ارزیابی راهپیمایی اربعین؛ ابر رویداد گردشگری مذهبی جهان

دقت نظر مسئولین به ترویج گردشگری تعالی بخش در راهپیمایی اربعین به عنوان برجسته ترین جلوه معنویت در گردشگری جهان یک نکته اساسی است لذا با در نظر گرفتن شرایط کشور مقصد و مدیریت زوار توسط کشورهای مبدأ، فرصت و توان برنامه ریزی برای برگزاری هر چه با شکوه تر این راهپیمایی پر فیض و برکت حاصل می شود.

به گزارش «سدید»؛ علیرضا محمدعلی زاده در یادداشتی نوشت: واژه اربعین در متون دینی و مجموعه‌های حدیثی از ارزش والایی برخوردار است. آثار حفظ چهل حدیث، اخلاص عمل در چهل روز و دعای عهد در چهل صبح، کمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مومن، شهادت چهل مومن برای میت و... از جمله مواردی است که ارزش و جایگاه اربعین را مشخص میسازد.

در برخی از آیات قرآن به واژه اربعین اشاره شده است مثل فرازی از قصه حضرت موسی (ع) که می‌فرماید: ما با موسی سی شب وعده گذاشتیم سپس آن را با ده شب دیگر تکمیل نمودیم به این ترتیب میعادگاه پروردگارش (با او) چهل شب تمام شد...

در سال ۶۱ هجری قمری، جابربن عبدالله انصاری از صحابه پیامبر (ص) و شیعیان امیرالمومنین (ع) نخستین کسی بوده که راهپیمایی اربعین را انجام داده است. مقام معظم رهبری نیز چنین بیان کردند:" شروع جاذبه مغناطیسی حسینی در روز اربعین است، جابر بن عبدالله را از مدینه بلند می‌کند و به کربلا می‌کشاند، این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی در دل من و شما هست. "

بیشتر بخوانید:

اربعین و اَبَر رویداد فرهنگی-اجتماعی قرن ۲۱

در زمان تسلط بعثی‌ها بر کشور عراق، زائرانی که از نجف عازم کربلا بودند را در مسیر راهپیمایی از آسمان و زمین به گلوله بستند، این حادثه به صورت پیاپی در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ هجری قمری تکرار شد. بعد از سقوط رژیم بعثی، نخستین بار شیعیان در سال ۲۰۰۳ میلادی به سوی کربلا راهپیمایی کردند.

نشریه معروف آمریکایی هافیتگتون پست درباره راهپیمایی اربعین اینگونه می‌نویسد: "اگر می‌خواهی اسلام حقیقی را بشناسی به زیارت اربعین برو، زیرا مراسم ارزش‌ها و الگوهاست. اربعین بزرگترین گردهمایی جهان است ... هزاران چادر که آشپزخانه موقت هستند توسط روستاییان منطقه در کنار مسیر زائران برپا شده است. گردانندگان موکب ها، جلوی زائرین را می‌گیرند با آن‌ها راه می‌روند و از آن‌ها خواهش می‌کنند که دعوت آن‌ها را بپذیرند. بزرگترین گردهمایی سالانه، طولانی‌ترین میز غذاخوری مستمر، بالاترین میز غذای رایگان به مردم، بیشترین و بالاترین میزان افراد داوطلب برای خدمت در یک واقعه منحصر به فرد که تمام آن‌ها تحت خط قریب الوقوع بمب گذاری‌ها انتحاری اتفاق می‌افتد. هر چه شرایط امنیتی بدتر می‌شود افراد بیشتری انگیزه پیدا می‌کنند که تروریست‌ها را به چالش بکشند و به آن‌ها ثابت کنند که نمیتوانند سد راه زائرین شوند. " بنابراین، این مراسم سوگواری تنها یک مراسم مذهبی نیست بلکه نشانه پر رنگی از مقاومت است.
گردشگری مذهبی از جمله مهم‌ترین گونه‌های سفر و گردشگری در جهان است که انگیزه اصلی آن به جهت باور‌ها و اعتقادات دینی همواره پذیرای گردشگر و زائرین در جهان بوده و سبک و سیاق آن با سایر گونه‌های سفر و گردشگری متفاوت است. به طوری که در سال‌های اخیر افراد با گرایش‌ها و ادیان و مذاهب مختلف نیز به این ابر رویداد فرهنگی، اجتماعی و دینی علاقه‌مند شده و بخش مهم و قابل تأمل و توجه از سفر و گردشگری مذهبی در جهان را راهپیمایی اربعین به خود اختصاص داده است.

با توجه به طیف انگیزه‌های گوناگونی که در سفر به اماکن مقدس وجود دارد، راهپیمایی اربعین به عنوان یکی از مهمترین رویداد‌های گردشگری مذهبی در سال‌های اخیر توانسته است در توسعه گردشگری مذهبی منطقه با محوریت کشور عراق سهم بسزایی ایفا نماید. چه بسا حضور میلیون‌ها نفر در سرزمین عراق که به عنوان یکی از مناطق نا امن خاورمیانه در جهان مطرح شده است، خود عنصری است که خواهد توانست ذهنیت‌های منفی به وجود آمده را که خود عامل مهمی در مراودات سیاسی و منطقه‌ای به شمار می‌رود، تقلیل دهد.

از سوی دیگر راهپیمایی اربعین و حضور با شکوه جمع کثیری از مسلمانان از سراسر جهان توانسته است، مسیر جدیدی را از توسعه گردشگری مذهبی به عنوان یک برند گردشگری به همراه داشته باشد. به ویژه به دلیل گسترش و رواج حجم کثیری از اخبار و اطلاعات در انواع رسانه ها، بهویژه رسانههای نوین و نو ظهور در سال‌های اخیر، افراد سایر ادیان و مذاهب هم در این ابر رویداد فرهنگی و اجتماعی حضور پیدا کرده اند.

برای نمونه؛ آنتوان بارا، اندیشمند مسیحی در این زمینه این گونه می‌گوید:" اگر امام حسین علیه السلام از آن ما مسیحیان بود، پرچم او را در همه نقاط دنیا بر می‌افراشتیم و نهضتش را برای همه جهانیان تبین می‌کردیم. "

آیین‌های مذهبی یکی از فرصت‌های ویژه برای اعلام موجودیت خود به فرهنگ‌های دیگر و هم چنین موقعیتی مناسب برای بازنمایی برساخت‌های اهالی مذهب از وضعیت فرهنگی و اجتماعی خود است. آیینهای حسینی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مراسم جمعی شیعیان می‌باشد که از حیث تأسیس، تکوین و کیفیت اجرا عمدتا با زمینه‌هایی از فرهنگ عامه عجین گشته اند. راهپیمایی اربعین با توجه به حضور میلیونی اقشار و ملیت‌های گوناگون شیعه از اقصی نقاط جهان، خصوصا در سال‌های اخیر، گسترش چشم گیری داشته و به یکی از بزرگترین اجتماعات آیینی جهان تبدیل شده است. راهپیمایی اربعین، علاوه بر فرصتی برای زیارت، می تواند کارکرد‌های گوناگونی به همراه داشته باشد. زیارت عتبات عالیات به عنوان یکی از اصلی‌ترین اغراض سفر شرکت کنندگان است. همچنین راهپیمایی اربعین، کارکرد هویت یابی فردی و جمعی نیز دارد چرا که شرکت کنندگان، علاوه بر آشنایی با اصول اساسی فرهنگ مذهبی با اصول دیگری من الجمله عشق به خانواده آشنا می شوند. این آیین مقدس با جمعیت انبوه و میلیونی که گرد هم می‌آورد، رسانه ایهست برای اعلام موجودیت و وحدت شیعیان در سراسر جهان و فرصتی است برای شناساندن فرهنگ و مذهب اسلامی مردم دنیا.
توجه به معنویت و برپایی بزرگترین کنگره مذهبی و معنوی در جهت تکامل روحی وجسمی انسان ها، خنثی نمودن تلاش استعمارگران و استکبارجهانی در ایجاد تفرقه و چند دستگی میان مسلمانان از جمله، همبستگی امت اسلامی، بزرگترین مانور بشری برای ظهور، نمایش عشق و ایثار و از خود گذشتگی.
قدرت نمایی سپاه حق در مقابل کفر و شرک و الحاد و نفاق و هوای نفس، حرکت در مسیر معنویت نسل سوم و چهارم انقلاب اسلامی بر خلاف القای رسانه‌های غربی، به رخ کشیدن قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران و امنیت کشور عراق و منطقه علی رغم تلاش‌های فریب خوردگان استکبار و گروه‌های تروریستی و... از دستاورد‌های راهپیمایی اربعین است.

در مجموع و با توجه به شرایط کلی، عملکرد ستاد مرکزی اربعین حسینی قابل قبول است ولیکن با برنامه ریزی و آسیب شناسی نقاط ضعف و قوت می‌تواند بهتر از این باشد.

امکان نفوذ جریان‌های انحرافی و افراطی و فرصت یابی جهت طرح شعار‌های فرقه‌ای و جناحی، افزایش استعداد‌های تحریک پذیری فرقه‌های مختلف غیرشیعی توسط دشمنان و برافروخته شدن آتش عصیبت و انتقام آن‌ها علیه شیعیان ساکن در کشور‌های مختلف. برحذر داشتن شیعیان سایر کشور‌ها از تماس با ایرانیان و دامن زدن به اختلافات عربی عجمی (مانند اغتشاشات اخیر بغداد و نجف جهت تحت الشعاع قراردادن اربعین)، استفاده تبلیغاتی از این فرصت برای اغراض تجاری و سوداگرانه از طریق نصب بنرها- تابلوها- تراکت‌های تبلیغاتی کالا‌های کشور‌های غیر اسلامی، ورود بدعت ها و خرافات و حتی مضامین متعارض با آموزه‌ها و شعائر دینی، نفوذ جریان تشیع انگلیسی با کمک قدرت‌های جهانی (اختلاف افکنی بین شیعه و سنی)، رفتار خارج از هنجار بعضی از زائرین (مثل جدل و اهانت و درگیری فیزیکی میان زائران)، فرصت سوزی از بهره فرهنگی و معرفتی اربعین (توجه بیش از حد به گرفتن نذری ها، موکب‌های راحت با امکانات) و... از آسیب‌ها و چالش‌های راهپیمایی اربعین هست.

مایکل براون یکی از مقامات سازمان سیا آمریکا در کتابش به صراحت می‌گوید: آن چه ما در طول سال عمل می‌کنیم، در محرم از بین می‌رود ... ما باید یک کاری بکنیم که چهره این عزاداری و قضیه عاشورا را در دنیا خراب کنیم.

با توجه به هراس دشمنان از راهپیمایی اربعین، ثبت جهانی این رودیداد در فهرست آثار میراث فرهنگی معنوی یونسکو به عنوان یک ابر رویداد فرهنگی و مذهبی، ضروری است و در مورد راهپیمایی اربعین قید این نکته، لازم است که کنش‌ها و رفتار‌های شرکت کنندگان علاوه بر زائرین به گردشگران مذهبی نیز شباهت دارد و ضمن حفظ وحدت شیعیان جهان، الگویی برای ارتقای گردشگری مذهبی در سراسر کشور‌های مسلمان شده است؛ لذا برای هر چه بهتر شدن راهپیمایی اربعین؛ ایجاد مدیریت متمرکز با همکاری دولت‌های اعزام کننده زائر، دعوت از هنرمندان جهان اسلام در رشته‌های مختلف برای برجسته سازی ابعاد هنری و زیبایی شناختی این حماسه عظیم، اطلاع رسانی بیشتر و دادن آموزش و آگاهی‌های لازم حتی از طریق فناوری های دیجیتال مثل آداب زیارت- چگونگی استفاده از فرصت‌های این ایام- فرهنگ کشور میزبان- ضوابط قانونی- نقشه مسیر- هشدار‌های امنیتی و بهداشتی به موکب داران و همچنین زائرین، پایان دادن به فعالیت موکب‌های تبلیغاتی و تجاری به ویژه توسط کشور‌های غیرمسلمان و... از جمله راهکار‌های پیشنهادی است.

دقت نظر مسئولین به ترویج گردشگری تعالی بخش در راهپیمایی اربعین به عنوان برجسته‌ترین جلوه معنویت در گردشگری جهان یک نکته اساسی است و با توجه به وضعیت سیاسی و امنیتی کشور عراق به زائران توصیه می‌شود از هر گونه بحث و جدل و سردادن شعار‌های سیاسی خودداری و از رفت و آمد با افراد مشکوک و به خصوص جریان‌های معاند نظام جمهوری اسلامی ایران اکیدا پرهیز نمایند. از طرح مسائل جنگ ایران و عراق یا شهدا در گفتگو با میزبانان عراقی نیز اجتناب شود، زیرا ممکن است موجب کینه و کدورت شود.

چنان چه اهداف شرکت کنندگان راهپیمایی را به خوبی بشناسیم، می‌توانیم کشورعزیزمان ایران که یکی از کشور‌های غنی از نظر اماکن مذهبی در جهان است را به بازار هدفی برای تمامی مسلمانان جهان تبدیل کنیم و با ارتقای گردشگری مذهبی در داخل کشور با هدف زیارت از اماکن مذهبی داخلی به عنوان یک کالا و خدمت داخلی، در سال حمایت از تولید ایرانی، به سمت حرکت جهادی و ایستادگی در برابر نقشه‌های شوم دشمن حرکت کنیم. مقام معظم رهبری با آگاهی کامل از جنگ اقتصادی دشمن و اهداف آنها از تشدید فشار‌ها و تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، به ارائه برنامه‌ها و الگو‌های مناسب جهت مقابله با این فشار‌ها پرداخته اند و معتقدند یکی از راهکار‌های عبور از مقطع حساس و سرنوشت ساز کنونی تاب آوردن در مقابل فشار‌های سیاسی، تحریم و فشار‌های تبلیغاتی و جلوگیری از نفوذ فرهنگی بیگانگان است؛ لذا راهپیمایی اربعین علاوه برشناساندن فرهنگ اصیل اسلامی و احیای فرهنگ شیعه، تبلیغی بزرگ برای نشان دادن وحدت جامعه اسلامی در سراسر جهان است بنابراین با جذب شرکت کنندگان در این راهپیمایی می‌توان اماکن مذهبی ایران را نیز احیا کرد.

در پایان با توجه به این که تعداد زائران راهپیمایی اربعین نسبت به سال گذشته بیش از دو برابر شده است، پیشنهاد می‌شود برای راهپیمایی اربعین، روادید حتی با اخذ وجه وضع شود، ولی در طول سال، روادید برای زائران توسط دولت‌های عراق و ایران لغو شود، زیرا عراق به عنوان میزبان ابر رویداد گردشگری مذهبی جهان؛ در راهپیمایی اربعین میزبان زائران مختلفی از سایر نقاط جهان است و هر میزبان، ظرفیت معینی برای استقبال از میهمانان دارد، تراکم زائران در مرزها، کمبود وسایل حمل و نقل، تکمیل شدن ظرفیت اسکان موکب‌ها و زیارتگاه ها و... مشکلاتی را ایجاد می‌کند که چه بسا این مسائل، حواشی را برای این ابر رویداد جهانی ایجاد نماید لذا با در نظر گرفتن شرایط کشور مقصد و مدیریت زوار توسط کشور‌های مبدأ، فرصت و توان برنامه ریزی برای برگزاری هر چه با شکوه‌تر این راهپیمایی پر فیض و برکت حاصل می شود.

/انتهای پیام/