علیه مردم غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۴، ۶۵۱ دانشجو و ۱۰۷ نفر از اساتید دانشگاه‌های غزه به شهادت رسیدند. از جمله پروفسور «فاضل ابوحیان» - مدرس روان‌شناسی دانشگاه الاقصی و محقق بین‌المللی - که عمداً توسط یک تک‌تیرانداز مورد اصابت گلوله قرار گرفت. همچنین «سفیان التایه» - پروفسور و فیزیکدان معروف و رئیس دانشگاه اسلامی - بر اثر بمباران منزلش واقع در «جبالیا» به همراه همه فرزندانش به شهادت رسید یا «رفعت العرعیر» - نویسنده و شاعر و پژوهشگر - توسط یک موشک هدایت شونده به همراه خواهر و خانواده‌اش به شهادت رسید. [2]   

شهید «سفیان التایه» پروفسور و فیزیکدان معروف و رئیس دانشگاه اسلامی

شهید «رفعت العرعیر» نویسنده و شاعر و پژوهشگر

تخریبِ هدفمند

وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی فلسطین در واکنش به هدف قرارگرفتن مراکز دانشگاهی توسط اسرائیل با صدور بیانیه‌ای در ژانویه ۲۰۲۴ اعلام کرد: «تخریب دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، نقض آشکار تمام قوانین، کنوانسیون‌ها و هنجارهای بین‌المللی است که حمایت از مراکز آموزشی و حفظ مصونیت این اماکن را تضمین می‌کند.»

«بصری صالح» - معاون وزارت آموزش عالی فلسطین - نیز گفت: «پس از تخریب تعدادی از شاخص‌ترین دانشگاه‌های فلسطینی در غزه، سرنوشت ده‌ها هزار دانشجو نامعلوم است.» این مقام آموزشی در فلسطین با تأکید بر اینکه بزرگ‌ترین دانشگاه‌های فلسطینی در نوار غزه به‌ویژه دانشگاه اسلامی، دانشگاه الازهر و دانشگاه آزاد قدس تخریب شده‌اند، خواستار لزوم اتخاذ موضع شفاف بین‌المللی در خصوص مورد هدف واقع‌شدن مراکز آموزشی در غزه شد. [3]

دکتر «فرید ابوضهیر» - استاد رسانه در دانشگاه النجاح فلسطین - نیز در یک بیانیه مطبوعاتی تأکید کرد: «هدف قراردادن دانشگاه‌ها بخشی از هدف قراردادن هر چیز فلسطینی در نوار غزه و به‌عنوان بخشی از انتقام برای نابودی همه ضروریات زندگی از جمله مدارس، دانشگاه‌ها و بیمارستان‌هاست.» ابوضهیر توضیح داد: «هدف قراردادن دانشگاه‌ها در چارچوب روند محروم‌کردن فلسطینی‌ها از مهم‌ترین مؤلفه‌های زندگی است که عبارت‌اند از آگاهی، تفکر، فرهنگ و آموزش. اگرچه اشغالگران اسرائیلی به‌خوبی می‌دانند که همه چیز در آینده بازسازی خواهد شد، اما می‌خواهند این پیام را بفرستند که امید نداشته باشید که چیزی داشته باشید که بر آن تکیه کنید.» این استاد دانشگاه افزود: «اشغالگران اسرائیلی و رهبران نظامی آن نیز انعکاس اتفاقاتی را که در طول جنگ و پس از آن بر مردم و زندگی آن‌ها صورت می‌گیرد، متوجه می‌شوند و به همین دلیل برای کشتن آگاهی فلسطینیان تمرکز کرده‌اند.»

ابوضهیر بر این باور است که هدف قراردادن دانشگاهیان فلسطینی در غزه در چارچوب هدف قراردادن همه مردم مانند کشتن روزنامه‌نگاران، پزشکان، مهندسان و کارمندان سازمان ملل و سازمان‌های بشردوستانه قرار می‌گیرد؛ اما درعین‌حال این را هم رد نمی‌کند که هدف قراردادن برخی از شخصیت‌های مؤثر دانشگاهی که دارای جایگاه اجتماعی قابل‌توجهی هستند، با هدف کشتن هر چیزی است که در جامعه فلسطین به‌عنوان نماد باشد. [4]

اسرائیل به دنبال تعطیلی علم در غزه

بنا بر گزارشی از «القدس العربی» در فوریه ۲۰۲۴، «رامی عبدو» - ناظر حقوق بشر اروپا و مدیترانه - اعلام کرد «در کنار جنایت کشتارجمعی که ارتش اسرائیل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز کرده، هدف قراردادن سیستماتیک و گسترده دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی توسط ارتش اسرائیل موجب ازبین‌رفتن مظاهر زندگی در غزه است. حملات نظامی پیوسته اسرائیل بر نوار غزه، منجر به تعطیلی کامل روند آموزشی در تمام دانشگاه‌ها و دانشکده‌های غزه شده است. پیامدهای وخیم آن به همین‌جا نیز ختم نشده است؛ چرا که ۳ نفر از رؤسای دانشگاه‌ها در حملات اسرائیل و بیش از ۹۵ نفر از معاونان و اساتید دانشگاه که ۶۸ نفر از آن‌ها دارای درجه پروفسوری بودند، کشته شده‌اند.»

ناظر حقوق بشر اروپا و مدیترانه اضافه کرد: «جنایت‌هایی که اسرائیل در تخریب گسترده و عامدانه علیه ساختمان‌های مراکز آموزشی، هنری، علمی و دینی و آثار تاریخی غزه در پیش گرفته، طبق کنوانسیون‌های ژنو و اساس‌نامه رم دادگاه کیفری بین‌المللی، جنایت جنگی محسوب می‌شود». [5] رامی عبدو در گفتگو با پایگاه «الدرج» در آوریل ۲۰۲۴ نیز تأکید کرد: «هدف قراردادن مؤسسات آموزشی توسط ارتش رژیم صهیونیستی اقدامی سیستماتیک و عمدی است. این هدف‌گیری شامل تمام مراکز آموزشی در نوار غزه بوده که بسیاری از آن‌ها را ویران کرده است. حمله رژیم اشغالگر اسرائیل علیه نوار غزه و مورد هدف قراردادن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، موجب ایجاد وقفه زمانی برای بازگشت دانشجویان به دانشگاه‌ها شده است؛ زیرا برخی از آن‌ها مجبور به تغییر رشته‌های دانشگاهی خود می‌شوند و برخی دیگر نیز تصمیم می‌گیرند تحصیلات خود را نیمه‌کاره رها کنند.» او اشاره کرد: «ارتش اسرائیل مدارس را به پایگاه‌های نظامی تانک‌های خود یا مقرهای موقت ارتش و مراکز بازجویی تبدیل کرده و از طریق کارگذاشتن مواد منفجره و تخریب آن، مورد هدف قرار داده است؛ چنان‌که نیروهای اسرائیل، ویدئوهایی را از این عملیات تخریب منتشر کرده‌اند.» [6]

«فریده شهید» - گزارشگر ویژه سازمان ملل - در مورد حق آموزش برای مردم غزه گفت: «ما از اقدام اسرائیل به‌شدت ناراحت هستیم. آنها امید دانشجویان دانشگاه به تحصیل را نابود کرده‌اند. این حقی است که قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی تضمین کرده است، اما به نظر می‌رسد برنامه‌هایی برای گسترش جهل در بین فلسطینی‌ها وجود دارد.»

«آویخای ادرعی» - سخنگوی عرب‌زبان ارتش اسرائیل - نیز در مورد علت تخریب دانشگاه‌های نوار غزه گفت: «حماس از ساختمان‌ها از جمله مؤسسات آموزشی برای مقاصد نظامی استفاده می‌کند و عملیات نظامی که دانشگاه‌ها را هدف قرار می‌دهد بر اساس اطلاعاتی است که برای جلوگیری از خطر تهدید خشونت‌آمیز دریافت می‌شود». [7]

روزنامه فرانسوی «لوموند» گزارشی درباره تأثیر مخرب اشغالگری اسرائیل بر بخش آموزش عالی غزه را منتشر کرد و نوشت: «نیروهای اشغالگر اسرائیل تمامی مراکز آموزش عالی در فلسطین را هدف قرار دادند و در پی آن، تعداد زیادی از اساتید دانشگاه کشته شدند.»

تاریخچه جنگ اسرائیل علیه آموزش در فلسطین

هدف قراردادن دانشگاه‌ها از سوی رژیم اشغالگر، پس از جنگ غزه در ۷ اکتبر اتفاق جدیدی محسوب نمی‌شود؛ چرا که اشغالگران به طور کامل آن را محاصره کرده و قشر دانشگاهی دیگر امکان حضور در دعوت‌نامه‌هایی که از همتایان خود در خارج از کشور یا حتی در کرانه باختری دریافت می‌کنند را ندارند. سیاست اشغالگران از سال ۲۰۰۶ در طی جنگ‌های مختلف، هدف قراردادن مراکز دانشگاهی غزه از جمله ساختمان‌های علوم مهندسی که دارای آزمایشگاه‌های عملی و بسیاری از تجهیزات و مزارع آزمایشی و مرکز نجوم بوده است. اشغالگران اسرائیلی انواع محدودیت‌ها را بر دانشگاه‌های فلسطین اعمال کرده‌اند تا مانع پیشرفت و اجرای نقش طبیعی آن‌ها شوند و در این راستا، منابع مالی آن‌ها را محدود کردند. در طول سال‌ها و دهه‌های گذشته، تعطیلی هر از گاه دانشگاه‌ها، عدم اجازه افتتاح دانشکده‌ها و بخش‌های جدید، ممانعت از ساخت بناهای مناسب، مشکل دسترسی به ابزار و تجهیزات و دستگیری اعضای خانواده دانشگاهی از جمله اساتید و دانشجویان رخ داده است.

رژیم اشغالگر اسرائیل، همچنین به‌صورت عامدانه دانشگاه‌ها را به طور دسته‌جمعی یا جزئی تعطیل کرده یا شروع سال تحصیلی را به تأخیر انداخته، تاریخ اتمام آن را جلو برده، دانشجویان را به تعطیلات اجباری در مناسبت‌های ملی فرستاده و عملاً با اعمال منع رفت‌وآمد در یک منطقه خاص یا به دلیل بروز تظاهرات و اختلال در تحصیل، دانشگاه‌های فلسطین را تعطیل کرده است. اشغالگران اسرائیلی از زمان آغاز به کار مراکز دانشگاهی و آموزشی، به آنجا به‌عنوان «کانون افراط‌گرایی یا مکان‌های تروریستی» نگاه می‌کنند و دانشجویان را عناصر خطرناکی می‌دانند که امنیت آنها را تهدید می‌کند.

رژیم اشغالگر اسرائیل برخی دستورات نظامی سرکوبگرانه را علیه دانشگاه‌های فلسطین صادر کرده که مهم‌ترین آن‌ها شماره ۸۵۴ در سال ۱۹۸۰ بود که بر اساس آن، آزادی‌های دانشگاهی را زیر پا گذاشت و تمامی اساتید این دانشگاه‌ها را ملزم به امضای بیانیه‌ای در محکومیت هرگونه حمایت از سازمان‌های مقاومت کرد. این تعهد حاوی ارسال گزارش از گفته‌های دانشجویان و همکاران در داخل و خارج از کلاس و وجود مطالب علمی که ممکن است پشتوانه آن تلقی شود، از جمله برافراشتن پرچم فلسطین، سردادن شعار ملی یا یک آهنگ مردمی و... که مجازات‌های مختلفی برای آن در نظر گرفته شده و حداقل آن شش ماه حبس است.

همچنین این دستور نظامی به مقامات اشغالگر اختیارات گسترده‌ای برای صدور یا رد مجوز برای اساتید خارجی و داخلی می‌دهد و از انتصاب هر فردی که به لحاظ اداری بازداشت، دستگیر یا به اتهام امنیتی محکوم شده است، به دانشگاه ممانعت می‌کند؛ به‌طوری‌که افسر آموزش در اداره مدنی اسرائیل، به جای هیئت‌امنا بر استخدام و ساخت‌وساز ساختمان‌ها نظارت می‌کند.

طبق دستور نظامی شماره ۱۰۱ سال ۱۹۶۷ که در مورد ممنوعیت تحریک است، رژیم اشغالگر اسرائیل هر از چند گاهی لیستی از کتاب‌های ممنوعه را که شامل صدها کتاب است، به زبان‌های عربی و انگلیسی منتشر و از انتشار بسیاری از آن‌ها در سرزمین‌های اشغالی جلوگیری می‌کند. فهرست اقلام ممنوعه روزبه‌روز بیشتر می‌شد و تعداد زیادی از دانشگاهیان نیز به دلیل به‌همراه‌داشتن آن‌ها زندانی می‌شوند. ارتش اسرائیل نیز باتوجه‌به گستردگی آن‌ها می‌توانست هر زمان که بخواهد به هر خانه‌ای ورود و آنجا را مورد تفتیش و بازرسی قرار دهد و ساکنان آن را به بهانه جست‌وجوی آن‌ها بازداشت کند.

رژیم اشغالگر همچنین به ممانعت از دادن مجوزهای لازم به دانشجویان فلسطینی برای سفر به خارج از کشور عادت کرده است و حتی در صورت اعطای مجوز، این مجوزها را محدود به ۶ ماه می‌کند. این وضعیت، بار اقتصادی و روانی بر دانشجویان ایجاد کرده و آن‌ها را در معرض محدودیت‌های همه‌جانبه‌ای قرار داده که بر آینده تحصیلی و علمی آن‌ها تأثیر گذاشته است و در نهایت، اجرای سیاستی است که بر روش‌های متعدد برای جابجایی آن‌ها تکیه دارد؛ زیرا دانشگاهیان در مسیر بازگشت به غزه دائماً در گذرگاه‌ها مورد بازجویی و بازداشت قرار می‌گیرند که این اتفاق، بسیاری را ناگزیر به عدم بازگشت و ماندن در خارج از کشور می‌کند. [8]

دانشگاه‌های غزه زیر باران موشک‌های اسرائیل

دانشگاه اسراء

دانشگاه «اسراء» در شهر «الزهراء» در جنوب نوار غزه قرار دارد. در این دانشگاه یک موزه ملی با بیش از ۳ هزار اثر تاریخی کمیاب بود که قدمت آن به عصر اسلامی و آثار تاریخی فلسطین باز می‌گشت. ارتش اسرائیل در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۴، ساختمان دانشکده‌های اصلی آن را بمباران و موزه ملی داخل دانشگاه را منفجر کرد که تصاویر آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. البته پیش از انفجار، سربازان اسرائیلی تعدادی از آثار باستانی موجود در موزه ملی دانشگاه را به سرقت بردند. نیروهای ارتش اسرائیل در بمباران و تخریب این دانشگاه از مواد منفجره بسیاری استفاده کردند؛ به‌طوری‌که از دانشگاه «اسراء» در جنوب شهر غزه دیگر اثری برجای نماند. از تخریب ساختمان دانشگاه نیز مشخص بود که انفجار از داخل ساختمان دانشگاه صورت‌گرفته و به دلیل بمباران نبوده است. گفتنی است که نیروهای ارتش پیش از تخریب این مرکز آموزشی نیز به مدت هفتاد روز ساختمان این دانشگاه را به‌عنوان پایگاه نظامی و بازداشتگاه موقت برای بازجویی از بازداشت‌شدگان فلسطینی استفاده می‌کردند.

دانشگاه اسراء غزه در واکنش به تخریب ساختمان دانشگاه با صدور بیانیه‌ای در ژانویه ۲۰۲۴ اعلام کرد: «ارتش اسرائیل ساختمان اصلی تحصیلات تکمیلی و دانشکده‌های اصلی کارشناسی در جنوب شهر غزه را پس از حدود هفتاد روز اشغال و استفاده از آن به‌عنوان پایگاه نظامی خودروهای خود بازداشتگاه موقت برای بازجویی از فلسطینیان و مرکزی برای تیراندازی به سوی غیرنظامیان فلسطینی در مناطق خیابان «رشید المغراقه»، آن را منفجر کرد. این بمباران، موزه ملی را نیز هدف قرار داد که دانشگاه اسراء همواره به ایجاد آن به‌عنوان موزه ملی دارای مجوز از وزارت آثار باستانی و اولین موزه در سطح کشور که حاوی بیش از سه هزار اثر کمیاب بوده، افتخار کرده است.»

در بخش دیگری از این بیانیه ذکر شده است: «هدف قراردادن مراکز آموزشی در نوار غزه در چارچوبی قدیمی و برنامه‌ریزی شده است که از آغاز حملات اسرائیل علیه مردم غزه حتی یک روز هم متوقف نشده و اشغالگران اسرائیلی از طریق این جنایت، سعی در گسترش فرهنگ جاهلیت و محروم‌کردن فرزندان مردم فلسطین از همگامی با مسیر علم و تمدن دارند.» [9]

دانشگاه الازهر

دانشگاه «الازهر» از شاخص‌ترین دانشگاه‌های فلسطین در غزه است که به ۱۵ هزار دانشجوی دختر و پسر خدمات آموزشی ارائه می‌دهد. این دانشگاه دارای ۱۲ دانشکده است که بر اثر تداوم بمباران هوایی اسرائیل در ۱۱ اکتبر و ۴ و ۲۱ نوامبر ۲۰۲۳ به‌صورت مستقیم مورد هدف قرار گرفت؛ به‌ویژه شعبه جدید این دانشگاه در شهر الزهراء در جنوب نوار غزه مورد هدف واقع شد.

دانشگاه آزاد قدس

این دانشگاه در شهر غزه واقع شده و در ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ در معرض تخریب فراوان قرار گرفت.

دانشگاه اسلامی غزه

دانشگاه اسلامی در غزه از مهم‌ترین دانشگاه‌های فلسطین است که در ۱۱ اکتبر ۲۰۲۳ بر اثر حملات هوایی اسرائیل به‌صورت کامل تخریب شد. شایان ذکر است که هدف قراردادن این دانشگاه به آغاز تأسیس آن در دهه هفتاد بر می‌گردد و پس از ۷ اکتبر نیز از سوی اسرائیل مورد هدف قرار گرفت؛ به‌ویژه اینکه رهبران حماس در شورای مدیریت آن حضور داشتند؛ کسانی مانند «شیخ احمد یاسین» و «اسماعیل ابوشنب». همچنین رهبران حماس چون «اسماعیل هنیه»، «یحیی السنوار» و «محمد الضیف» نیز از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شدند و این مسئله موجب شد تا اسرائیل به‌صورت مکرر علیه این دانشگاه اتهاماتی را مطرح کند و در هر فرصتی آنجا را مورد هدف قرار دهد. ارتش اشغالگر اسرائیل با این ادعای دروغین که این دانشگاه به‌عنوان مرکز توان‌بخشی و آموزشی بزرگ برای مهندسان حماس فعالیت می‌کند، آن را مورد هدف قرار داد.

دانشگاه الاقصی

دانشگاه «الاقصی» در شهر غزه واقع شده و ارتش اسرائیل در ششم فوریه ۲۰۲۴ با حملات هوایی این مرکز آموزشی را مورد هدف قرار داد که بر اثر این حمله خسارت فراوانی به آن وارد شد.

دانشگاه فلسطین

این دانشگاه در شهر الزهراء در جنوب نوار غزه واقع شده و بعد از ۷ اکتبر، ارتش اسرائیل تمام ساختمان این دانشگاه فلسطینی را مورد هدف قرار داد و تخریب کرد.

آموزش قطع نمی‌شود

تخریب سیستماتیک زیرساخت‌های آموزشی، علاوه بر شهادت معلمان و اساتید، مجروح شدن سایر کارکنان واجد شرایط و متخصص و کوچ تعدادی از آنها به خارج از نوار غزه، تلاش‌ها برای فعال‌کردن بخش آموزش را با چالش مواجه خواهد کرد. بااین‌حال، وزارت آموزش عالی غزه و برخی از دانشگاه‌ها و اساتید برای اینکه روند آموزشی در غزه به تعطیلی کامل نینجامد، اقداماتی را اجرا می‌کنند.

قوی‌ترین سلاح در مواجهه با چالش‌ها

آموزش مجازی رایگان در دانشگاه النجاح - فوریه ۲۰۲۴

دانشگاه ملی النجاح واقع در کرانه باختری، در فوریه ۲۰۲۴ در حمایت از دانشجویان و دانشگاه‌های غزه، یک طرح ابتکاری به راه انداخت تا دانشجویان غزه بتوانند تحصیلات دانشگاهی خود را تکمیل کنند. طرح دانشگاه ملی النجاح که با مشارکت اتحادیه دانشگاه‌های مدیترانه (UNIMED) و صندوق حمایت از دانشجویان فلسطینی (PSSF) انجام‌گرفته، به دانشجویان غزه امکان می‌دهد که به‌عنوان دانشجویان میهمان و برای مدت محدود، بدون اینکه دانشجو یا دانشگاه وی متحمل هرگونه هزینه‌های مالی شود، تحصیلات دانشگاهی خود را به‌صورت مجازی تکمیل کنند.

این ابتکار بر مبنای استفاده از پلتفرم‌های آموزش مجازی، منابع باز و به اشتراک گذاشته شده و پشتیبانی فنی و آموزشی است؛ به‌گونه‌ای که کمیته‌ای متشکل از بهترین کارشناسان آموزش از راه دور را شکل داده تا پس از فراهم‌شدن شرایط مناسب، برنامه‌های لازم را برای حمایت مستقیم از دانشجویان اجرایی کنند. برای اطمینان از تداوم آموزش، تا زمانی که دانشگاه‌های غزه بهبود یابند و بتوانند روند تحصیلی را برای دانشجویان خود از سر بگیرند، دانشگاه النجاح و شرکای آن از دانشگاه‌های علاقه‌مند داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی خواستند تا برای ارائه حمایت‌های آموزشی لازم به این طرح بپیوندند؛ لذا دانشگاه النجاح بر این باور است که این ابتکار برای نجات بخش آموزش در غزه دارای یک بعد همبستگی ملی و بشردوستانه و ناشی از آن است که آموزش یک حق ضروری حتی در تاریک‌ترین و سخت‌ترین شرایط است. دانشگاه النجاح تأکید کرد: «آموزش قوی‌ترین سلاح در مواجهه با چالش‌ها است و علم و آموزش مسیر ساختن آینده‌ای بهتر برای تمام نسل‌هاست». [10]

دانشجویان غزه میهمان می‌شوند

طرح وزارت آموزش عالی فلسطین - مارس ۲۰۲۴

وزارت آموزش عالی فلسطین در مارس ۲۰۲۴ اعلام کرد با مراکز آموزش عالی در استان‌های شمالی، اجرای طرح وزارتخانه را که مبنی بر ازسرگیری روند آموزش دانشجویان غزه در مراکز آموزشی استان‌های شمالی است، پیگیری می‌کند. این وزارتخانه با مراکز آموزشی در استان‌های شمالی در مورد آغاز روند پذیرش دانشجویان غزه و ثبت‌نام از آن‌ها طبق اصول مانند دانشجویان میهمان در مراکزشان ارتباط گرفت. البته برای ثبت‌نام دانشجویان غزه به‌عنوان دانشجویان میهمان استثنائاتی نیز در نظر گرفته شده است تا پذیرش آن‌ها در مراکز آموزش عالی فلسطینی و غیر فلسطینی طبق سطح آموزشی به سهولت صورت گیرد.

در ادامه نکات وزارت‌خانه آمده است: «ثبت‌نام دانشجویان نوار غزه در مراکز آموزش عالی استان‌های شمالی فلسطین به‌صورت رایگان است. وزارت‌خانه نیز با تعدادی از خیرین برای تأمین حمایت مالی و پشتیبانی برای اجرای این طرح در ارتباط است.» شایان ذکر است که دانشگاه‌های استان‌های شمالی شروع به پذیرش متوالی دانشجویان غزه و ثبت‌نام آنان بر اساس مقررات جاری در این مؤسسات کرده و دستورالعمل‌های لازم را به‌منظور تسهیل دسترسی دانشجویان به برنامه‌ها در مؤسسات استان‌های جنوبی و ثبت‌نام در دوره‌های متناسب با آن‌ها صادر کرده‌اند.

دانشگاهِ تمامِ فلسطینی‌ها

پس از اقدام وزارت آموزش عالی فلسطین، دانشگاه آزاد قدس نیز که دارای چندین شعبه در کرانه باختری و نوار غزه است، طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «بر اساس ابتکار عمل وزارت آموزش عالی برای شرکت دانشجویان دانشگاه‌های غزه در دانشگاه‌های فلسطین در استان‌های شمالی و بر مبنای مسئولیت دانشگاه ملی در قبال مردمم غزه به طور عام و دانشجویانمان به طور خاص و در واکنش به مورد هدف واقع‌شدن ساختمان‌های دانشگاهی دانشگاه آزاد قدس، تکمیل ابتکار عمل ملی «کلنا غزه» را که با هدف ثبت‌نام دانشجویان دانشگاه‌های نوار غزه در دانشگاه‌های استان‌های شمالی فلسطین است و امکان تحصیل در دانشگاه را به‌صورت رایگان فراهم می‌کند، اعلام می‌داریم. از همین رو، دانشگاه آزاد قدس نیز امکانات خود را برای اجرای این ابتکار در زمینه‌های زیر به کار می‌گیرد:

• این دانشگاه به دانشجویان این فرصت را می‌دهد تا به طور مستقیم و با لحاظ زمان‌هایی که در نوار غزه اینترنت در شرایط خوبی است، به برنامه‌های کلاس مختلف مجازی بپیوندند.
• دانشجو می‌تواند از مطالب کمکی مانند سخنرانی‌های ضبط شده، ویدئو، خلاصه‌ها و تمرین‌ها استفاده کند.
• دانشجو می‌تواند برای دریافت برنامه درسی دانشگاه یا نسخه الکترونیکی آن به واحدهای دانشگاهی این استان‌ها مراجعه کند: ۱. شعبه غزه در محله النصر. ۲. شعبه مرکزی در ورودی الزوایده. ۳. شعبه رفح در محله السعودی.

دانشگاه آزاد قدس (دانشگاه تمام فلسطینی‌ها) با تمام ساختارهای اداری و دانشگاهی خود، برای تکمیل این روند - به‌ویژه پس از موفقیت در ثبت‌نام تعداد زیادی از دانشجویان شعبه‌های دانشگاه در داخل نوار غزه - از طریق تمامی تکنولوژی‌های موجود، با دانشجویان حاضر در نوار غزه ارتباط برقرار خواهد کرد. [11]

«بازیابی امید» در آموزش غزه

ابتکار دانشگاه برزیت فلسطین - مارس ۲۰۲۴

دانشگاه «برزیت» فلسطین نیز در مارس ۲۰۲۴ طی بیانیه‌ای از راه‌اندازی ابتکار «بازیابی امید» برای حمایت از دانشجویان و مراکز آموزش عالی در نوار غزه و توانمندسازی آن‌ها برای ارتقاء و ادامه روند تحصیلی خبر داد که این ابتکار بر دو مفهوم استوار است: اول «حمایت» به معنای کمک از طریق کار مشترک با مراکز آموزش عالی در نوار غزه برای ارائه هر آنچه که ممکن است برای دانشگاه‌ها، دانشگاهیان و دانشجویان به منظور احیای نقش اجتماعی و حق آن‌ها برای تکمیل تحصیلات دانشگاهی‌شان و دوم «بازگرداندن امید» از طریق بازسازی یک زندگی واقعی در غزه. این‌گونه دانشگاه برزیت یک مرکز رشد برای ابتکارات محلی، عربی و بین‌المللی برای حمایت و کمک به آموزش عالی در نوار غزه خواهد بود.

همچنین این ابتکار شامل سه محور است: اول، همکاری زیرساختی و نهادی از طریق ایجاد مشارکت با دانشگاه‌های نوار غزه و رهبری ائتلافی از دانشگاه‌های فلسطینی، عربی و بین‌المللی به منظور حمایت و بازسازی دانشگاه‌ها در نوار غزه. دوم، آموزش دانشگاهی با توافق دانشگاه‌های غزه و تأمین کادر آموزشی از دانشگاه برزیت از یک سو و ایجاد زیرساخت‌های آموزشی برای دانشجویان از راه دور در نوار غزه از سوی دیگر. سوم، پژوهش تحول‌آفرین از طریق مشارکت بین محققان دانشگاه برزیت، دانشگاه‌های بین‌المللی و محققان دانشگاه نوار غزه به‌منظور انجام مطالعاتی در جهت حمایت از روند بازسازی و حذف اثرات جنگ وحشیانه. این دانشگاه از آغاز فرایند جمع‌آوری اطلاعات دانشگاهی برای دانشجویان این بخش خبر داد و از علاقه‌مندان به بهره‌مندی از حمایت‌های علمی در شرایط اضطراری و آموزش از راه دور، خواست تا اطلاعات خود را از طریق وب‌سایت خود ثبت کنند. [12]

تداوم آموزش در غزه؛ مجازی، میهمان، بورسیه

تلاش رؤسای دانشگاه برای تداوم آموزش - ژوئیه ۲۰۲۴

شورای رؤسای دانشگاه‌های فلسطین نیز در ژوئیه ۲۰۲۴ نشستی را در مقر وزارت آموزش عالی فلسطین و از طریق فناوری ارتباط تصویری با نوار غزه به ریاست «امجد برهم» - وزیر آموزش عالی فلسطین - با هدف بررسی تداوم روند کمک‌رسانی به آموزش عالی در نوار غزه برگزار کردند. این امر در چارچوب طرح اضطراری این وزارتخانه برای نجات روند آموزشی در مراکز آموزش عالی در نوار غزه، از جمله ازسرگیری تحصیل دانشجویان نوار غزه در مراکز آموزشی در کرانه باختری و برخی کشورهای خواهرخوانده و دوست به‌عنوان دانشجویان مهمان و همچنین تمرکز بر ارائه آموزش‌های عملی برای این دانشجویان در دوره‌های مورد نیاز و فراهم‌کردن تعدادی بورسیه تحصیلی برای دانشجویان غزه انجام می‌گیرد.

«برهم» در این راستا تأکید کرد که وزارتخانه تمام تلاش خود را برای حمایت از مراکز آموزش عالی در نوار غزه به کار می‌گیرد و رایزنی‌ها، گفتگوها و پیگیری‌های مستمری را در این زمینه انجام می‌دهد تا نسبت به امدادرسانی به این مراکز و ازسرگیری روند آموزشی به بهترین شکل ممکن اطمینان حاصل کند. وزیر آموزش عالی فلسطین به مواردی از ابتکاراتی که به دانشجویان غزه کمک می‌کند تا به تحصیل خود ادامه دهند و همچنین حمایت از دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها در نوار غزه به‌منظور توانمندی این مراکز برای ادامه روند آموزشی و انجام تعهدات در قبال کارکنان خود اشاره کرد. وی همچنین با اشاره به گام‌های مثبتی که در زمینه ثبت‌نام دانشجویان غزه در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های کرانه باختری برداشته شده و طرح‌ها و ابتکارات وزارتخانه برای ازسرگیری آموزش حضوری در صورت توقف حملات به نوار غزه، از پایداری و استقامت مراکز آموزش عالی در نوار غزه قدردانی کرد که با وجود تداوم جنگ، آموزش مجازی را برای دانشجویان خود ازسرگرفته‌اند.

شورای رؤسای دانشگاه‌ها تعدادی از موضوعات و مسائل مرتبط با توسعه و بهبود خروجی‌های بخش آموزش عالی و تحقیقات علمی از جمله حفظ صندوق وام دانشجویی برای تداوم حمایت از دانشجویان آموزش عالی در فلسطین، با تمرکز بر اهمیت تقویت تلاش‌ها برای بازپرداخت وام‌گیرندگان به صندوق را مورد بحث‌وبررسی قرار دادند. این شورا همچنین در مورد ایده برگزاری کنفرانسی بین دانشگاه‌های فلسطینی و همتایان تونسی آن‌ها برای تقویت همکاری‌های مشترک در زمینه‌های دانشگاهی تبادل نظر کرد. [13]

دانشجویان میهمان و آموزش رایگان

«بصری صالح» - معاون وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی فلسطین - نیز در خصوص کیفیت تداوم آموزش در دانشگاه‌های غزه گفت: «بعد از اینکه جنگ، زیرساخت‌های دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی را به‌طورکلی نابود کرد، تصمیم گرفتیم روند تحصیل دانشجویان غزه را در دانشگاه‌های کرانه باختری از سر بگیریم و بر شیوه آموزش ترکیبی به‌عنوان یک روش تدریس تکیه کنیم.» وی افزود: «دانشجویان دانشگاه‌های غزه به‌عنوان دانشجویان مهمان در مراکز آموزش عالی کرانه باختری ثبت‌نام می‌کنند و حداکثر سه ترم تحصیلی را رایگان می‌گذرانند و دروس کاربردی و علمی را فرامی‌گیرند. دانشگاه‌ها نیز وظیفه اجرای پلتفرم‌های خود را برای این منظور بر عهده خواهند داشت.»

معاون وزارت آموزش عالی فلسطین توضیح داد: «باتوجه‌به اینکه دانشگاه‌های کرانه باختری نمی‌توانند پذیرای همه دانشگاهیان غزه باشند، وزارت آموزش عالی در حال مذاکره با دانشگاه‌های کشورهای عربی برای پذیرش دانشجویان دانشگاه غزه و ادامه تحصیل در این دانشگاه‌ها است. همچنین باتوجه‌به اینکه ازسرگیری آموزش در رشته پزشکی، مهندسی، فیزیک و شیمی حتی بعد از توقف جنگ دشوار است، تمرکز برای پذیرش این رشته‌ها خواهد بود.» [14]

کمک مالی «آژانس بیت مال قدس» به دانشجویان غزه

«آژانس بیت مال قدس» که در سال ۱۹۹۸ به‌عنوان بازوی کمیته قدس وابسته به سازمان همکاری اسلامی تأسیس شده به‌منظور حمایت از سیستم آموزشی در غزه با ورود سال تحصیلی ۲۰۲۴-۲۰۲۵ در آگوست ۲۰۲۴ اقداماتی را برای کمک مالی دانشجویان دانشگاه الازهر که بیشترین بخش‌های آن در بمباران اسرائیل تخریب شده، آغاز کرده است. این آژانس برای دانشجویان دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه الازهر غزه که در پرداخت شهریه خود با مشکل مواجه بوده‌اند، کمک مالی تقدیم کرده است.

از طرفی آژانس، سرورهای ابری (سیستم‌های مدیریت اطلاعات الکترونیکی) و یک پلتفرم جامع آموزش از راه دور را تقدیم مدیریت دانشگاه کرد. طبق گفته «محمد سالم الشرقاوی» - مدیر این آژانس - در گفتگو با الجزیره، این سرورها و پلتفرم آموزشی امکان انتقال فایل‌های دانشجویی را فراهم و صحت دروس را تأمین می‌کند؛ ضمن اینکه دروس و سخنرانی‌های ضبط شده را روی این پلتفرم برای دانشجویان ارائه می‌دهد و به بازگشت تدریجی به روند آموزشی کمک می‌کند.

دکتر «خلیل أبوفول» - رئیس هیئت‌امنای دانشگاه الازهر غزه - نیز در گفتگو با «الجزیره» بیان کرد: «اکثر ساختمان‌های دانشگاه تخریب شده؛ همچنان که پردیس اصلی آن نیز به‌صورت جزئی ویران شده و به مدت یک سال تحصیل را به طور کامل به حالت تعلیق درآورده است.»

این مسئول دانشگاه تأکید کرد: «ادامه جنگ موجب می‌شود دانشگاه نیازمند به سرورهای خاصی برای کمبود نواقص خود و همچنین پلتفرم آموزش مجازی جدید که پاسخگوی نیازهای آموزشی دانشجویان غزه باشد». [15]

آموزش از راه دور نتیجه می‌دهد؟

«بلال السلطان» - دانشجوی مهندسی کامپیوتر در یکی از دانشگاه‌های غزه - مشتاق بود تا تحصیلات خود را به‌صورت مجازی در یکی از دانشگاه‌های کرانه باختری از سر بگیرد، اما حتی برای بررسی ایمیل به‌منظور پیگیری پیام‌هایی که از دانشگاه میزبان دریافت کرده به دلیل ضعف یا قطع اینترنت، با مشکل مواجه بود.

«ساعد السویرکی» - دانشجوی فناوری اطلاعات - نیز گفت: «قطع کامل برق و کمبود رایانه، موجب محرومیت من از شرکت در کلاس‌های دانشگاه‌های کرانه باختری می‌شود. ما می‌خواهیم آموزش خود را تکمیل کنیم تا زمان را از دست ندهیم.» وی افزود: «اکثر دانشجویان بدون خانه هستند و در چادر زندگی می‌کنند. شرایط روحی و روانی سختی وجود دارد که دانشجویان و توانایی‌های آموزشی آن‌ها را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و تمرکز آن‌ها را ضعیف می‌کند.»

«إیما غانم» - استاد دانشگاه - بیان کرد: «با وجود جنگ، دانشجویانی هستند که از غزه در کلاس‌های مجازی شرکت می‌کنند. آن‌ها تحصیل خود را تکمیل می‌کنند و افزون بر سختی توضیح مطالب و دریافت اطلاعات، بر مشکلات دسترسی به اینترنت و کمبود برق نیز غلبه می‌کنند.» غانم افزود: «این یک ایده مهم است که شاید به نفع برخی از دانشجویان غزه باشد که نوار غزه را ترک کرده تا شرایط فارغ‌التحصیلی خود را تکمیل کنند؛ اما کسانی که در داخل غزه زندگی می‌کنند، با مشکلات بسیاری مواجه خواهند شد؛ زیرا آن‌ها به آموزش مجازی متکی هستند درحالی‌که نوار غزه با مشکل دردسترس‌بودن برق و اینترنت مواجه است.» غانم این را هم بیان کرد که تعداد زیادی از دانشجویان به دلیل عدم دسترسی به برق و اینترنت در کلاس‌های درس غیبت داشته‌اند؛ این در حالی است که بیشتر این دانشجویان با جستجوی مداوم اطلاعات مشتاق یادگیری هستند.

از سوی دیگر، «ظاهر کحیل» - مؤسس و رئیس سابق دانشگاه فلسطین که در ماه نوامبر به دلیل تابعیت بریتانیایی خود از نوار غزه به مصر رفت - در گفتگو با روزنامه «لوموند» فرانسه تأکید کرد: «آنچه در غزه رخ می‌دهد، جنگ علیه آموزش است. زیرساخت‌های دانشگاهی را با عرق و خون خود و به لطف کمک‌های مالی ساخته‌ایم. زمان زیادی صرف شد تا تجهیزات آزمایشگاه‌ها از گمرکات اسرائیل عبور کند. ما حتی آسیب‌های ناشی از جنگ قبلی در سال ۲۰۱۴ را بازسازی نکردیم. این بار برای بازسازیِ همه چیز، چه میزان زمان لازم است؟»

«اکرم حبیب» - مدرس ۶۸ساله دانشگاه که در دانشگاه اسلامی غزه ادبیات انگلیسی تدریس می‌کرد و عازم ترکیه شده است - گفت: «ما جامعه نخبگان را در غزه تشکیل دادیم. دانشجویان سابق دانشگاه، سفیر، وکیل، مهندس، افسر پلیس و معلم شدند اما بسیاری از آن‌ها امروز زنده نیستند.» [16]

دفاع از پایان‌نامه‌ها بر روی خرابه‌ها و موشک‌ها

در ایامی که بمباران موشک در غزه سیستم آموزشی را به تعطیلی کشانده بود، برخی از دانشجویان به‌ویژه دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مشخصاً آن‌هایی که در مرحله دفاع از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد یا پایان‌نامه دکتری خود بودند، تلاش کردند تحصیل خود را از سر بگیرند. از همین رو یا در چادرها و یا در میان آوار خانه‌ای، این مهم را عملیاتی کردند. البته چنین صحنه‌های عجیب‌وغریبی در نوار غزه که بیش از یک سال در یک جنگ نابرابر قرار داشت، یک امر عادی تلقی می‌شد!

قصه «ریم الجزار»، «رامی العروقی» و «انس القانوع» نمونه‌هایی از تلاش و همت علم‌آموزان نوار غزه است که جنگ نیز نتوانست مانع آن‌ها از رسیدن به اهدافشان شود.

از شدت سرما انگشتانم هنگام تایپ حروف می‌لرزید

«ریم الجزار» مدرک لیسانس خود را در دانشگاه آزاد قدس شعبه غزه و مدرک کارشناسی‌ارشد خود را در همان دانشگاه و تخصص مربیگری ویژه را در شعبه «رام‌الله» به پایان رساند. او پایان‌نامه‌اش را که پیرامون اثربخشی خدمات ارائه شده به افراد دارای معلولیت است، زیر نظر استادی از شهر «جنین» و با حضور اساتید دیگری از «نابلس» در «کرانه باختری» و کشور اردن در ژوئیه ۲۰۲۴ به‌صورت آنلاین دفاع کرد. او می‌گوید: «چون آموزش دانشگاه، مجازی است، به همین دلیل پایان‌نامه و رفرنس‌های من روی لپ‌تاپ است و وقتی آواره شدیم، لب تاپم اولین چیزی بود که در کیفم گذاشتم.»

ریم در دو ماه اول جنگ، نوشتن پایان‌نامه را رها کرد، اما بعد از آوارگی مجدد و اتفاقی که در داخل یکی از چادرهای وابسته به مدرسه آنروا برایش رخ داد، نوشتن را از سر گرفت؛ او در این باره بیان می‌کند: «وقتی با مدیر مرکز پناهگاه در چادر آشنا شدم و با او درباره مشکل نصفه ماندن پایان‌نامه‌ام صحبت کردم، به من گفت امکان دریافت user اینترنت از آژانس (آنروا) برای لب تاپ و همین‌طور امکان شارژ برای مدت زمانی طولانی را خواهم داشت. این‌گونه بود که نوشتن پایان‌نامه‌ام را به اتمام رساندم و هرگز تصور نمی‌کردم در داخل یک پناهگاه، آن را به سرانجام برسانم.»

ریم ادامه می‌دهد: «البته چالش‌هایی نیز در این میان وجود داشت؛ مانند سرمای شدید زمستان در داخل چادرها که واقعاً راه‌حلی نداشت. چون هیچ وسیله گرمایشی نداشتیم و به همین دلیل انگشتانم هنگام تایپ حروف می‌لرزید و با هر لرزشی در انگشتانم، در نوشتن حروف اشتباه می‌کردم و روی کلید کناری یا بالایی حرف مورد نظرم فشار می‌دادم. نور، چالش دیگری بود که با آن مواجه بودم؛ به‌طوری‌که در شب‌ها به دلیل نبود هیچ منبع روشنایی، از روشنی کیبورد لب تاپم استفاده می‌کردم. در ایامی هم که اینترنت در کل نوار غزه قطع می‌شد با هم‌کلاسی‌هایم در کرانه باختری تماس می‌گرفتم و درخواست می‌کردم برخی از نکاتی که برای پایان‌نامه‌ام مورد نیاز بود، آن‌ها درباره آن جستجو و تحقیق کنند. البته در زمانی هم که شارژ لب تاپم تمام می‌شد و اینترنت نیز کاملاً قطع بود، به‌صورت ذهنی سراغ پایان‌نامه‌ام می‌رفتم و برای نوشتن مطالب جدید برنامه‌ریزی می‌کردم! این کار کمک زیادی به من کرد چون بارها و برای مدت طولانی این وضعیت تکرار می‌شد.»

این چالش‌های فنی که ریم با آن مواجه بود در مقایسه با بلایی که بر سر او و خانواده‌اش آمده چیزی نبود. منزل ریم در غزه بمباران می‌شود و در پی آن «عبدالرحمن» - برادر کوچک -، «یوسف» - برادر نابینایش - و همسر و دو فرزند برادرش محمد به شهادت می‌رسند. در این میان اما مادر ریم که به‌شدت علاقه‌مند علم‌آموزی دخترش است، حمایتش را از ریم مثل سایر اعضای خانواده ادامه می‌دهد و مانند گذشته و پیش از جنگ اما این بار از درون چادر! مادر ریم او را از کارهای مربوط به چادر معاف می‌کند و او را تشویق می‌کند که پایان‌نامه‌اش را به اتمام برساند. او به ریم این‌گونه می‌گوید: «هنگامی که پایان‌نامه‌ات را دفاع کنی، این بزرگ‌ترین کمک و مسرتی است که تقدیم من می‌کنی.» افزون بر خانواده ریم، استاد راهنمای ریم نیز مشوق اوست. آن هنگام که ریم به استادش خبر می‌دهد که تصمیم گرفته تا پایان‌نامه‌اش را تکمیل کند این پاسخ را دریافت می‌کند: «کلاهم را برای مادرت از سر بر می‌دارم و بسیار تو را تشویق می‌کنم!» ریم در پایان حرف‌هایش می‌گوید: «این موضوع را کتمان نمی‌کنم که آنچه که انجام دادم و مشکلاتی که بر آن غلبه کردم، نوعی از جنون و شیدایی بود. خدا را شکر...»

ما شکست‌ناپذیریم

داستان «رامی العروقی» اما قدری متفاوت است؛ او در سال ۲۰۲۱ تحصیلات خود را در رشته روابط‌عمومی و رسانه در دانشگاه غزه در مقطع فوق‌لیسانس آغاز کرد. پایان‌نامه‌اش نیز آماده بررسی و دفاع بود. روز دفاع نیز ۱۲ دسامبر ۲۰۲۳ تعیین شده بود؛ اما با شروع حملات اسرائیل علیه غزه در ۷ اکتبر، همه چیز تغییر می‌کند. خانه رامی بر اثر بمباران تخریب می‌شود، اما خوشبختانه او یک نسخه از پایان‌نامه‌اش را نزد یکی از دوستانش که استاد دانشگاه است، گذاشته بود. برای همین، تسلیم این وضعیت نمی‌شود و درحالی‌که آواره شده و به رفح کوچ می‌کند، تصمیم می‌گیرد تحصیلاتش را به اتمام برساند.

او در رفح تلاش می‌کند تا کمیته بررسی پایان‌نامه‌اش را چه به‌صورت حضوری یا آنلاین گرد هم آورد، اما میسر نمی‌شود و از رفح، راهی مرکز غزه می‌شود و نهایتاً در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۴ موفق می‌شود تا از پایان‌نامه‌اش دفاع کند. رامی العراقی که تجربیات متعددی را از سر گذرانده خطاب به دانشجویان این پیام را می‌دهد: «به همه دانشجویان غزه این پیام را می‌دهم: تسلیم ناامیدی و شکست نشوید. ما زنده خواهیم ماند؛ زیرا ما شکست‌ناپذیریم.»

جلسه دفاع پایان‌نامه در یک اتاق ویران شده

«انس القانوع» در سال ۲۰۲۱ برای تحصیل در مقطع دکتری وارد دانشگاه مالزی شد و پس از انجام بخش عملی پایان‌نامه‌اش در آزمایشگاه‌های دانشگاه، به غزه بازگشت تا پایان‌نامه‌اش را بنویسد؛ اما با شروع جنگ، شرایط او تغییر کرد. انس القانوع که مانند دیگر مردم غزه از خانه خود آواره شده بود، بعد از مدتی به خانه‌اش بازگشت و تصمیم گرفت که کار پایان‌نامه خود را از سر بگیرد. او برخی از نیازهای خود مانند باتری و ژنراتور برق را تهیه کرد، اما مشکل اینترنتش حل نشد. همین مسئله موجب شد تا به یکی از اقوام خود سر بزند و وضعیت پایان‌نامه خود را به او توضیح دهد. پس از آن مدتی را در خانه او کار کرد تا توانست پایان‌نامه‌اش را به سرانجام برساند و سرانجام از ساعت چهار صبح دهم ژوئیه ۲۰۲۴، انس القانوع در داخل یکی از اتاق‌های ویران شده خانه‌اش در جبالیا، دفاع از پایان‌نامه دکتری خود را آغاز کرد. پروفسور «ناصر محمود العراقی» - استاد راهنمای انس در دانشگاه مالزی - بعد از جلسه دفاع او گفت: «اهل غزه طبق موقعیت و تخصص خود می‌جنگند. این (انس) یکی از دانشجویان دکترای من است که در شرایط سختی برای اخذ مدرک دکتری خود مبارزه کرد و در پایان‌نامه خود در مورد ساخت نانوسیم‌های نقره ابداع و نوآوری داشت...». [17]

منابع: